Skatalogowanych zabytków: 11435
Zarejestruj się
Miniatura Warszawa - Pałac (ul. Chełmska 21)
Zdjęcie Napoleon 2010
Miniatura Warszawa - Pałac (ul. Chełmska 21)Miniatura Warszawa - Pałac (ul. Chełmska 21)

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Jarosław Bochyński

Warszawa - Pałac (ul. Chełmska 21)

Folwark Sielecki

Dzielnica:Mokotów
Województwo:mazowieckie
Powiat i gmina:Warszawa
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy ?Sielce?, z 1820 r., nr rej.: 50 z 12.09.1977

Stan obecny

Do dnia dzisiejszego z dawnego folwarku zachował się jedynie pałac i jego oficyny, oraz pozostałości ogrodu (obecny Park Sielecki). Folwark został wpisany do rejestru zabytków pod numerem rejestracyjnym 50 z dnia 12 września 1977 roku (obecnie błędnie jako ulica Chełmska 21 - dziś po zmianach pałac mieści się przy ulicy Zbyszka Cybulskiego 5). Obecnie kompleks jest własnością Skarbu Państwa. pałac został wydzierżawiony Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych "Lewiatan" w 2005 roku.(JB 2024)

Historia

Folwark na Sielcach zapewne istniał już w XVI wieku, jednak nie zachowały się żadne informacje na jego temat. Z całą pewnością pierwszy murowany kompleks pałacowy został założony pod koniec XVIII wieku przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który od roku 1775 dzierżawił tereny Sielc, na których utworzył angielski park krajobrazowy z centralnie umieszczonym stawem (obecny Park Sielecki). Kompleks folwarku Sielce jest widoczny na planie Warszawy opracowanym przed 1796 rokiem przez niemieckiego kartografa Daniela Friedricha Sotzmanna wydanego drukiem w roku 1796 co oznacza, że założenie pałacowe musiało powstać wcześniej, tj. jeszcze za życia i panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (zm. 1795 r.). Przyjąć zatem należy, że powstanie Folwarku Sielce miało miejsce przed 1786 rokiem, lecz nie wcześniej niż w roku 1775 kiedy to Stanisław August Poniatowski stał się dzierżawcą Sielc i utworzył tam park krajobrazowy.. W okresie swojego panowania, Stanisław August Poniatowski ufundował w okolicy Warszawy wiele folwarków o takim profilu działalności. Budowane w nich pałace miały najczęściej charakter skromnych rezydencji podmiejskich i letnich, służyły jako podróżne przystanki dla króla, osób z jego otoczenia i wysłanników, często były oddawane w dzierżawę, niekiedy też stawały się prezentami dla nowo uszlachconych rodów.
W roku 1820 pałac i otaczające go tereny zostały sprzedane przez spadkobierców króla i stały się własnością wielkiego księcia Konstantego i zostały włączone do pobliskiego majątku Belweder. Na początku XIX wieku folwarkiem zarządzał Zarząd Księstwa łowickiego należący do żony wielkiego księcia – Joanny Grudzińskiej. Po jej śmierci w 1831 roku, zgodnie ze sporządzonym testamentem sielecki majątek otrzymał ówczesny król Polski, car Mikołaj I.
W 1832 roku, po upadku Powstania listopadowego, pałac przemieniono na miejsce wypoczynku dygnitarzy wojskowych. Nie posiadał on jednak własnego umeblowania. Ostatni raz gościli w nim książęta zagraniczni w 1879 roku. Wówczas całe umeblowanie przysłane zostało z magazynów Zarządu Pałacowego w Łazienkach. Jak donosiło "Słowo" z 31 stycznia 1911 roku, wówczas pałac składał się z 24 pokoi i dodatkowych ubikacji. Od tego okresu datuje się stopniowe popadanie pałacu w ruinę. Od około 1907 roku dzierżawą posiadłości od Zarządu Pałaców Cesarskich był zainteresowany Zarząd Miasta Warszawy, który chciał przekształcić kompleks w park miejski. W 1911 roku posiadłość została wydzierżawiona na okres 25 lat przez byłego dzierżawcę browaru wilanowskiego, niejakiego Włodarczyka za kwotę 3300 rubli rocznie. W tym czasie folwark łącznie ze stawem i 12 budynkami gospodarczymi zajmował obszar 48 morgów. Włodarczyk wyrąbał wysokopienne drzewa liściaste na obszarze 28 morgów w celu założenia ogrodu owocowego. Po stronie wschodniej pałacu planowana była budowa letnich i zimowych will, która jednak nie doszła do skutku. W 1916 roku gubernator Warszawy, Hans von Beseler przyłączył Sielce i folwark sielecki do obszaru miasta Warszawy.
W roku 1918, po odzyskaniu niepodległości zarząd miasta zaczął czynić starania aby dewastowaną posiadłość zrewitalizować, a ogród angielski przekształcić ogólnodostępny park. W 1932 roku oczyszczono i pogłębiono dno stawu w celu osuszenia parku; w celu zapewnienia stałej cyrkulacji świeżej wody przebito także istniejący do dziś kanał dopustowy od fosy fortu Czerniakowskiego. 26 kwietnia 1932 roku zostało zawiązane Towarzystwo Przyjaciół Belwederu, Czerniakowa, Sielc i Siekierek, które sprawowało pieczę nad oddanym do użytku publicznego parkiem. W 1933 roku w południowej oficynie pałacu, Towarzystwo "Opieka" działające przy pobliskiej parafii pod wezwaniem św. Bonifacego przy ul. Czerniakowskiej, utworzyło świetlicę dla ubogich dzieci. Okres Powstania Warszawskiego pałac przetrwał bez większych strat. Z zachowanych relacji wiadomo, że podczas powstania spaleniu z pewnością uległy zabudowania gospodarskie.
Na dawnych planach Warszawy przypałacowy park posiada niezachowane do dziś elementy. Plany Lindleya z przełomu XIX i XX wieku pokazują nieco odmienne ukształtowanie zbiornika wodnego oraz jego nieistniejące już okanałowanie od strony północnej; ponadto przy pałacu widoczna jest niezachowana do dziś mała kwadratowa budowla, prawdopodobnie ogrodowa altana.
W okresie PRL-u kompleks zabudowań został odseparowany od parku żelaznym ogrodzeniem stojącym do dziś. Pałac i przyległe do niego oficyny przeszły pod kuratelę pobliskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. Pomieszczenia rozparcelowano i zamieniono na mieszkania pracownicze. Po 1989 roku budynki zaczęły popadać w ruinę. Ostatni lokatorzy opuścili budynek około 2000 roku; od tego momentu przez pięć lat pałac był dewastowany i rozkradany. Doszczętnie zdemolowany pałac został wydzierżawiony Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych "Lewiatan" w 2005 roku, dzięki czemu doczekał się on gruntownego remontu. Rewitalizacja nie przewidywała odtworzenia wnętrz historycznych. Co więcej, podczas remontu do pałacu od strony parku dobudowano nieoryginalny balkon, zaś od strony dziedzińca portyk balkonowy, oba wsparte na kolumnach. Ze względu na zły stan techniczny rozbiórce uległa też oryginalna ceglana brama wjazdowa na teren folwarku od strony ulicy Chełmskiej; zastąpiono ją jej betonową kopią. Obecnie kompleks jest własnością Skarbu Państwa, lecz jako dzierżawa nie jest udostępniony publiczności. Teren wchodzący w skład obecnego kompleksu obejmuje około 1 ha.
Dawny park angielski został w większości rozparcelowany i zabudowany w okresie powojennym; jego pozostałości (staw, resztki drzewostanu) tworzą dziś Park Sielecki. (Jarosław Bochyński 2024)

Opis

Budynek wolnostojący, usytuowany prostopadle do ul. Chełmskiej, frontem do niewielkiego dziedzińca połączonego z ul. Chełmską wąską drogą niepubliczną.(ul. Zbyszka Cybulskiego) Po obu stronach pałacu dwie oficyny ustawione równolegle do niego. Od zachodu relikty dawnego parku.
Ściany murowane z cegły, tynkowane; stropy Kleina, nad salą seminaryjną strop Teriva; Więźba dachowa krokwiowo-płatwiowa, stalowa z drewnianymi krokwiami. Dach czterospadowy z powiekami, kryty dachówką ceramiczną karpiówką. Schody trójbiegowe betonowe wyłożone parkietem. Podłogi - parkiet, w pomieszczeniach gospodarczych terrakota. Okna wtórne, drewniane skrzynkowe, dwuskrzydłowe dzielone na osiem kwaterek, w powiekach i tympanonach półkoliste. Drzwi wtórne, drewniane, ramowo-płycinowe. Układ wnętrz zmieniany wielokrotnie, trójtraktowy.
Budynek na pianie prostokąta z dostawioną od zachodu na osi jednokondygnacyjną prostokątną salą seminaryjną. Korpus dwukondygnacyjny, niepodpiwniczony, z użytkowanym poddaszem. nakryty dachem dwuspadowym z powiekami. Od wschodu centralny ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem, z gankiem nad drzwiami wejściowymi.
Elewacja wschodnia (ogrodowa) symetryczna, dziewięcioosiowa z centralnie umieszczonym trójosiowym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym ogzymsowanym frontonem, z półkolistym okienkiem w polu tympanonu. Do ryzalitu dostawiony ganek na dwóch słupach, stanowiący balkon piętra, ogrodzony metalową balustradą. W ryzalicie trzy okna na piętrze oraz dwa okna i prostokątne drzwi wejściowe na parterze, dzielone pilastrami w wielkim porządku. Po obu stronach ryzalitu po trzy prostokątne okna dzielone na osiem kwaterek. Parter boniowany (z wyjątkiem ryzalitu), piętro gładkie z boniowanymi narożami. Między piętrami pas attyki z gzymsem kordonowym, wzdłuż głównej krawędzi elewacji profilowany gzyms koronujący. W połaci dachu, po obu stronach frontonu, umieszczone symetrycznie dwie powieki z półkolistymi oknami
Elewacja zachodnia (ogrodowa) symetryczna, dziewięcioosiowa z centralnie umieszczonym trójosiowym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym ogzymsowanym frontonem, z półkolistym okienkiem w polu tympanonu. W pierwszej kondygnacji dostawiona na osi prostokątna jednokondygnacyjna sala seminaryjna szerokości ryzalitu, pięcioosiowa, o pięciu taflowych porte-fenetrach przedzielanych pilastrami, zwieńczona uproszczonym belkowaniem. Aneks sali tworzy taras pierwszego piętra, ogrodzony metalową balustradą prętową. W korpusie pałacu po obu stronach ryzalitu po trzy prostokątne okna dzielone na osiem kwaterek. Boniowany parter spoczywa na gładkim cokole, druga kondygnacja gładka z gładkim cokołem. Kondygnacje oddzielone są od siebie pasem attyki z profilowanym gzymsem kordonowym. Wzdłuż górnej krawędzi elewacji biegnie profilowany gzyms koronujący. W połaci dachu, po obu stronach frontonu, umieszczone symetrycznie dwie powieki z półkolistymi oknami;
Elewacja północna symetryczna, czteroosiowa, w skrajnych osiach prostokątne blendy okienne, w środkowych prostokątne okna dzielone na osiem kwaterek. Pierwsza kondygnacja boniowana, na gładkim cokole. druga gładka o boniowanych narożach. Kondygnacje oddzielone są od siebie pasem attyki z profilowanym gzymsem kordonowym. Wzdłuż górnej krawędzi elewacji biegnie profilowany gzyms koronujący. W połaci dachu powieka z półkolistym oknem, umieszczona centralnie między dwiema środkowymi osiami elewacji.
Elewacja południowa symetryczna, czteroosiowa. W środkowych osiach elewacji prostokątne otwory okienne z oknami dzielonymi na osiem kwaterek, w skrajnych osiach blendy okienne wielkości okien. Parter na gładkim cokole, boniowany, piętro gładkie z boniowanymi narożami. Pomiędzy piętrami pas attyki z profilowanym gzymsem kordonowym, wzdłuż górnej krawędzi elewacji biegnie profilowany gzyms koronujący. W poleci dachu centralnie umieszczona powieka z półkolistym oknem. (JB2024)

Park

Pozostałości parku z XVIII w.

Inne

Dwa pawilony.

Źródła:
Karta zabytku Anna Radźwicka-Milczewska
www.warszawa1939.pl

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Jarosław Bochyński2 miesiące temu
Dorzucam zdjęcia , opis i historię.