Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Prosna
2011, zdjęcie Tymoteusz Słowikowski
Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna Miniatura Prosna

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Prosna

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Tymoteusz SłowikowskiAndrzej KrupińskiMariusz WrólewskiMarek Kujawa

Prosna

Prassen

Województwo:warmińsko-mazurskie
Powiat:kętrzyński
Gmina:Korsze
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy, XVII-XIX w.
Obiekt:pałac nr rej.: dec z 13.09.1949 oraz 799 z 9.09.1968
Park:nr rej.: 3516 z 5.03.1981

Stan obecny

Stan własności nieznany.
Ruiny.

Historia

Pałac z 1860 r.
Folwark Gut Prassen powstał w 1376 r., kiedy to Wielki Mistrz Krzyżacki Winrich von Kniprode lokował wieś na prawie chełmińskim. Leżała ona obok Galiny - Gallingen i Klimówki - Wicken w płn.-wschodnich Prusach i początkowo miała 5 włók obszaru. W 1490 r. książę Botho zu Eulenburg poślubił dziedziczkę Lord of Leunenburg (z Sątoczna) – Barbarę Vogt von Ammerthal, do której należała również Prosna. Po stopniowej utracie znaczenia Sątoczna, od pocz. XVII w. właśnie ta wieś stała się główną siedzibą rodu. Eulenburgowie byli saksońską szlachtą, która jako najemnicy walczyła po stronie zakonu krzyżackiego w wojnie 13-letniej. Za zasługi zamiast pieniędzy otrzymali oni (nadaniem mistrza Heinricha von Plauena ok. 1470 r.) kilka wsi w Prusach Wschodnich. Już ok. 1610-20 wybudowali we wsi pierwotny dwór, rozbudowany w latach 1667-68 do postaci barokowego pałacu. Od tego czasu rozbudowywano również folwark, w którym w XIX w. powstał młyn, cegielnia i dwie mleczarnie. W XVIII w. właściciele otrzymali od króla Prus tytuł hrabiowski. W okresie napoleońskim wieś ponosiła ogromne ciężary finansowe, związane z okupacją francuską. Dziedzice byli zmuszeni do wydzierżawiania 3 tys. ha przez 18 lat, zaś cały czynsz miał być przeznaczony na spłacanie długów. W 1860 r. Ryszard Botho von Eulenburg (1838-1909) rozpoczął przebudowę pałacu, wykorzystując częściowo fundamenty starego budynku i nadając mu formę neogotyckiego zameczku. W 1885 r. majętność Prassen stanowiła dobra rycerskie oraz majorat. W majątku znajdowała się także siedziba leśnictwa. W skład dóbr wchodziły folwarki: Gross Bloskeim (Błuskajmy Wielkie), Landkeim (Łękajny), Leunenburg. Wangnick i Wetlin (Wetyń) o łącznej powierzchni 2716 ha, z czego 602 ha stanowiły lasy. Do 1913 r. obszar ten powiększył się do ponad 3 tys. ha. i obejmował aż 12 folwarków. Po pierwszej wojnie światowej Gut Prassen liczył 3 016 hektarów, w tym 1333 ha ziemi uprawnej, 630 ha łąk i pastwisk oraz 1038 ha lasów. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli świń, owiec i krów oraz w produkcji mleka. Właścicielem dóbr w tym czasie był Fritz zu Eulenburg (1871-1937), syn Ryszarda, który w 1920 r. w lesie w pobliżu wsi kazał postawić kamienie z pamiątkowymi tablicami poświęconymi poległym w I wojnie św. członkom rodziny. Po jego śmierci dobrami zarządzał syn Mortimer (1905–1994). Pod koniec wojny dziedzic nie zdążył opuścić majątku. Złapali go żołnierze radzieccy, którzy splądrowali i zdemolowali pałac. Samego dziedzica uwolnili w 1946 r. Pomimo dewastacji pałac w okresie powojennym służył miejscowej ludności do celów społecznych i kulturalnych. Po opuszczeniu przez Rosjan, pałac początkowo należał do Państwowych Nieruchomości Ziemskich, a w 1949 r. na bazie folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. W budynku oprócz biur PGR-u znajdowały się mieszkania i przedszkole. Już pod koniec istnienia PGR-u nie remontowany budynek popadał w coraz większą ruinę. W zakładzie mieściła się Stacja Hodowli Ziemniaka w Prośnie. Po jego likwidacji obiekt wraz z parkiem przejęła AWRSP, która pod koniec lat 90. wystawiła ruiny pałacu na sprzedaż.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich;
Portal internetowy Ostpreussen: https://www.ostpreussen.net/ostpreussen/orte.php?bericht=330;
Pałace i Dwory Warmii i Mazur, oferta sprzedaży AWRSP w Olsztynie, 1996
Mapster:
6979 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/ Plik mapy: 1792_Schippenbeil_agronomische_1897.jpg
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neogotycki. Budynek wzniesiony na rzucie litery „L”, w dłuższej osi NW-SE, fasadą skierowany na SW (płd.-zach.), z wysoką wieżą w płd. narożniku. Główny korpus był piętrowy, nakryty naczółkowym dachem, zaś przybudówka – krótsza część od str. wschodniej - parterowa i nakryta wysokim dachem mansardowym. Dachy kryte były łupkiem kamiennym.
Wejście główne znajdowało się pośrodku korpusu, w nieznacznym ryzalicie zwieńczonym wysokim falistym, pseudobarokowym frontonem. Elewacje zbudowane z czerwonej cegły klinkerowej zdobione były neogotyckim detalem architektonicznym. Całą budowlę zdobiły ponadto liczne lukarny w dachu, spiczaste wieżyczki i maswerkowe okna. Jeszcze pod koniec XX w. w pałacu zachowana była stolarka drzwiowa i okienna oraz rzeźbione schody. Na chwilę obecną z pałacu pozostały same mury. Jego pow. użytkowa wynosiła 1250 m. kw.

Park

Park z XVIII-XIX w. o pow. ok. 12 ha, założony w zakolu rzeki Guber. Pomimo zniekształconej kompozycji przestrzennej park zachowany jest w dawnych granicach. Wśród cennego starodrzewu zachowane m.in. 200-letnie dęby i świerki.

Inne

Stajnia ze spichlerzem, szachulcowe, z 1737 r.
Kuźnia ze schodkowymi szczytami, XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.