Rgielsko

Stan obecny

Obiekt zamieszkany, własność Gminy Wągrowiec.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z dokumentu z 5 sierpnia 1153 r., gdzie Zbilut, comes z Panigrodza nadaje tę wieś wraz z innymi, klasztorowi w Łeknie. W 1218 r. papież Honoriusz przyjmuje pod opiekę klasztor, zarazem wymieniając posiadłości klasztorne, w tym Rgielsko. Wcześniejsze nazwy wsi jakie znajdujemy w zapiskach to: Erglzko (1153), Regliz (1218), Ergilzko (1222), Rigielsko (1392), a także Rglzko, Rgyelszko i Rzgielsk. Przez wieki wieś pozostawała w dzierżawie. W 1578 r. składała się z 12 śladów i miała 4 zagrodników; w 1618 r. znajdowało się tu 10 łanów osiadłych, jeden łan należący do sołtysa i 2 zagrodników. Wieś należała do klasztoru aż do kasacji na przełomie XVIII i XIX w. Zachowała swą nazwę, lecz w XIX w. Prusacy przezwali ją Seehausen. W zapiskach przetrwały nieliczne nazwiska dzierżawców, np. D. Karszewskiego w 1639 r., Studzińskich (k. XVII w., pocz. XVIII w.), Michała Turobojskiego w 1742 r., Jana Kościeszy (1764 r.), Laskowskich i Łopieńskich pod k. XVIII w. Na pocz. XIX w. posesorami Rgielska byli Plucińscy, później zapiski u Dworzaczka się urywają. W 1885 r. wieś liczyła 35 domów i 245 m-ców. Wraz z młynem tworzyła okrąg wiejski z 37 domami i 285 m-cami. Majątek był zarazem domeną i miał 5 domów z 75 m-cami. Liczył 757,68 ha, w tym 303,9 ha ziem uprawnych, 70,28 ha łąk, 51,24 ha pastwisk, 3,61 ha lasu, 7.93 ha nieużytków i 320,72 ha wód. Dobra dostarczały 3578 marek czystego dochodu gruntowego, specjalizowały się w hodowli bydła, posiadały też własną mleczarnię gdzie produkowano masło. Zapewne w 2. poł. XIX w. wybudowano tu dla dzierżawców obecny dwór w otoczeniu parku. W skład okręgu dominalnego wchodził też folwark Karolinów; łącznie posiadał on 7 domów i 118 m-ców, w tym 38 katolików i 80 protestantów. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. dobra zabrał skarb państwa, następnie je wydzierżawił. W 1926 r. pod zarządem Łucjana Laskowskiego liczyły one 748,4 ha obszaru, na co składało się 325,9 ha ziem uprawnych, 87 ha łąk i pastwisk, 2,5 ha lasu, 33 ha nieużytków i aż 300 ha wód. Z gruntów uzyskiwano 1178 talarów czystego dochodu. Dobra posiadały także własną torfiarnię i gorzelnię. Po 2. wojnie światowej zostały znacjonalizowane a R. stało się typową wsią chłopską.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P37-S24-I_WAGROWIEC_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi zbliżonej do W-E, 7-osiową fasadą skierowany na południe. Piętrowy, podpiwniczony, nakryty dachem czterospadowym mieszczącym użytkowe poddasze. Na osi nieznaczny ryzalit z wejściem, poprzedzony schodami, nakryty daszkiem. Nad nim pojedyncza lukarna. W elewacji ogrodowej trójkątna wystawka.

Park

Park dworski z XIX w. o pow. 1,27 ha, w znacznej mierze w swoich dawnych granicach, z wyjątkiem wykarczowanej części otaczającej dwór od zachodu. Tu park graniczył z rzeczką Nielbą uchodzącą do Jez. Rgielskiego Zachodniego.
(Geoportal, 4.02.2017 r.)

Inne

Zabudowania gospodarcze, XIX / XX w.
Gorzelnia, k. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011