Skatalogowanych zabytków: 11428
Zarejestruj się
Miniatura Arkadia
2011, zdjęcie Mariusz Mysiakowski
Miniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura ArkadiaMiniatura Arkadia

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Arkadia
na zdjęciu Helena z Przeździeckich Radziwiłł, zdjęcie Marek Kujawa

Arkadia

Województwo:łódzkie
Powiat:łowicki
Gmina:Nieborów
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Park:nr rej.: 73/A z 19.05.1982

Stan obecny

Po 2WŚ przejęty przez Państwo park otrzymuje Muzeum Narodowe w Warszawie tworząc tu jeden ze swych Oddziałów .

Powoli i mozolnie wykonywane są renowacje , rekonstrukcje obiektów parku - największe w latach 1950-1952 i 1967-1969 .
W 1995r – udostępniono wyremontowaną Świątynię Diany .

Historia

Rezydencja letnia Radziwiłłów
Pierwsza wzmianka o wsi Łupia (Lupya), późniejszej Arkadii, pochodzi z 1359 r. Od 1446 r. należała do kapituły łowickiej. Dobra te zostały zakupione w 1774 r. przez Michała Hieronima Radziwiłła, za pieniądze otrzymane ?w nagrodę? za zawiązanie i marszałkowanie konfederacji na I sejmie rozbiorowym w 1773 r. oraz podpisanie traktatu rozbiorowego. Jako zwolennik orientacji prorosyjskiej zrobił on błyskawiczną karierę polityczną i finansową. W 1775 r. został kasztelanem, a w 1790 r. wojewodą wileńskim. W 1777 r. jego żona - Helena z Przeździeckich (1753-1821), przystąpiła do zakładania ogrodu, który rozwijała i komponowała aż do swojej śmierci. Księżna prowadziła styl życia charakterystyczny dla części arystokracji z czasów króla Poniatowskiego i pocz. XIX w. Zdystansowała wszystkie ówczesne arystokratki poza jedną - księżną Izabelą Czartoryską, z którą rywalizowała na każdym polu. Bez wątpienia była jedną z niewielu kobiet, które wywarły tak wielki wpływ na losy rodu Radziwiłłów. Nie czuła się Polką, związała się politycznie z dworem w Petersburgu, następnie w Berlinie, z powodu osobistego wyrachowania. Umacniała swoja pozycję żerując na słabości Rzeczpospolitej. Po upadku państwa szybko pośpieszyła do carycy, by złożyć jej hołd poddańczy. Za śmiertelny grzech historycy uważają jej wyjątkową obojętność na losy kraju. Wyparła się polskości i wyobcowała z własnego społeczeństwa. Z niechęcią patrzyła na wojska napoleońskie, które szły na Moskwę. Nie kryła się ze swoją sympatią dla kolejnych carów i wielkiego księcia Konstantego. Niestety, także Michał Hieronim w tym względzie nie różnił się od swojej żony. Doskonale dawał sobie radę w czasie rozbiorów, ale dlatego, że tak samo wyobcował się ze społeczeństwa polskiego. Pozbawiony był wszelkich skrupułów, powiększając swój majątek żerował na losie swoich krewnych, jak również kraju. Po upadku państwa balansowali między Berlinem a Petersburgiem. Żona zawsze potrafiła zdobyć przychylność licznych, źle do jej męża nastawionych osób. Te cechy pozwoliły na zgromadzenie olbrzymiego majątku. Najstarsi synowie Ludwik i Antoni Henryk nie podzielali ich poglądów, pragnęli zaciągnąć się pod sztandary Kościuszki. Patriotką była również córka, Krystyna. Największym tytułem do sławy księżnej Heleny stał się ogród Arkadia położony obok Nieborowa w nabytej w 1776 r. wsi Łupia. Był on owocem oświeceniowego kultu natury, klasycystycznego umiłowania sztuki starożytnej i romantycznego urzeczenia dawną przeszłością, tajemniczością i ruinami. Wznosząc Arkadię i ozdabiając Nieborów kierowała się snobizmem, ale liczyła się też z modą panującą na Zachodzie. Dzieło powstawało przy długim jej uporze, co świadczyło o wielkiej pasji. Braku gustu też do dziś historycy sztuki zarzucić jej nie mogą. Sprowadzała cenne dzieła sztuki z zagranicy, ale była też mecenasem dla artystów rodzimych końca XVIII i pocz. XIX w. W 1856 r. synowa Aleksandra ze Steckich buduje w Arkadii willę, porządkuje zaniedbany park, następnie w 1864 r. syn Aleksandry - Zygmunt, rozbiera część budowli: Akwedukt, Grobowiec Złudzeń, Cyrk i Amfiteatr i sprzedaje materiały z rozbiórki, a w 1869 r. sprzedaje park w całości Karolowi Hoffmanowi. W 1893 r. Arkadię odkupił prawnuk księżnej Heleny Michał Piotr Radziwiłł, uporządkował park i udostępnił go publiczności. W latach 1930 - 1939 ostatnim właścicielem był Janusz Radziwiłł, który dokonał renowacji parku i rozebrał willę Aleksandry. W 1945 r. park w Arkadii wraz z pobliskim zespołem parkowo-pałacowym w Nieborowie stały się oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie. W latach 1950-1952 odbudowano akwedukt i przeprowadzono częściową renowację parku. W latach 1967-1969 prowadzono dalsze prace renowacyjne. W 1987 r. rozpoczęto prace nad kapitalną restauracją Arkadii, a w 1995 r. zakończono pierwszy etap prac i udostępniono do zwiedzania Świątynię Diany. W 2003 r. zakończono prace w przybytku arcykapłana.
Najnowsze zdjęcia przesłane zostały przez panią Kingę Kempińską.

Opis

Grota Sybilli - zbudowana z głazów. Wejście zakrywa żelazna krata, jej wylot znajduje się na szczycie usypanego nad nią pagórka. Nad wejściem kapliczka z wnęką, w której dawniej znajdowała się płaskorzeźba G. Staggiego przestawiająca Madonnę. Na wschodnim skraju wzniesienia stoi Domek Gotycki zbudowany w latach 1795-98 z cegły i rudy darniowej. Jego naroża zwieńczono dwiema wieżyczkami ozdobionymi stożkowatymi hełmami. W elewacji zach. znajduje się ceglany ostrołuk podzielony na mniejsze, we wsch. wnęka ostrołukowa z oknem. Także od wsch. na poziomie gruntu znajduje się piwnica z otworami zamkniętymi kratą. Do Domku Gotyckiego przylega galeria z ostrołukowych arkad biegnąca w dół wzniesienia. W Domku Gotyckim księżna Helena urządziła ok. 1813 r. symboliczną kwaterę żołnierską dla swego syna Michała Gedeona - napoleońskiego generała i późniejszego przywódcy powstania listopadowego. W znajdującej się tam komnacie ustawiono gotyckie łoże pokryte lamparcią skórą, umieszczono krzyż, rzymskiego orła, zbroję rycerską z mieczem i hełmem. Na ścianach zawieszono portrety wodzów polskich, tarcze herbowe, mapy i rzeczy osobiste.
Łuk Grecki - zbudowany ok. 1785 r. z cegły i kamienia stanowi malowniczą oprawę widoku na Świątynię Diany od strony wschodniej. Łuk łączy się krótkim murkiem z wybudowanym kilka lat później Domem Murgrabiego. Budowlę tę wzniesiono na planie prostokąta z cegły, kamienia i rudy i częściowo otynkowano. Jej charakterystycznym elementem jest kwadratowa wieża zwieńczona blankami. W elewacji Domu Murgrabiego znajdują się małe okienka, blendy oraz dwie głowy hermowe i maszkaron dłuta Jana Michałowicza z Urzędowa. Przy wsch. elewacji stoi studnia przykryta późnobarokową, kutą z żelaza kratą.
Świątynia Diany - zbudowana w 1783 r. wg. proj. Szymona Bogumiła Zuga. Jest ona centralną budowlą kompozycji parkowej, wzniesiono ją nad stawem do którego prowadzą w dół schody. Po obu stronach umieszczono kamienne rzeźby: lwa i sfinksa. Świątynia została zbudowana na planie prostokąta z czterokolumnowym portykiem od strony stawu i półkolistym kolumnowym obejściem od strony pd-wsch. Zastosowano kolumny w stylu jońskim. Pod tympanonem widnieje napis w języku włoskim "Dove pace trovai ogni mia" - cytat z sonetu Petrarki - Tutaj odnalazłem spokój po każdej mojej walce. Wnętrze świątyni podzielono na kilka pomieszczeń z których największa jest kwadratowa sala główna z czterema półkolistymi wnękami z parą kolumn korynckich i dwiema urnami po bokach. We wnękach umieszczono lustra. Ściany tej sali wykonano z białego stiuku, kolumny są barwy żółtej, a podłoga w szachownicę. Ozdobą sali jest plafon autorstwa J.P. Norblina "Jutrzenka wprowadzająca rumaki Apollina". Za salą główną po lewej znajduje się sześcioboczny Gabinet Etruski z zachowaną na ścianach i suficie polichromią o motywach antycznych i gotyckich. Pełnił on rolę muzeum. Po prawej znajduje się okrągła salka do której od zewnątrz przylega tzw. Przybytek Pana - bożka pasterzy, trzód i pastwisk ozdobiony jego atrybutami: fujarką i fletem. W części pd-wsch znajduje się okrągły przedsionek z drzwiami prowadzącymi na zewnątrz. Część dawnego wyposażenia świątyni jak słynna rzeźba głowy Niobe, biurko z lirami, mahoniowy tron z płaskorzeźbą orła rzymskiego na oparciu czy imitacje greckiej ceramiki znajdują się obecnie w pałacu w Nieborowie.
Akwedukt - pierwotny wzniesiony nad ujściem rzeki do stawu został rozebrany. Obecna budowla została od podstaw zrekonstruowana w latach 1950-52 nad kanałem doprowadzającym wodę do stawu. W ściany Akweduktu wmurowano liczne elementy lapidarne pochodzące z XVI-XVIII w.
Przybytek Arcykapłana czyli Łazienki. Jest to prostokątny, dwupiętrowy budynek z cegły kamienia i rudy. Od południa na poziomie piętra znajduje się taras otoczony kolumnami a pod nim kolebkowe przejście. W części górnej budynku jest wieżyczka z gołębnikiem. Od zach. i płn. niewielkie podwórka zamknięte murkami z otworami przejściowymi. Elewacje wzbogacone różnorakimi otworami i dużą ilością elementów lapidarnych. Jest ich tutaj prawie 200 i pochodzą głównie z przebudowanej w 1782 r. kaplicy św. Wiktorii przy łowickiej kolegiacie ze znajdującego się tam nagrobka arcybiskupa J. Uchańskiego dłuta Jana Michłowicza z Urzędowa oraz z zamku prymasowskiego w Łowiczu. Pośrodku ściany wsch. znajduje się ślepa arkada ujęta w kolumny między którymi umieszczono płaskorzeźbę z białego stiuku Gioacchina Staggiego - "Nadzieja karmiąca Chimerę". Pod nią są dwa żeliwne rzygacze w kształcie lwich głów z których woda spływa do półokrągłego basenu ozdobionego maszkaronem.
Cyrk Rzymski (Karuzel) - został zaprojektowany przez H. Ittara jako wysypany żwirem tor do gonitw zaprzęgów. Jego centralnym elementem jest Obelisk z napisem łacińskim "Munifiecientiae Augustii Helena posuit" - wskazujący, że postawiła go Helena Radziwiłłowa by uhonorować wspaniałomyślność króla S.A. Poniatowskiego. Na obu krańcach obwodu znajdują się paraboliczne obeliski umieszczone na bębnach kolumn.

Park

Park z 1783 r. ? XIX w. Powstał jako ogród romantyczny w stylu angielskim. Pow. wynosi ok. 14ha. Nazwany Arkadią, co było nawiązaniem do antycznego mitu o greckiej krainie powszechnej szczęśliwości i miłości, zamieszkiwanej przez pasterzy. Mit ten na skutek śmierci w młodym wieku trzech córek założycielki, wzbogacony został o widmo nieuchronnie czekającej wszystkich śmierci i stał się podstawowym wyznacznikiem koncepcji programowej parku. Głównym projektantem Arkadii był Szymon Bogumił Zug, część projektów była autorstwa Jana Piotra Norblina, Aleksandra Orłowskiego, Józefa Sierakowskiego, a później Henryka Ittara. Ogród zaprojektował Wojciech Jaszczołd a później Dionizy Mac Clair. Przez park przepływa rzeczka Skierniewka, która tworzy staw z dwoma wyspami. Mimo licznych zmian jakie zaszły przez ponad 200 lat, park jest jedynym w Polsce zabytkiem architektury ogrodowej, który zachował pierwotną kompozycję przestrzenną z końca XVIII w. Jest unikatowym zabytkiem klasy zerowej, wraz z pobliskim pałacem w Nieborowie.

Inne

Rezydencja letnia Radziwiłłów (park z pawilonami), 4 cw. XVII-XIX, nr rej.: 205/P-IV-3 z 26.10.1948, 91-VI-1 z 18.01.1962 oraz 145 z 12.08.1967:
Świątynia Diany, 1783, nr rej.: 538 z 12.08.1967
Dom arcykapłana, 1783, nr rej.: 539 z 12.08.1967
Dom murgrabiego, ok. 1800, nr rej.: 540 z 12.08.1967
Łuk grecki, 1785, nr rej.: 541 z 12.08.1967
Domek gotycki, pocz, XIX, nr rej.: 542 z 12.08.1967
Galeria arkadowa, ok. 1800, nr rej.: 543 z 12.08.1967
Jaskinia Sybilli, ok. 1800, nr rej.: 544 z 12.08.1967
Akwedukt, 1744, 1950-52, nr rej.: 545 z 12.08.1967
Brama cyrku, ok. 1800, nr rej.: 546 z 12.08.1967
Aleja przy drodze Arkadia-Nieborów, nr rej.: 1150 z 14.06.1974

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.