Grzebsk

Stan obecny

Dwór nie istnieje, resztki parku krajobrazowego.

Historia

Grzebsk – to jeden z najstarszych grodów na północnym Mazowszu. Położony jest nad lewym brzegiem rzeki Orzyc (dopływ Narwi) na północno-wschodnich, bagnistych terenach Wzniesienia Mławskiego. Nazwa „Grzebsk” jest bardzo stara. W najstarszym dokumencie, który odnosi się do Mazowsza, tzw. „falsyfikacie mogileńskim”, pochodzącym z 1065 r., występuje jako Grebesco (Grebsco). Cmentarzysko odkryte w południowej części wsi z grobami wojowników należy do czasów jeszcze przedpiastowskich. W pobliżu już nieistniejącego cmentarzyska znajduje się wczesnośredniowieczne grodzisko. Jest to okrągłe, sztuczne usypisko ziemi o wysokości ok.10 m: porośnięte klonami i świerkami i otoczone suchą fosą. Nieopodal stojąca kaplica drewniana pochodzi z początku XVIII w. Gród Grebeco był siedzibą kasztelana i ośrodkiem okręgu grodowego do XIII wieku. W XV wieku był już własnością szlachecką. W początkach XVI wieku urodził się tu Stanisław Grzebski późniejszy znawca języków starożytnych, profesor Akademii Krakowskiej. Wydał on w 1556 roku . pierwszy w Polsce podręcznik geometrii "Geometria to jest miernicka nauka po polsku, krótko napisana z greckich i łacińskich ksiąg". Późniejsze dzieje Grzebska, aż do XIX wieku nie są znane. W 1827 roku w Grzebsku było 32 domy í 239 mieszkańców. Natomiast folwark miał aż 2146 "dusz". Liczył 1265 mórg gruntów ornych, 688 mórg ogrodów, 316 łąk, 31 mórg pastwisk, 31 lasów i 159 mórg nieużytków. Ostatnim właścicielem dworu i ogrodu był Szymon Rodowski. Dwór drewniany-został spalony przez Niemców, a ostatecznie rozebrany w 1960 roku przez miejscowy PGR. (uzupełnił Jarosław Bochyński 2024)

Opis

Dwór drewniany założony na osi północ-południe stał na najwyższym miejscu w parku.

Park

Park położony w niewielkiej odległości od kościoła parafialnego, znajduje się w centrum Grzebska. Założony jest na terenie łagodnie opadającym w kierunku wschodnim. Dwór był założony na osi północ-południe i stał na najwyższym miejscu w parku. Wjazd do parku i dworu znajdował się zapewne w innym, aniżeli współcześnie miejscu. Niestety wszelki ślad po nim i gazonie podjezdnym został zatarty. Niewielki park w fazie jakiej przetrwał kształtowany był krajobrazowo. Można się jedynie domyślać na podstawie starodrzewia, że umiejętnie wykorzystano konfigurację terenu dla osiągnięcia maksymalnych efektów widokowych. Już sam widok przez łąki na grodzisko obrośnięte drzewami i na kaplicę oraz bliżej na sad i szpaler grabowo-lipowy świadczą o celowym wyborze miejsca na siedzibę właściciela. Wnętrze parku zapewne miało układ dróg, ścieżek o swobodnym przebiegu. (uzupełnił Jarosław Bochyński 2024)

Inne

Źródła (w tym zdjęcia)
Ewidencja parku w Grzebsku (Hanna Spychaj, Ewa Rzetecka)