Łojdy

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z 2. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1417 r., kiedy to we wsi powstał pierwszy folwark rycerski. Jednak jej lokacja nastąpiła dwa lata wcześniej; obszar wsi liczył wówczas 38 włók. W późniejszym okresie (XVII w.) wieś została podzielona na część należącą do Myślętów i do drobnej polskiej szlachty – Kowalskich. Ponoć stąd pochodził rektor uniwersytetu w Królewcu – Celestyn Myślęta (ur. w 1588 w Kutach k. Węgorzewa - zm. 1653), teolog luterański i orientalista. Przez kolejne stulecia wieś należała do Myślętów, od których, prawdopodobnie na przeł. XVIII i XIX w. przejęła go rodzina von Negenborn. Opisywany pałac wzniesiony został w 1877 r. już dla Negenbornów, na miejscu starszej budowli z XVIII w. W 1. poł. XX w. pałac został rozbudowany o skrzydło w kier. zachodnim. Właściciele doprowadzili majątek do wysokiej kultury rolnej; słynął on m.in. z produkcji mleka, zaś obszar gruntów pod koniec XIX w. wynosił 670 ha. Na pocz. XX w. areał został powiększony do 740 ha.
Pod koniec XIX w. wieś zwana Loyden dzieliła się na dobra i część wiejską; leżała w pow. frydlądzkim (pis. oryg. S.G.K.P…). Najbliższa stacja pocztowa znajdowała się w Bartoszycach. Rodzina von Negenborn siedziała tu do stycznia 1945 r., kiedy to opuścili majątek w obawie przed nadciągającą armią radziecką. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. W pałacu mieściły się biura zakładu i mieszkania pracowników. Jeszcze za czasów PGR-u podjęto remont budynku, który jednak został przerwany. Obiekt przejęła AWRSP, która w 2000 r. sprzedała go w ręce prywatne.

Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich… 1880-1902;
Folder reklamowy AWRSP w Olsztynie, z pocz. XXI w.;
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987;
IPSB: http://ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/celestyn-myslenta;
Geoportal

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, w dłuższej osi N-S z niewielkim odchyleniem na wschód. Korpus główny parterowy z poddaszem / mezzaninem, nakryty dachem dwuspadowym. W obu dłuższych elewacjach nieznacznie zryzalitowane, piętrowe skrzydła. Dachy na skrzydłach czterospadowe, prostopadłe do osi korpusu. Od strony wschodniej dobudowany ganek z drewna. W płn.-zachodnim narożniku dostawiony parterowy pawilon, nakryty dachem płaskim z łagodnymi spadami. Pow. użytkowa pałacu: 1270 m.kw.

Park

Park krajobrazowy z 2. poł. XIX w. o pow. 6,25 ha. Pomiar na podst. mapy topograficznej Geoportalu; obszar parku w ogólnym zarysie pokrywa się z zewnętrznymi granicami współczesnych działek ewidencyjnych. W parku zachowany jest różnogatunkowy starodrzew i trzy stawy, w tym jeden (południowy) z wyspą pośrodku.

Inne

Oficyna, nr rej: 6 z 10.09.1949

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011