Białystok - Pałac Tryllingów

Stan obecny

Własność prywatna. Od 2019 roku w remoncie (adaptacja na hotel?)

Historia

Pałac powstała na parceli zakupionej w 1871 r. przez małżonków Rozalię i Izraela Bulkowsteinów. Izaak był kupcem z Moskwy, zaliczanym do pierwszej gildii. Była to wówczas działka położona pomiędzy domem i placem Janowiczowej a posiadłością Wiktorii Sakowiczowej, zabudowana już przez jednokondygnacyjny dom murowany, oficynę, drewnianą stajnię i chlew. Nieopodal znajdował się także ogród warzywny. Sprzedającą była Elżbieta Pilcicka, a cena wyniosła 2600 rubli. Akt kupna został podpisano 2 września 1871 r. w Sądzie Okręgowym w Grodnie. Przez kolejne lata Bulkowsteinowie wynajmowali posiadłość różnym lokatorom.
Pod koniec XIX wieku córka Bulkowsteinów Helena wyszła za Chaima Abrama Tryllinga, syna jednego z najbogatszych fabrykantów białostockich. Rodzina Tryllingów przybyła do Białegostoku w latach 60. XIX wieku. Już w 1863 r. nowo otwarta fabryka sukienno - odzieżowa Izraela Tryllinga należała do przodujących w mieście. Pod koniec XIX wieku, zatem po trzydziestu latach bytności w Białymstoku, Tryllingowie posiadali już dwie fabryki: tkalnię przy ul. Nowy Świat oraz słynącą z koców fabrykę sukna „Trylling I. i Syn” przy ul. Lipowej. Tym ostatnim zakładem współzarządzał syn Izraela, czyli właśnie Chaim Abram Trylling.
Pojmując za żonę Helenę Chaim był bogatym człowiekiem, postanowił więc wykupić od teściów posiadłość przy Aleksandrowskiej (ówczesna nazwa Warszawskiej). Zapłacił za nią 1500 rubli, ale dodatkowo musiał spłacić dług obciążający nieruchomość, zaciągnięty w Wileńskim Banku Ziemskim. Zaraz po ślubie i kupnie parceli Chaim postanowił wznieść do dziś stojący gmach. Chaim Trylling zmarł niespodziewanie w następnym roku, dlatego ostatecznie jedynie inicjały Heleny (Eleny) – „ET” umieszczone zostały w dekoracyjnym kartuszu oraz nad drzwiami wejściowymi budynku. . W 12 lat po śmierci Chaima pałacyk wyceniono dla celów podatkowych – jego wartość określono na 22,5 tys. rubli,
Helena Trylling wyjeżdżała często za granicę; w okresie międzywojennym najczęściej przebywała w Berlinie. W rodzinnej rezydencji mieszkał głównie jej syn Anatol. W tym czasie hipoteka była obciążona wciąż rosnącymi długami z tytułu zaległych podatków. Anatol przymierzał się do sprzedania rodzinnej posiadłości, nie wiadomo jednak kiedy doszło do transakcji. Ostatni dokument w księdze hipotecznej stanowią przedwojenne pełnomocnictwa wystawione na mieszkańców Warszawy – Jana Lgockiego i Feliksa Serwantowicza. Obaj w imieniu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych upoważnieni zostali do nabycia nieruchomości należącej do Tryllingów. Po drugiej wojnie światowej budynek przy ul. Warszawskiej 7 wraz z całą posesją przeszedł na własność Skarbu Państwa. W dawnej posiadłości Tryllingów mieścił się m. in. Dom Turysty „Rubin” (do 2006 roku). Później próbowano kilkakrotnie znaleźć dla niego nową funkcję. Planowano, by ulokowała się tu rada miasta, innym razem widziano siedzibę CBA. Miasto kilka razy wystawiało nieruchomość na sprzedaż. Ostatecznie w pierwszych miesiącach 2019 roku za 1,83 mln zł kupił pałacyk prywatny właściciel. Dostał pięć lat na wyremontowanie kamienicy pod nadzorem miejskiego konserwatora zabytków. (Jarosław Bochyński 2024)

Opis

Obiekt w ciągłej zabudowie ulicy Warszawskiej, murowany, częściowo otynkowany, fasada wyłożona cegłą dekoracyjną, dekorowana stiukiem. Budowla na planie prostokąta, prostopadłościenna, z ryzalitem na planie półkola od strony północno wschodniej, podpiwniczona, nakryta dachem dwuspadowym.
Wnętrze trzytraktowe w kondygnacji pierwszej i drugiej, klatka schodowe dwutraktowa. W przedsionku prostokątny plafon z przedstawieniem kobiety grającej na harfie.
Fasada, od strony południowo zachodniej pięcioosiowa, dwukondygnacyjna.
Oś główna i skrajne podkreślone dekoracyjnymi szczytami. Szczyt środkowy zdobiony festonami, dekoracją palmetową i tralkową. Szczyt wieńczą dwie figury podtrzymujące kartusz. Szczyty skrajne trójkątne, z dekoracją roślinna i jońskim kimationem. Podziały horyzontalne zaznaczone gzymsami. Gzyms między 1 i 2 kondygnacją dekorowany kimationem jońskim, gzyms okapowy oparty na wspornikach z dekoracją palmetową, dekorowany także kimationem jońskim. Otwór wejściowy niesymetryczny względem osi głównej ,podobnie jak sąsiedni otwór okienny zamknięty półkoliście. Pozostałe okna prostokątne, nad każdym krótki gzyms. Dwa skrajne okna w kondygnacji 2 zwieńczone trójkątnymi frontonami. Węgary okien oparte na konsolkach z dekoracją palmetową. W kondygnacji 2 płyciny podokienne wypełnione dekoracją roślinną i kartuszową. W ramach okien zachowane fragmenty oryginalnej stolarki. W kondygnacji 2,w przestrzeni międzyokiennej, w niszach cztery figury alegoryczne symbolizujące pory roku. Na wysokości tejże kondygnacji, na osi głównej fasady balkon, wsparty na konsolach z dekoracją palmetową.
Elewacje boczne otynkowane, otwory prostokątne, w ryzalicie zamknięte półkoliście. Przy ryzalicie północno wschodniej pozostałości dawnego tarasu-murek o wysokości ok. 1 m. (JB 2024)

Inne

sztetl.org.pl
poranny.pl
Karta zabytku L. Markiewicz 2001
Zdjęcia z 2001 roku L. Markiewicz
Zdjęcie z 2024 roku Katarzyna Górska