Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Murzynowo Leśne
2018, zdjęcie Jacek Koszalik
Miniatura Murzynowo LeśneMiniatura Murzynowo LeśneMiniatura Murzynowo Leśne

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Jacek KoszalikMarek Kujawa

Murzynowo Leśne

Heinrichsau

Województwo:wielkopolskie
Powiat:średzki (wielkopolski)
Gmina:Krzykosy
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski z końca XIX w., nr rej.: 93/Wlkp/A z 3.07.2002

Stan obecny

Obecnie dwór w zaawansowanej ruinie.
Własność JST

Historia

Dwór z k. XIX w.
Murzynowo Leśne to wieś leżąca 17 km na płd. zachód od Murzynowa Kościelnego i 13 km na płd. zach. od Miłosławia. Pomimo podobnej nazwy, obie wsie nie miały na przestrzeni wieków wiele wspólnego. Mniej więcej do pocz. XIX w. M. Leśne rozciągało się dość mocno z północy na południe, począwszy od wsi Brodowo, aż po Krzykosy. W płd.-wschodniej części wsi znajdowały się Holendry. Około 2 km na wschód od głównej posiadłości znajdował się majątek Murzynowo Borowe (obecnie Murzynówko), zaś 1 km na północ od M.B. (w 1802 r.) "Holendry Antonia", na niektórych mapach archiwalnych - "Antoni". Obecnie w tym miejscu znajduje się wieś Miąskowo. Po powstaniu w XIX w. "Mionskowa", osada olęderska "przesunęła się" nieco na wschód i istniała tu jeszcze pod koniec XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1390 r., kiedy to wdowa po Zawiszy z Murzynowa Leśnego - Świętosława, wraz z synami - oddalała w sądzie pretensje Michała Brylewskiego. Miejscowi dziedzice przezwali się Murzynowskimi, ale oprócz nich przewinęli się tu Borkowscy, Babińscy, Kołaczkowscy i wielu in. Przykładowo w 2. poł. XV w. dziedziczką była Anna Borkowska (zakonnica w Owińskach), która w 1480 r. sprzedała całą połowę wsi swojej siostrze Elżbiecie, zonie Jana Kołaczkowskiego. Pojawili się tu także dziedzice z Milesznej Górki (ob. Targowej), np Zawisza, który po podziale majątku z braćmi, zapisywał na połowie wsi kwotę 800 złp. wiana, swej żonie Barbarze. Współdziedzicami byli Słupscy ze Słupii. ale także Żabikowa, Kempy, Kotowa i Turwi. Część M. posiadał także Janusz Jezierski, który w 1476 r. zapisywał na niej po 400 złp. posagu i wiana żonie Barbarze (wygląda na to, że tejże wdowie po Zawiszy). Z racji zamieszkania w Górce zwał się on także Góreckim. W 1499 r. Barbara sprzedała część wsi Mikołajowi Cielęckiemu, a w 1510 dała całe części dóbr, również w Milesznej Górce, swoim bratankom - Janowi i Bartłomiejowi Cielęckim.
XVI wiek to okres dominacji we wsi rodzin Spławskich, Słupskich (posiadaczy obu Słupii) i Chłapowskich. W latach 20. pojawił się tu także Wojciech Padniewski h. Nowina, następnie jego syn Jakub. Oprócz Murzynowa wszyscy w. wymienieni w różnych okresach posiadali Targową Górkę, Ramotki, obie Słupie, Chłapowo, Bagrowo i inne.
W 1578 r. wieś leżała w par. Nietrzanowo i dzieliła się na 3 części: dwie z nich miały po 3 łany i jedna półtora łanu. Właścicielami tychże części byli panowie Mikołaj Spławski oraz Wojciech Chłapowski, sędzia kaliski.
Na pocz. XVII w. części w M. posiadał Krzysztof Mycielski h. Dołęga, który w 1606 r. sprzedał je Maciejowi Spławskiemu, synowi Jana, wojewody inowrocławskiego. Inna część należała do Złotkowskich, którzy w 1615 r. sprzedali ją Janowi Muchlińskiemu, zaś ten w 1618 r. - Hektorowi Koszutskiemu h. Leszczyc. Ten z żoną Barbarą Chojnacką miał trzech synów: Adama, Zygmunta i Karola oraz 2 córki: Krystynę i Helenę. Oprócz M. Leśnego ciż panowie posiadali Koszuty i Strzeszki. Po szwedzkim "potopie" M.L. odziedziczyli synowie Adama: Jan i Piotr Koszutscy.
Na przełomie XVII i XVIII w. część wsi znajdowała się w posiadaniu księdza Krzysztofa Żegockiego, po którym odziedziczył ją Wojciech Żegocki, syn Stanisława i Teresy Grabskiej h. Pomian. Ten scedował swoje prawa spadkowe siostrzenicom - Jadwidze i Franciszce - córkom Macieja Żegockiego i Eleonory Cielęckiej h. Ciołek. Po śmierci tegoż Macieja Ż., Cielęcka wyszła za Wacława Grabskiego h. Pomian, a następnie za Andrzeja Osieckiego, łowczego inowrocławskiego. Kolejnym właścicielem wsi został Sebastian Radlic Haza, ożeniony z Konstancją Osiecką, córką tegoż Andrzeja. W 1728 r. był on posesorem Brodowa i Murzynowa. Po nim posesję tę przejął w 1746 r. Jerzy Radlic Haza, syn Aleksandra i Urszuli Golcz. Haza zarządzał też majątkami w Brodowie, Chwałkowie, Młodzikowie i Płaczkach.
W 2. poł. XVIII w. dziedzicem Murzynowa i Strzeszek został Hektor Koszutski, posesor Brodowa, a następnie Sebastian, syn Antoniego Koszutskiego i Agnieszki Chudzińskiej, ożeniony z Katarzyną Niemojewską h. Szeliga. W M.L. urodzili się ich synowie: Wiktoryn i Andrzej (chrzest w 1767). Przed 1780 r. Koszutscy wybudowali tu dwór, wzmiankowany z okazji urodzenia się Marianny, dziecka Karczewskich, zapewne pracowników majątku.
W 1783 r. Koszutski sprzedał M. Leśne i Ramotki Józefowi Zabłockiemu (1740-1819), staroście trzebiesławskiemu, cześnikowi pozn., za kwotę 60 tys. złp. Żoną cześnika była Augustyna Śniegocka h. Zagłoba (1745-1808). W 1784 r. we wsi urodził się ich syn Piotr, najmłodszy z siódemki dzieci Zabłockich. Pozostałe dzieci rodziły się wcześniej w Koszutach; byli to: Kazimierz Nepomucen (1773-1823), ożeniony z Różą Dzierzbińską a nast. z Izabelą Jaksa-Żeromską h. Gryf; Julianna zamężna z Józefem Adamem Ponińskim h. Łodzia; Augustyn Tymoteusz Symforian (1774-1816), ożeniony z Franciszką Sieroszewską h. Nabram (Waldorf); Teodora (ur. 1776); Awit Hilarion (1777-1779) oraz Magdalena Teodora Barbara (ur. 1781).
Wspomniani wcześniej Karczewscy mieszkali na tzw. "olędrach", czyli części wsi o lokalnej nazwie "Piekło", która to nazwa przetrwała do czasów obecnych. W 1787 r. urodził się tam ich syn Maciej, którego do chrztu niósł dziedzic Zabłocki i p. Wiktoria Zbijewska h. Rola. Do k. XVIII w. majątek posiadał tzw. "gubernatora" - Łukasza Andruszkiewicza. W 1794 r. w M. Leśnym urodził się tegoż syn Adam. Ogromne lasy majątku posiadały też swojego leśniczego; w 1800 r. był nim Wojciech Fałkowski, który ożenił się z Katarzyną Kęszycką h. Nałęcz. Kolejną ważną personą w dobrach Zabłockiego był "komisarz" Karol Karczewski. Zmarł on we wsi Pustkowo w roku 1809.
Julianna Zabłocka w 1805 r. wniosła dobra w wianie Ponińskiemu, z którym miała ośmioro dzieci. Nas interesuje najmłodsza córka - Józefa (1818-1871), która z kolei wniosła dobra w wianie (w 1837 r.) Adolfowi Żychlińskiemu h. Szeliga (1830-1857). Mieli oni pięcioro dzieci (Wanda, Aniela, Stanisław, Anna i Maria), z których jednak żadne nie chciało pozostać w Murzynowie. Józefa Żychlińska w 1868 r. sprzedała M. Leśne - Hermanowi Kennemannowi z Klęki, 2900 mórg, za kwotę 110 tys. talarów. Tu odsyłamy do opisu pałacu Klęka w naszym katalogu, gdzie szczegółowo opisaliśmy rodzinę Kennemannów i ich następców - rodzinę von Jouanne. Link: http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/5859/Kleka/
W 1885 r. Murzynowo Leśne dzieliło się na Olędry i gminę. W skład dóbr ziemskich o pow. 2902 mórg wchodził folwark Ramotki. Łącznie było we wsi 15 domów ze 193 m-cami, w tym 174 katolików i 19 ewangelików; 65 analfabetów. We wsi odkryto cmentarzysko bogate w urny oraz wykopano rogi bawole. Pod koniec XIX w. zmieniona została nazwa wsi. W 1913 r. do zespołu dworskiego Heinrichsau należało 155 ha gruntów, w tym 137 ha ziemi uprawnej i 15 ha łąk i pastwisk. Czysty dochód gruntowy wynosił 1266 marek. W gospodarstwie hodowano 20 koni, 56 szt. bydła dorosłego plus 20 cielaków oraz 30 szt. trzody chlewnej. Właścicielem tego gospodarstwa był Józef Szydłowski. Co ciekawe, w księdze adresowej gospodarstw rolnych z 1926 r. znajdujemy dwie pozycje "Murzynowo Leśne". Drugie to zapewne miejsce oznaczone na mapach jako Murzynowo Leśne - Buden (Budy), leżące około 1 kilometra na północ od Heinrichsau, które notabene należało do majętności Murzynowo Borowe, tzn. Eschwald - Ottona von Jouanne (do 1916, potem Maksa von Jouanne).
Oryginalne zapisy w ks. adr. wyglądają następująco:
1. Murzynowo Leśne, obszar dworski Murzynówko - Maks. Jouanne z Kleki w pow. jarocińskim - 177 ha ogółem, 51 ha ziemi uprawnej, 29 ha łąk i pastwisk, 91 ha lasu i 6 ha nieużytków.
2. Murzynowo Leśne, obszar gminny - Józef Szydłowski - 155 ha ogółem, 135 ha ziemi uprawnej, 15 ha łąk i pastwisk, 1 ha lasu, 3 ha nieużytków i 1 ha wody.
W 1930 r. M. Leśne miało 428 mieszkańców. Była tu karczma K. Grząślewicza i folwark Józefa Szydłowskiego, który obejmował 155 ha gruntów. W latach 1939-45 wieś nosiła swą dawną nazwę sprzed 1919 r. - Heinrichsau. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811882 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3870_(2135)_Pientschkowo_1911_APP_Sygn._M.top.25-1575-1.jpg
6613 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3870_Pientschkowo_1944.jpg
16380 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3870_(2135)_Pientschkowo_1888_UPKrak.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosi się we wschodniej części parku, wybudowany w dł. osi N-S i fasadą skierowany jest na wschód. Budynek parterowy i nakryty dwuspadowym dachem krytym dachówką. W fasadzie wystawka zwieńczona falistym, pseudobarokowym frontonem.

Park

Park z XIX w. o pow. 1,6 ha. Park zachowany w dawnych granicach, na rzucie kwadratu, którego cała płn.-zachodnia połowa (dzieląc park po przekątnej) jest wykarczowana. Obecnie na dz. ewid. nr ...256/6 i ...256/5.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.