Żelkowo

Stan obecny

Własność J.S.T.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1485 r. kiedy to nazywała się Sellekow. Kolejne nazwy to: w 1517 r. - Sillichnow, w 1523 r. - Szellekow, a w 1685 r. - Silickow. Żelki stanowiły dobra rycerskie i należały do trzech rodzin: w jednej części do rodziny von Zitzewitz, w drugiej do rodziny von Boehn, w trzeciej do rodziny von Wőbeser. Pierwszym właścicielem wymienionym w dokumentach był Siegfried von Boehn. Linię rodziny, której potomkowie pozostali właścicielami Żelek do 1839 r. zaczyna w 1337 r. Martin von Wobeser. W 1523 r. jako właściciel wymieniany jest Jurgen von Wobeser. Część należąca do von Zitzewitzów kupił w 1867 r. Georg von Wobeser. W 1917 r. właścicielem zostaje Jacob Caspar von Wobeser, a następnie osoby z rodziny po nim dziedziczące. W 1784 r Żelki miały jeden folwark, siedmiu rolników, dwóch kosetów oraz jednego szewca. W 1810 r. Friedriech Wilhelm Erdmann von Wobeser kupił za 32 tys. talarów od Heinricha Augusta Friedriecha von Boehn ostatnią część Żelek należącą do rodziny von Boehn. W 1893 r. całość dóbr kupuje Frederike Charlotte Sophie Wilke, z domu Kleist, dziedziczka Osiek. Kolejnymi właścicielami Żelek byli: od 1893 r. Hugo Neumann, od 1910 r. Hans Krűger, a od 1938 r. Werner Krűger. W 1914r. całość majątku H. Krűgera, w którego skład wchodziły również Żelkowice, Dolimierz i Przewłoka, wzrosła do 928 ha, znajdowało się w nim 600 ha ziemi uprawnej, 47 ha łąk, 79 ha pastwisk, 198 ha lasów. Hodowano tu konie, bydło oraz świnie. W 1939r. pow. wraz z folwarkiem wynosiła 906 ha, w tym 481 ha zajmowały pola uprawne, 35 ha łąki, 22 ha pastwiska, 327 ha lasy a 33 ha nieużytki. Po wyzwoleniu, 7 marca 1945r. majątek zajęły wojska Radzieckie. W maju 1945 r. na mocy uchwały PKWN z 22 lipca 1944 r. został wprawdzie upaństwowiony, ale Rosjanie byli tu do 1948 r., a w 1952 r. utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 70-tych zostało ono przyłączone do Zakładu Rolnego w Kwakowie. W początku lat 90-tych gospodarstwo zlikwidowano, budynki zespołu folwarcznego rozebrano kilka lat temu.

Opis

Dwór późnoklasycystyczny, murowany, parterowy z gankiem wspartym na czterech filarach i wystawką. Obecnie relikty.
Zespół folwarczny posiadał kompozycję rozproszoną. Od strony płn. ograniczały go zabudowania wiejskie, od pozostałych stron droga wiejska i pola uprawne. Założenie folwarczne oparte na planie wieloboku składało się z dwóch części - istniejącego do dziś zespołu dworsko parkowego położonego w płd.-zach. stronie do Żelkówka i wspomnianego zespołu gospodarczego usytuowanego po płn.-zach. stronie drogi.

Park

Park z końca XIX w. o pow. około 12 ha. W otoczeniu pozostałości dworu rośnie cenny starodrzew z wieloma pokaźnymi bukami. Na uwagę zasługują rosnące przed dworem trzy stare cisy.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011