Dębe Wielkie

Stan obecny

Dwór nie istnieje. Pozostałości parku.

Historia

Pierwsza wzmianka o Dębem Wielkim pochodzi z 1416 roku. Była to już wtedy znacząca wieś, biorąc pod uwagę, że jej ówczesnej nazwy (Dambe) użyto do określenia położenia sąsiedniej miejscowości. W miejscu dzisiejszego zabytkowego parku już w 1616 roku znajdował się dwór (dworek), który wraz z całym terenem dzierżawy dębskiej należał do dóbr królewskich. Przez kolejnych niemal trzy wieki dzierżawa Dębe Wielkie przechodziła z rąk do rąk kolejnych królewskich popleczników by dopiero w 1837 roku stać się własnością prywatną Ferdynanda Łaszewskiego Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego z 1881 mówi że Dębe Wielkie to folwark i wieś ze szkołą początkową i przystankiem kolei żelaznej Warszawa- Terespol. W 1827 roku było tu 72 domy i 527 mieszkańców, gruntów folwarcznych 969 mórg.
Dobra ziemskie Dębe Wielkie w 1873 roku na publicznej licytacji ówczesny właściciel Aleksander Łaszewski sprzedaje za sumę 33300 rubli Chaimowi Zeleg Zysmanowi. Po śmierci Chaima dobra przechodzą na jego żonę Fajgę i dzieci Abraham , Bale i Łaję.
W 1877 roku majątek nabywa Ksawery Chraszczewski za sumę 27000 rubli. W 1898 po jego śmierci majątek zostaje rozparcelowany pomiędzy wdowę i dzieci (5 osób). Największa część (22/80) przypadła wdowie Wandzie Chraszczewskiej z domu Chrzanowskiej.
W 1920 roku Wanda Chraszczewska sprzedaje 904 morgi Józefowi Konstantemu i Zofii Katarzynie Tabiszewskim za 33000 rubli. W 1929 roku po śmierci Tabiszewskiego majątek dziedziczą jego synowie Władysław Kazimierz i Kazimierz Władysław po ¼ i żona ½ .
W 1030 roku Fabryka Przetworów Kartoflanych Dębe Wielkie nabywa z majątku działkę o powierzchni. 1,2983 ha.
W 1946 roku w wyniku reformy rolnej 74,70 ha rozparcelowano na 19 nowych właścicieli a około 3 ha (ruiny dworu i park) przekazano na Skarb Państwa.
Plan założenia parkowo-dworskiego miał Kształt zbliżony do trapezu. Sam park był niewielki – ok. 1 ha. We wschodniej jego części stał murowany dwór , kryty gontem, zwrócony frontem na zachód. Dwór spłoną we wrześniu 1939 roku, jego resztki rozebrano po wojnie. Do dworu prowadziła aleja dojazdowa północy na południe, stanowiąc główną oś założenia. Przed dworem od strony zachodniej był podjazd z gazonem pośrodku. Na obrzeżach parku były alejki spacerowe. (Jarosław Bochyński)

Park

Park dworski z aleją dojazdową z 2 poł. XIX w.

Inne

Źródła:
Katalog Parków woj. siedleckiego
www.debewielkie.pl
Zdjęcie przedwojenne z www.debewielkie.pl