Rodele

Stan obecny

Własność prywatna.
Od 17 lat budynek stoi nieużytkowany.

Historia

Pałac z pocz. XIX w. / 2. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1419 r., zaś jej lokacji na prawie chełmińskim dokonano w 1427 r. Miała prawdopodobnie 5 włók powierzchni, a jednym z pierwszych właścicieli był rycerz Tomasz Salmon. Etymologia nazwy wsi może pochodzić od pruskiego słowa Rodele, oznaczającego rudy (żelaza). Wieś miała wielu właścicieli, jednak najdłużej (okres XVII-XIX w.) należała do posiadaczy Skandawy – rodu von Schwerin. Ci ok. 1820 r. wybudowali we wsi neorenesansowy pałac. W 1859 r. Louis Gebhardt Werner von Alvensleben ożenił się z Adelą von Schwerin i otrzymał Rodele i Dębiany w wianie. Był to prezent ślubny od ciotki panny młodej - hrabiny Sophie von Schwerin (z d. Dönhoff). Po ślubie Alvenslebenowie wybudowali na miejscu starego nowy pałac, którego budowa zakończyła się w 1861 r. Wzorowali się na pałacu ze Skandawy, zaprojektowanym przez Karla Friedricha Schinkla z Berlina.
W 1885 r. wieś zwana Rodehlen leżała w ówczesnym powiecie rastemborskim. Dzieliła się na tzw. „wybudowanie” w pobliżu Dębian (Dombehnen) z 7 domami i 163 m-cami, Rodele Szlacheckie (Adlig Rodehlen) z 2 domami, 15 m-cami i 86 ha gruntów oraz Rodele Małe (Klein Rodehlen) – majętność – z 7 domami, 108 m-cami i 259 ha gruntów. W 1913 r. Rodele i Dębiany miały 643 ha powierzchni. Właścicielem był Werner von Alvensleben, a następnie Ferdinad von Alvensleben – do swojej śmierci w 1943 r. Do końca wojny majątkiem samotnie zarządzała wdowa. Po wojnie na bazie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, podlegające pod zakład w Barcianach. Z kolei w skład gospodarstwa w Rodelach wchodziły Gumniska i Markławka. W pałacu utworzono biura PGR-u oraz mieszkania dla pracowników. Pod koniec istnienia PGR-ów obiekt został wyremontowany. Na skutek przemian politycznych 1989/90, dawny majątek przejęła AWRSP, która w 2001 r. sprzedała obiekt osobie prywatnej.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich… 1880-1902;
Folder reklamowy AWRSP oddział w Olsztynie;
https://ostpreussen.net/index.php?seite_id=12&kreis=13&stadt=10;
Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, (Wydanie III poszerzone i uzupełnione) Studio ARTA, Olsztyn;
Geoportal
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac eklektyczny z elementami renesansu i klasycyzmu. Budynek wniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi zbliżonej do W-E, fasadą zwrócony na południe, piętrowy z mezzaninem. Za parter uważamy tu niskie przyziemie; budynek prawdopodobnie nie posiada położonych niżej piwnic. Nakryty jest dachem dwuspadowym z ośmiokątnymi ozdobnymi wieżyczkami w narożach. W obu dłuższych elewacjach centralnie umieszczone ryzality zwieńczone trójkątnie. Do głównego wejścia prowadzi szeroki podjazd, z którego do budynku przechodzimy przez arkadowy podcień. Kolumny dźwigają zarazem balkon na wysokości 1. piętra. W elewacji północnej ryzalit jest szerszy, ujęty ośmiokątnymi kolumnami po bokach co dodaje mu okazałości, trójosiowy, na wys. 2. piętra sześcioosiowy, okna rozdzielone są pilastrami, zaś płyciny pomiędzy nimi wypełniono boniowaniem. Taras od tejże strony posiada wysuniętą półkolistą część pośrodku.
Do ścian szczytowych dobudowane są przybudówki z dodatkowymi wejściami (niegdyś dla służby kuchennej itd.). Elewacje zdobione boniowaniem i gzymsami z arkadowym fryzem, który wieńczy również ryzality. Układ wnętrz dwutraktowy. Na osi salon z wyjściem na ogród, na piętrze obszerny hol. Pow. użytkowa pałacu: 1420 m. kw.

Park

Park z 2. poł. XIX w., o pow. ok. 5,7 ha, założony w okresie budowy pałacu. Znajdują się tu dwa stawy i rodowy cmentarz. Pomiaru dokonaliśmy wraz z lipową aleją dojazdową i zachodnim stawem, wg mapy topograficznej Geoportalu. Główna część parku (ale bez pałacu) zajmuje większą część dz. ewid. nr …7/47, obejmującej dodatkowo nieużytki położone dalej na wschód i trzeci staw w części północnej, w pobliżu zabudowań gospodarczych. Pozostały obszar parku wraz z pałacem zajmuje kilka dod. dz. ewidencyjnych; niestety od kilku m-cy Geoportal nie podaje już pow. działek.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011