Elbląg

Historia

W roku 1234 w początkowym okresie podboju Pogezanii powstał ufortyfikowany obóz krzyżacki. Po jego zniszczeniu przystąpiono dobudowy nowego zamku.
Zlokalizowano go na wschodnim brzegu rzeki. Na północ od niego rozciągała się osada miejska lokowana w roku 1237. Zamek rozpoczęto budować około roku 1240, jednak już w roku 1242 prace musiały być przerwane ze względu na pierwsze powstanie pruskie. Już wtedy zamek musiał dobrze spełniać funkcje obronne gdyż jako jeden z niewielu punktów oporu wytrzymał oblężenie. Z roku 1246 pochodzi dokument pisany wzmiankujący pierwszego komtura elbląskiego Aleksandra. Następny etap budowy przypada na lata 1248- 60.
Rola zamku znacznie wzrosła po umieszczeniu w nim siedziby mistrza krajowego- najwyższego urzędnika krzyżackiego urzędującego wtedy w Prusach. Po przeniesieniu stolicy państwa krzyżackiego z Elbląga do Malborka w zamku prócz komtura rezydował jeszcze wielki szpitalnik. Budowa zamku trwała do połowy XIV wieku. Wraz z zamkiem powstawały dwa przedzamcza. W obrębie przedzamcza północnego umieszczono browar, słodownie, piekarnię, spichlerze.
W obrębie południowego umieszczono liczne warsztaty rzemieślnicze, zbrojownia i szpital dla służby. Zamek oraz przedzamcze rozdzielone były fosą. Kres potęgi warowni elbląskiej uważanej za drugą po Malborku przyniósł rok 1454, kiedy to została zdobyta przez mieszczan.
Tuż po tym roku przy zamku rozpoczęły się prace rozbiórkowe ale dopiero w roku 1554 ostatecznie usunięto ruiny. Liczne prace ziemne przeprowadzane na tym terenie między innymi w XVII wieku (budowa fortyfikacji) oraz w XIX wieku (niwelacja fortyfikacji spowodowały szczątkowy stan zachowania zamku. Nie znamy dokładnego rozplanowania zamku oraz lokalizacji jego poszczególnych elementów.
Brak kompletnych badań jest również przyczyną niedokładnej wiedzy na temat warowni elbląskiej. W wyniku prac archeologicznych odzyskano wiele elementów wystroju architektonicznego świadczące o bogatym programie wystroju elewacji zamku. Były to między innymi fragmenty ceramicznego fryzu, profile żeber sklepiennych. Zamek był regularnym, czworobocznym założeniem, otoczonym par chamem oraz fosą.
Wiemy z inwentarza, że zamek wyposażony był w kaplicę p.w. Świętego Krzyża. Pomieszczenia zajmowane były między innymi przez apartamenty mistrza krajowego i komtura, refektarz, kapitularz, dormitorium, infirmerie, skarbiec i pomieszczenia gospodarcze. Na terenie przedzamcza północnego zachowało się kilka budynków o średniowiecznym rodowodzie.