Bojanice

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Dwór z XIX w.
Wieś znana już w połowie XV w., gdy jej właścicielem był niejaki Nikel. Dziedzic w 1450 r. zapisywał żonie Małgorzacie 100 grzywien posagu i t. wiana. Dalej znajdujemy tu Jana i Stanisława, zwanych Lyscze de Bojanice. W 1485 r. sprzedali swą wieś Brzozogaj w pow. gn. za 35 grzywien Dorocie z Brzozogaju, żonie Andrzeja Pigłowskiego. XVI w. to okres, w którym wieś dzierżyli porówno Radomiccy i Daleszyńscy, z których ci drudzy do końca XVII w. przejęli całą wieś. Zapewne byli spokrewnieni, gdyż Daleszyńscy pisali się z Radomicka. Na przełomie XVII i XVIII w. dziedzicami byli Wojciech, a następnie Maciej Daleszyńscy. Po Macieju, w 1. poł. XVIII w. dziedzicem był Franciszek Daleszyński h. Kotwicz (1680-1742), podczaszy wyszogrodzki, który ożenił się z Konstancją Radolińską herbu Leszczyc (1690-1737). Mieli 4 dzieci: Andrzeja, Mariana, Jakuba i Mariannę. Pierwszym mężem Marianny był Antoni Mirucki h. Poraj, który umarł mając zaledwie 22 lata. Po raz kolejny Marianna wyszła za Wojciecha Watta-Kosickiego h. Samson. W dworze w Bojanicach rodziły się ich dzieci: Petronella (1728-1730), Magdalena (1730-1731), Jan Antoni (1732), Teresa Jadwiga (1733 r.), Konstancja Weronika (1735), Jan (1735-1737), Katarzyna (1737-1738), Feliks (1738-1744), Konstancja Marcjanna Maya (1741) i Ignacy, który później (w 1781 r. w Koźminie) ożenił się z Antoniną Błociszewską herbu Ostoja. Marianna jako wdowa po Kosickim wymieniana jest dziedziczką Bojanic w 1744 r. W 1746 r. od jej braci - Andrzeja, Marcina i Jakuba Daleszyńskich - Bojanice kupił trzeci mąż, Antoni Skarbek-Malczewski (1719-1770), syn Stanisława i Niegolewskiej, późniejszy ppłk (1758 r.) i płk. wojsk koronnych (1767 r.). Malczewski był także właścicielem kupionych wcześniej dóbr Karczewo i Wygoda. Ze związku z Daleszyńską w Bojanicach urodziły się ich dzieci: Aleksy Bonawentura Jakub, Justyna Teresa i Franciszek. W 1761 r. Malczewski sprzedał wieś za 83,33 tys. złp. Antoniemu Goczałkowskiemu herbu Poraj (1724-1787), synowi Józefa - komornika poznańskiego i Marianny z Malczewskich. Wdowa po Malczewskim jeszcze w 1774 r. kwitowała Goczałkowskiego z 16.994 złp. za Bojanice. Zmarła w 1785 r. i pochowana została u Jezuitów w Poznaniu. Miała z Antonim 3 dzieci: Justynę Teresę, Aleksego i Franciszka, urodzonych w Bojanicach. Justyna w 1781 r. wyszła za Zygmunta Goślinowskiego. Goczałkowski po śmierci 1. żony ożenił się z Marciną Dobrzychowską (Dobruchowską?), z którą mieli w Bojanicach pięcioro dzieci: Julianę Ignację, Kunegundę Ignację Ewę, Filipa Nereusza, Walentyna Józefa i Barbarę Antonillę (wg Dworzaczka). Antoni i Marcina mieli trzech synów: Józefa, Pawła i Augustyna.
Bojanice znajdowały się w rękach Goczałkowskich zapewne do pocz. XIX w. Przez kolejne kilkadziesiąt lat brak wzmianek o jej właścicielach. Właśnie z połowy XIX w. pochodzi opisywany park podworski. Dopiero w 2. poł. XIX w. znajdujemy tu Wacława Wincentego Karola Wyssogota-Zakrzewskiego h. Wyskota (1842-1908), ożenionego z Konstancją Zakrzewską h. Wyskota. W Bojanicach rodzili się ich synowie: Hiacynt Napoleon (1879-1937) i Napoleon Wacław Jan (ur. w 1881 r.). Później urodził się jeszcze Wacław Maria January (1882-1882) i córka Maria. W 1882 r. Wacław Zakrzewski sprzedał majątek za kwotę 300 tys. marek, Edwardowi Müller z Górzna. W tamtym czasie Bojanice dzieliły się na wieś stanowiącą gminę, z 16 domami i 142 mieszkańcami oraz dominium z 10 domami i 200 m-cami, w tym 187 katolików, 13 ewangelików; 56 analfabetów. Do dominum liczącego 2721 mórg należały też folwarki Brzostownica i Czarnylas. Ok. 1890 r. właścicielem majątku był Kazimierz Strzyżowski, ożeniony z Teresą Kolczewską. Następnie dobra przeszły w ręce niemieckie, w których pozostawały do końca 2. wojny światowej. W 1926 r. majątek posiadał 695 ha obszaru, na co składało się: 372 ha ziemi ornej, 125 ha łąk i pastwisk, 180 ha lasów i 20 ha nieużytków. Do oszacowania podatku wykazywano 1762 talary czystego dochodu gruntowego. Właścicielem dóbr do których należały gorzelnia i cegielnia był w tamtym czasie Kurt Müller. W 1930 r. wieś liczyła 405 m-ców. W latach 1943-45 nosiła nazwę Boyenau. Po wojnie dobra zostały znacjonalizowane i utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, I. H. P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Wielka genealogia Minakowskiego (Sejm Wielki.pl) M. Minakowskiego;
Geoportal;
Mapster:
6707 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4066_Storchnest_1940.jpg
6708 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4066_Storchnest_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną nie posiadamy zdjęć ani opisu dawnego dworu w Bojanicach. Pośrodku parku widoczny jest obiekt, będący zapewne dawnym, lub przebudowanym budynkiem dworskim. Wzniesiony jest na planie prostokąta, w dłuższej osi wschód-zachód, fasadą skierowany na północ i nakryty dachem dwuspadowym o łagodnym nachyleniu. Od północy widoczne niesymetrycznie umieszczone wejście z gankiem lub werandą.

Park

Park dworski z 1. poł. XIX w. o pow. ok. 2,5 ha. Układ przestrzenny zarówno części rezydencjonalnej, jak i gospodarczej nie uległy zasadniczym zmianom. Park nie posiada czytelnej kompozycji przestrzennej, jednak zachował się w swoich dawnych granicach. Wykarczowano jedynie niewielki fragment drzewostanu, znajdujący się na południe od dworu. Przebudowane też zostały niektóre budynki gospodarcze, a inne wyburzono. Całe założenie dworskie przed 2. wojną światową liczyło ok. 7,5 ha. W jego płd.-wschodniej części znajduje się staw.

Inne

Zabudowania gospodarcze XIX / XX w.
Czworaki

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011