Karwice

Stan obecny

Stan techniczny pałacu oraz stan własności nieznane.

Historia

Pałac z 2. poł. XIX w.
Karwice to wieś leżąca przy drodze z Malechowa do Sławna, w odległości 15 km na płd.-wschód od Darłowa. Znana była w późnym średniowieczu, kiedy to należała do książąt pomorskich. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1488 r., a już na pocz. XV w. wybudowano we wsi kościół p.w. świętego Józefa. W 1500 r. obok kościoła założony został cmentarz. W 1575 r. K. stały się dobrami lennymi, należącymi do rodz. von Grape. Jednym z pierwszych dziedziców o tym nazwisku był Hans, który miał syna Ernsta (ur. w 1580 r.). Ernst z dwóch żon miał siedmioro potomstwa, w tym kolejnego właściciela K. - Hansa Albrechta (zm. w 1685 r.). Z Marią von Glasenap mieli oni dwoje dzieci, w tym syna Ernsta Joachima (1640-1699). Ten ok. 1665 r. zaślubił Elisabeth Sophie von Woedtke i mieli czworo dzieci, m.in. Gustawa Ernsta (zm. w Karwicach w 1714 r.). Ten był bezpotomny, a z całej czwórki tylko Agnes wyszła za mąż, za Ernsta Bogusława von Zitzewitza. Z innej linii rodziny pochodził Siegmund von Grape (1650-1722), syn Gustawa Richarda. Z Barbarą von Wobeser miał on siedmioro potomstwa, w tym pięciu synów. Ich potomkowie siedzieli tu prawie do końca XVIII w. Później niektórzy zostali wojskowymi, a reszta porozjeżdżała się po świecie. Jednym z ostatnich von Grape w Karwicach był Christian Wilhelm (ur. w K. w 1768 r.), syn Friedricha Siegmunda i Johanny Christine von Crockow. Należał do nich nowo utworzony folwark w pobliskich Karwiczkach. We wsi mieszkało wówczas 9 chłopów i 8 zagrodników, zaś w K. było łącznie 27 domów, kuźnia, karczma oraz szkoła. Kościół pod koniec XVIII w. został wyremontowany, zapewne już przez nowych właścicieli - rodzinę von Billerbeck przybyłą tu z Warnic (z ob. powiatu Pyrzyckiego). Tu musimy zauważyć, że w rejestrze zabytków pałac odnotowany jest jako pochodzący z 2. poł. XVIII / pocz. XIX w., niestety nie jesteśmy w stanie zweryfikować tych informacji (brak źródeł).
Kolejnymi posiadaczami wsi była rodzina von Steinkeller, która w poł. XIX w. po raz kolejny wyremontowała kościół. W 1862 r. K. przeszły w ręce Carla Grützmachera, który wybudował tu obecny pałac w otoczeniu parku, na fundamentach starszego dworku myśliwskiego (za "Słownikiem..." Jana Sroki). Przyjmujemy pisownię nazwiska G. bez przedrostka "von", ponieważ w bazie genealogicznej Gedbas występuje ono wyłącznie w takiej postaci. W XIX w. rozbudowie uległ też folwark Karwiczki (Neu Karwitz). W 1871 r. we wsi znajdowało się 46 domów z 541 m-cami. W 1939 r. liczby te wzrosły do 155 domów i 694 m-ców.
W 1884 r. właścicielką majątku była Helena Grützmacher zamężna Dallmer. Na przeł. XIX i XX w. grunta K. częściowo rozparcelowano. Dobra przechodziły z rąk do rąk i należały kolejno do Edelmannów, rodziny Keup i następnie Anger. W 1928 r. właścicielem 343-hektarowego majątku w K. był Johann Anger, a następnie Minny Anger (wdowa?). W 1939 r. we wsi znajdowało się także duże gospodarstwo Reinholda Wetzela (90 ha). W okresie międzywojennym we wsi była szkoła (zbudowana w 1909 r. na miejscu starszej, która spłonęła), gospoda, młyn i sklep kolonialny. Działały lokalne stowarzyszenia: sportowe "Germania", jeździeckie i weteranów wojennych.
Wieś została wyzwolona dnia 6 marca 1945 r. W miejsce wyjeżdżających Niemców, już latem 1945 r. zaczęli przybywać rolnicy polscy. Folwark i pałac początkowo zajęła radziecka komendantura wojskowa. Rosjanie siedzieli tu do ok. 1950 r., następnie na bazie dawnego majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo przez rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego na pocz. lat 90. XX w. W Karwiczkach ziemie po folwarku rozparcelowano i dostali je miejscowi rolnicy.
Źródła:
Jan Sroka "Słownik historyczny wsi powiatu sławieńskiego", Sławno 2014;
Gedbas Genealogy;
Wolne Forum Gdańsk: http://wolneforumgdansk.pl/viewtopic.php?t=2818 - ze strony pochodzi także zamieszczone zdjęcie archiwalne;
Geoportal;
Mapster:
6969 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 1665_Karwitz_agronomische_1897.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Był to pałac renesansowy, wzniesiony na planie prostokąta, murowany z cegły na fundamentach kamienno - ceglanych. Budynek piętrowy z mezzaninem, nakryty naczółkowym dachem, fasadą skierowany na NW (ew. w kier. przeciwnym, czyli SE). Na skutek przebudowy pozbawiony cech stylowych.

Park

Park z pocz. / 2. poł. XIX w. o pow. 7,616 ha, zmierzony po granicach dz. ewid. nr ...302/17 i części działki nr ...302/18, której płd.-wschodnią część zajmuje plac ze stojącymi tam silosami.

Inne

Zabudowania folwarczne: dom rządcy, spichlerz, obora, stajnie, domy robotników folwarcznych;
Kościół, gotycki, z pocz. XV w. filialny par. Słowino, p.w. św. Józefa
Cmentarz ewangelicki z poł. XIX w., nieczynny, z jedynym nagrobkiem - Sophie Vogelsang, zm. w 1923 r.
Pomnik poświęcony mieszkańcom Karwic, poległym w czasie 1. wojny św.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011