Skatalogowanych zabytków: 11435
Zarejestruj się
Miniatura Lublin - Pałac Czartoryskich
Zdjęcie Waldemar Orzechowski 2011
Miniatura Lublin - Pałac CzartoryskichMiniatura Lublin - Pałac CzartoryskichMiniatura Lublin - Pałac CzartoryskichMiniatura Lublin - Pałac CzartoryskichMiniatura Lublin - Pałac CzartoryskichMiniatura Lublin - Pałac CzartoryskichMiniatura Lublin - Pałac CzartoryskichMiniatura Lublin - Pałac Czartoryskich

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Lublin - Pałac Czartoryskich
Zdjęcie GREGORIUS ...

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Zbigniew KałwaJerzy MrozekJarosław BochyńskiGREGORIUS ...

Lublin - Pałac Czartoryskich

Dzielnica:Stare Miasto
Województwo:lubelskie
Powiat i gmina:Lublin
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałac Czartoryskich, nr rej.: A/225 z 14.02.1967

Stan obecny

Lubelskie Towarzystwo Naukowe.

Historia

Pałac Czartoryskich został wzniesiony w II połowie XVII wieku według projektu Tylmana z Gameren. Pierwszymi właścicielami obiektu byli Lubomirscy. Za inwestora uważa się Jerzego Sebastiana Lubomirskiego, po nim dwór przejął syn, Stanisław Herakliusz. Posiadłość przeszła w ręce Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, która w latach 1725–1728, przy współpracy z architektem Franciszkiem Mayerem z Moraw, przeprowadziła przebudowę obiektu. Mimo przeprowadzenia gruntownego remontu Sieniawscy w pałacu nie zamieszkali, a opiekę nad posiadłością zlecili rezydentom. W 1731 roku pałac przeszedł w ręce Czartoryskich poprzez małżeństwo Marii Zofii Sieniawskiej primo voto Dönhoffowej z Augustem Aleksandrem Czartoryskim, wojewodą ruskim. Związani z Puławami Czartoryscy nie mieszkali w Lublinie, traktowali posiadłość jako jeden z wielu pałaców, powierzając go opiece kolejnym rezydentom. Ostatnimi właścicielami z rodu byli Adam Kazimierz i Izabella z Flemmingów Czartoryscy, którzy w 1812 roku sprzedali pałac wraz z posesją sięgającą do Krakowskiego Przedmieścia Marcinowi Łodzi-Kobylińskiemu. W następnych latach pałac i zabudowania, pozostające w rękach Kobylińskich, były dzierżawione przez fabrykę tabaki i tytoniu. Z zapisków z lat trzydziestych XIX wieku wynika, że mimo przemysłowej eksploatacji budynku przez fabrykę, pałac nadal wyglądał imponująco. W 1860 roku posesję nabył warszawski bankier, Leopold Kronenberg, w celu dalszego prowadzenia fabryki. Jednak sześć lat później fabrykę zlikwidowano, a pałac przejęli nowi właściciele. Odtąd zmieniali się oni niemal co kilka lat, a taka sytuacja nie sprzyjała utrzymaniu budynku w dobrym stanie. Niekorzystne zmiany zaczęły też następować w najbliższym sąsiedztwie, poczynając od połowy XIX wieku, kiedy majątek został podzielony na działki budowlane i wokół zaczęły powstawać nowe obiekty znacznie ograniczające dostęp do pałacu. W 1867 roku został wybudowany rozległy budynek hotelu Europejskiego, który zetknął się z alkierzem południowym i całkowicie zasłonił widok na pałac od Krakowskiego Przedmieścia. Od strony północnej, na rogu ulic Radziwiłłowskiej i Poczętkowskiej (dziś Staszica) wystawiono w 1911 roku wrotkowisko „Lubelski Skating-Ring”. Zaledwie rok później w miejscu wrotkowiska otwarto kinematograf Oaza na 240 osób. W tym też czasie odbudowano pałac, w którym umieszczono biura i zarząd kina. Po I wojnie światowej kino rozbudowano na tysiąc miejsc, wchłaniając część parteru alkierza północnego. W tym czasie zmieniono nazwę kina na Corso. W czasie II wojny światowej pałac został poważnie uszkodzony. W 1945 roku, rozebrano spalone mury przylegające do pałacu, plac uporządkowano i rozpoczęto odbudowę na postawie projektu architekta Czesława Dorii-Dernałowicza, w wyniku której przywrócono pierwotny układ wnętrz, wprowadzono instalacje i podwyższono dachy. W odnowionym obiekcie urządzono Dom Turysty PTTK, co przyczyniło się do znacznej eksploatacji budynku. W 1973 roku pałac stał się siedzibą Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Po wykonaniu kapitalnego remontu budynku przywrócono mu jego reprezentacyjny charakter.
(uzupełnił Jarosław Bochyński 2024)

Opis

Jest to barokowa budowla, założona na planie prostokątnym z narożnymi alkierzami i szerokim,
wysuniętym od wschodniej strony ryzalitem mieszczącym klatkę schodową.
Pałac nosi cechy architektury Tylmana z Gameren propagującego kierunek palladiański - styl nawiązujący do kultury antycznej, widoczny w elewacji wschodniej. Prostopadłościenny korpus główny jest przykryty czterospadowym dachem z facjatami, ryzalit przykrywa dach dwuspadowy o tej samej wysokości, a alkierze dach namiotowy z iglicami.
Elewacje pałacu są ustawione na kamiennym cokole i kończy je zdobny gzyms. Obecnie fasada znajduje się od strony zachodniej. Jest to ośmioosiowa elewacja z jednym skrajnym działem odsuniętym od symetrycznie zakomponowanej części zasadniczej. Osie wyznaczają prostokątne okna ościeżnicowe z sześciokwaterowym skrzydłem. Na osi głównej znajduje się zdobny kamienny portal z napisem ?Societas Scentiarum Lublinensis?. Elewację wschodnią (dawniej fasadę) zdobi wysunięty ryzalit zwieńczony wydatnym trójkątnym szczytem z owalnym otworem. Całość posiada siedem osi i dwie kondygnacje zaprojektowane w wielkim porządku. Oś główna została podkreślona przez umieszczenie tam drzwi wejściowych i schodów prowadzących do wnętrza oraz dużego okna zakończonego półkoliście. Elewacje boczne zostały ukształtowane w nawiązaniu do alkierzy i elewacji wschodniej.

tekst: Waldemar Orzechowski 2011

Inne

Nie od rzeczy byłoby przypomnieć, że wielkie zasługi w uratowaniu pałacu przed całkowitym jego wyeksploatowaniem miał przeprowadzony remont w latach sześćdziesiątych XX wieku na który pieniądze zdobył prof.dr Tadeusz Krwawicz -światowej sławy polski okulista pochodzący ze Lwowa. Profesor także osobiście nadzorował remont aby miał on odpowiedni poziom jakości. Maria Witt-Michałowska
Żródła: https://teatrnn.pl/

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Nie od rzeczy byłoby przypomnieć,że wielkie zasługi w uratowaniu pałacu przed całkowitym jego wyeksploatowaniem miał przeprowadzony remont w latach sześćdziesiątych XX wieku na który pieniądze zdobył prof.dr Tadeusz Krwawicz -światowej sławy polski okulista pochodzący ze Lwowa.Profesor także osobiście nadzorował remont aby miał on odpowiedni poziom jakości.
Maria Witt-Michałowska