Gdańsk Oliwa - Dwór Przymorze (ul. Pomorska 68)

Stan obecny

Zachowały się piwnice dworu.

Historia

Dwór z 2 poł. XVIII w.

Dzisiaj Przymorze to wielkie osiedle, zajmujące teren, na którym jeszcze w drugiej połowie XIX wieku rozciągał się las. W średniowieczu istniała mała osada (pomiedzy dzisiejszymi ulicami Pomorską i Tysiąclecia), należąca od 1279 roku do cystersów oliwskich, której nazwę (z pewnością słowiańską) zapisano jako Primore, co odczytujemy jako Przymorze (znaczenie nazwy jest oczywiste). średniowieczna nazwa została jednak zastąpiona nową, kiedy istniejący tu młyn wykupiła w XVI wieku rodzina Conradi.
Powstał wtedy cały kompleks kuźnic, dwór, a następnie park (odrestaurowany w 1995). Posiadłość nazwana została Konradshammer (Kuźnia Conradich). Nazwa ta przetrwała do końca II wojny światowej. Po wojnie przywrócono nazwę Przymorze, choć w niektórych publikacjach zachował się ślad po nazwie Kowacze (czyżby tak próbowano spolszczyć nazwę Konradshammer?). Nazwa Przymorze utrawliła się i wraz z rozrastającym się osiedlem objęła rozległy teren na południe od historycznej osady.

Początkowo był tu młyn zbożowy, potem tartak i kuźnica stali pracująca jeszcze w połowie XVII wieku, a nastepnie papiernia zniszczona w czasie wojny w 1734 roku.
W 1540 roku dotychczasowy dzierżawca sprzedał posiadłość rodzinie Conradi (rajcy Janowi Conradi).
W 1652 roku posiadłość przeszła w ręce burmistrza Ehlera.
Przy młynie powstał browar i rezydencja z parkiem.
W 1734 posiadłość spalili Kozacy.
Posiadłość na krótko (1735-1741) przejęła rodzina Blechowiczów, która odbudowała papiernię - czynną do 1830 roku.
Następnie na miejsce papierni powstała, czynna do 1880 roku, kuźnica.
W posiadłości Konradshammer czynnych było zresztą więcej młynów, ale dzisiaj pozostał tylko po nich staw, upust i zagłębienia po drugim stawie w przymorskim parku założonym jeszcze przez Fryderyka Ehlera a zrewaloryzowanym w 1995 roku.
Oprócz młynów w skład posiadłości wchodził także wspomniany park, ale przede wszystkim dworek zbudowany przez Conradich, a później odbudowywany po zniszczeniach przez kolejnych właścicieli (oprócz wymienionych powyżej należeli do nich w XVIII wieku - także: Karol Ludwik książe Szlezwiku-Holsztyna (1741-1746), rodzina Czapskich (bp Michał Czapski 1746-1756; potem bratanek bpa wraz z żoną - Izabelą Przebendowską) i Jan Augustyn Eckeln-Hülsen).
W 1830 roku w miejsce zamkniętej papierni powstała kuźnica stali - zlikwidowana po 1879 roku.
W 1887 roku ulokowano w rezydencji zakład wychowawczy "Pod Dobrym Pasterzem", a park otoczono murem.

Po 1945 roku z dawnego dworku pozostały tylko piwnice (przy ul. Pomorskiej 68 - obecnie stoi tam budynek należący do Wydziału Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego) oraz pawilon ogrodowy.

tekst: Mariusz Dolha 2011

Park

Park.

Inne

Pawilon parkowy, nr rej.: 660 z 15.10.1973