Bukowo Morskie

Stan obecny

Teren pod zarządem J.S.T. albo ANR

Historia

Dwór z poł. XIX / pocz. XX w.
Bukowo Morskie to wieś leżąca nad Jeziorem Bukowskim, 10 km na płd./płd.-zachód od Darłowa. Wieś istniała już w XIII w., kiedy to znajdowała się w posiadaniu zakonu cystersów z Dargun (Meklenburgia - Pomorze Przednie). W 1248 r. ziemie te podarował mnichom książę pomorski Świętopełk. W latach 1260-1262 w Bukowie wybudowano klasztor męski (jeden z trzech). Ponadto powstało 7 klasztorów żeńskich, m. innymi w Cedyni, Koszalinie i Szczecinie. W rękach cystersów znalazło się łącznie 25 pomorskich wsi, na przykład Wiekowo, Przystawy, Bobolin, Boryszewo, etc. W Bukowie, w miejscu pierwotnych zabudowań drewnianych, mnisi już 1. poł. XIV w. wybudowali murowany kościół, cegielnię oraz założyli folwark, który specjalizował się w uprawie zboża. Ponadto produkowano tu poszukiwany wówczas towar - sukno. Na przeł. XV i XVI w. rozbudowano kościół o zakrystię i wieżę. Na skutek reformacji, której orędownikiem był książę Bogusław X, klasztory zostały poddane sekularyzacji, a ich majątek przejęło księstwo. Bukowo znalazło się w obrębie domeny darłowskiej. Po wygnaniu ostatniego przeora Heinricha Kressa (1535), kościół stał się ewangelickim i był siedzibą parafii. Już w poł. XIV w. obok świątyni założono półhektarowy cmentarz.
W zapiskach znajdujemy nieco statystyk z XVII i XVIII w. W 1666 r. we wsi oprócz zarządcy majątku mieszkali: karczmarz, tkacz, rybak oraz pasterz koni. Z kolei pod k. XVIII w. w B. znajdował się folwark, młyn i 18 domów. Mieszkali tu: "pastor, zakrystian, 3 zagrodników (w tym sołtys i karczmarz), młynarz, rybak i 6 chałupników" (J. Sroka). W folwarku pracowali chłopi m. innymi z Bielkowa, Iwięcina, Glęźnowa i Wiekowic. Dwór prawdopodobnie wybudowano dla zarządców - rodziny Dettbarn - pod koniec XVIII w. W tamtych czasach we wsi mieszkały także rodziny Müller, Laeuen, Schulz i in. Później właścicielami dworu była rodzina von Podewils, a od 1913 r. rodzina Schultz. W poł. XIX w. naprzeciwko starego cmentarza założono cmentarz parafialny. Obecnie w jego części południowej znajdują się pochówki współczesne. Zapewne również w tym okresie założono park wokół dworu. Nie był to typowy park ozdobny, lecz raczej ogród użytkowy z sadem. Z kolei sam dwór co najmniej raz (w XIX bądź na pocz. XX w.) został rozbudowany. Sądzimy, że do starszej części klasycystycznej dostawiono wyższą część neogotycką. Przez wieś w XIX stuleciu przewinęły się rodziny Schwarz, Rubow, Heyn, Hepner, Dreier, Dahns, Beilfuss i in.
Po I wojnie światowej na terenie średniowiecznego cmentarza zbudowano pomnik poświęcony poległym mieszkańcom okolicznych wsi, w tym Bukowa, Dąbek, Bobolina i Boryszewa, autorstwa Helfried Küsthardt'a - w latach 1907-8 właściciela Zakładów Przemysłu Artystycznego w Hildesheim. Na bocznych ścianach znajdowały się nazwiska ponad 50 poległych, zaś na cokole postać klęczącego żołnierza.
W 1939 r. wieś wraz z dobrami miała 2979 ha ogólnego obszaru. Folwark specjalizował się w hodowli bydła, tuczników oraz drobiu. W 111 domach w Bukowie mieszkało wówczas 408 osób. Była tu także szkoła, bractwo kurkowe, towarzystwo gimnastyczne oraz stowarzyszenie weteranów wojennych, ponadto młyn wodny, stawy hodowlane, tkalnia, tartak, fabryka rur, karczma, kuźnia, sklep, poczta oraz urząd stanu cywilnego. Kilkaset metrów na wschód od majątku znajdowała się osada Fichtberg z leśniczówką.
Bukowo zostało zajęte przez Rosjan dnia 6 marca 1945 r. Niemieccy mieszkańcy zaczęli opuszczać wieś, a ostatni z nich pracowali w tutejszym gospodarstwie jeszcze na pocz. lat 50. XX w. Prawdopodobnie nie powstał tu tzw. PGR, więc w latach 90. XX w. nie było co rozwiązywać. Wieś w naturalny sposób stała się typowo rolniczą, a w dalszych latach nastąpił tu rozwój rybołówstwa (do czasu wejścia Polski do UE) i turystyki.
Źródła:
Sroka Jan "Słownik historyczny wsi powiatu sławieńskiego", Sławno 2014;
Portal Gedbas Genealogy;
Opis i analizy przestrzenne na podst.:
Geoportal;
Mapster:
1754874 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 1664_(378)_Altenhagen_geogn-agr_1897_UPozn.jpg
11771997 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 1664_(378)_Altenhagen_1937_UMK_orig.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się pośrodku północnej granicy parku i fasadą skierowany był na południe, z niewielkim odchyleniem na zach. Był prawdziwie eklektyczny - z klasycyzującą częścią parterową i neogotycką piętrową od str. zachodniej. W kier. płd.-zachodnim od dworu otwierało się szerokie przejście przez park, prowadzące do głównego podwórza gospodarczego, z zabudowaniami dworskimi po płd. stronie. Były to zapewne stajnie, wozownie, etc... - obecnie nieistniejące. Układ przestrzenny jest w znacznym stopniu zniekształcony, zachowały się niektóre budynki gospodarcze.

Park

Pozostałości parku z poł. XIX w. o pow. 1,27 ha. Niegdyś park był nieco większy, rozciągał się dalej na wschód i miał ok. 2 ha obszaru.

Inne

Zabudowania gospodarcze
Kościół gotycki, przeł. XIII / XIV w., par. polskokatolicka p. w. Najświętszego Serca Jezusa
Pomnik Bohaterów Wału Pomorskiego, z lat 50. XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011