Pieńkowo

Stan obecny

Własność prywatna pod nadzorem konserwatora zabytków.. Właścicielem jest firma: Siłownie wiatrowe S.A.
www.silowniewiatrowe.com

Historia

Pałac z poł XIX w. / pocz. XX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1308 r., kiedy to była własnością klasztoru cystersów z Bukowa Morskiego. Następnie wieś stała się lennem Wulfolda von Below, a dalej jego syna, Gerda von Below. Należała do tego rodu przez ponad 500 lat. Pod koniec XVIII w. w majątku Pieńkowo były trzy folwarki: Seehof (Stawisko), Heinrichfeld (Budzisław) i Waldfelde. W 1772 i 1775 r. właściciele majątku otrzymali z kasy króla Fryderyka Wielkiego zapomogę w wys. 6200 talarów na ulepszenie gospodarki. Spłacali ją później przez kilkanaście lat w niewielkich ratach. Zachodnia część zabudowy wsi powstała po uwłaszczeniu w 1813 r. Krótko po tym w Seehof powstała sekty wywodząca się z rodu belowian, stanowiąca stosunkowo liczną grupę wyznaniową na ziemi sławieńskiej i słupskiej. Propagowali oni wizję nowej szlachty, wywodzącej się ze wszystkich warstw społecznych, wedle zasług a nie urodzenia. Założycielami byli Karol, Gustaw i Henryk von Below. W 1820 r. zerwali z oficjalnym kościołem. 10 lat później wpływy sekty sięgały już Miastka i Gryfina a liczba jej członków liczyła ok. 1500 osób. Zaniepokoiło to władze pruskie a braci von Below próbowano nawet poddać badaniom psychiatrycznym. Jednakże komisja rządowa nie dopatrzyła się żadnych uchybień. Po śmierci braci sekta rozwiązała się samorzutnie a ludzie powrócili na łono kościoła państwowego, część wyjechała do Ameryki. W 1851 r. dla ówczesnego właściciela Henryka von Below wzniesiono obecny pałac (Schloss Seehof). W XIX w. budynki dworskie kilkakrotnie niszczyły pożary. Pod koniec XIX w. we wsi były dwie siedziby majątku: starsza ?Gut? oraz Seehof nad jeziorem. Na pocz. XX w. rozwój wsi został zahamowany a liczba mieszkańców zmniejszyła się o ponad 100 osób. Władze próbowały zatrzymać ten proces kolonizacją wewnętrzną. W tym celu majątek został częściowo rozparcelowany. W latach 1905 - 1906. Heinrich von Below dokonał przebudowy pałacu. Architektem był Eduard Koch ze Słupska (autor m.in. projektu siedziby starostwa sławieńskiego). W tym czasie w majątku hodowano 80 koni, 250 szt. bydła i 180 świń. Areał gospodarstwa liczył 1007 ha, w tym 719 ha ziemi ornej, 62 ha łąk, 221 ha lasów i 5 ha wód. Następnie właścicielem został Hans Schach von Wittenau a po jego śmierci żona - Sybille Schach von Wittenau (z domu von Below). W 1939 r. w majątku hodowano 62 konie, 160 szt. bydła i 542 szt. trzody chlewnej. Areał był nieznacznie mniejszy i liczył 818 ha, w tym 529 ha ziemi ornej, 49 ha łąk i 230 ha lasów. W pałacu mieszkała jeszcze matka Sybilli ? Eva von Below. Istnieje legenda która głosi, że na wieść o zbliżających się Rosjanach Hans zastrzelił rodzinę, czemu nie zdążył zapobiec jego syn służący w wojsku niemieckim, który wylądował na pobliskim polu. Do legendy jednakże nie pasuje chronologia, gdyż w 1939 r. jako właścicielka majątku wymieniana jest już wdowa ? Sybilla von Wittenau. Przed wybuchem 2 wojny światowej gospodarka wsi opierała się na tradycyjnych kierunkach produkcji rolnej. W majątku była cegielnia a we wsi dwuklasowa szkoła, siedziba urzędu stanu cywilnego, dwa młyny, kuźnia, zakład ciesielski, murarski, kołodziejski, stolarski, szewski oraz oberża ze sklepem, sklep rzeźnika i sklep rowerowy. Po wojnie Rosjanie wykorzystywali Niemców jako tanią siłę roboczą do prac rolnych. Zdarzało się, że Polacy i Niemcy przez kilka lat mieszkali pod jednym dachem. Ostatecznie Niemcy opuścili wieś około 1958 r. W latach 70-tych i 80- tych XX w. w pałacu mieszkali pracownicy oraz dyrekcja PGR-u i POHZ. Mieściła się tu także stołówka oraz Gminny Ośrodek Kultury. Ok. 1990 r. pałac wraz z parkiem wydzielono z gospodarstwa rolnego i sprzedano osobie prywatnej. Obecnie obiekt jest w trakcie remontu a właściciel przywraca założeniu dawny blask.

Źródła:
Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej, tom V, Studia nad dziejami wsi pod red. Włodzimierza Rączkowskiego i Jana Sroki;
Pracownia na rzecz wszystkich istot, opracowanie p. Anety Szymczyk:
http://pracownia.org.pl/dzikie-zycie-numery-archiwalne,2187,article,3473
Elżbieta Szalewska, Siedziby dworskie i architektura pałaców Ziemi Postomińskiej; 2004

Opis

Pałac eklektyczny z elementami secesyjnymi. Masywna, dwukondygnacyjna budowla wzniesiona została na kamiennym fundamencie i wysokich piwnicach, na planie prostokąta z pozornym skrzydłem od strony wschodniej. Rozbudowana bryła od północy posiada dwie pozorne wieże ujmujące wejście. Trzecia znajduje się pośrodku ściany południowej. Elewacje posiadają skromny detal architektoniczny. Dachy wielospadowe, mansardowe kryte dachówką z lukarnami w dolnej kondygnacji mansardy.

Park

Park z początku XX w. o pow. 7,39 ha. Początkowo założony w stylu angielskim, miał kształt regularnego prostokąta opierającego się o jezioro Pieńkowskie i dwa oczka zamienione później w stawy. Drzewostan reprezentowany jest przez: buki zwyczajne, klony pospolite, dęby szypułkowe i jesiony wyniosłe. Na szczególną uwagę zasługują trzy z nich o obwodach 330, 360 i 460cm, wpisane w poczet pomników przyrody. Do pałacu prowadzi aleja 26 dębów szypułkowych na połowie których pną się kwitnące bluszcze. W parku występują też klony jawory, robinie akacjowe, olsze czarne, wierzby białe i świerki pospolite. Obok pałacu rosną kolejne pomniki przyrody: platan klonolistny o obw. w pierśnicy 510cm, dąb szypułkowy odmiany stożkowej o obw. 450cm i buk zwyczajny odmiany purpurowej o obw. 340cm. Parkową polanę otacza szpaler 36 ciosów pospolitych. Walory przyrodnicze parku uzupełnia bogaty podszyt, w tym bezzieleniowy, pasożytniczy gatunek łuskiewnika różowego, rosnący nad brzegiem cieku dopływającego do jeziora.

Inne

Kościół p.w. Chrystusa Króla z gotycką wieżą z XV w. oraz barokowym ołtarzem z XVIII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011