Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Robert KiełduckiMarek Kujawa

Marzenin

Marzen (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wrzesiński
Gmina:Września
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Budynek jest w ciągłym użytku, stan dobry.
Prawdopodobnie własność JST.

Historia

Dwór z 1896 r.
Marzenin to wieś leżąca 7,5 km na północ od Wrześni. Pod koniec XIV w. stała się własnością Kapituły Metropolitalnej w Gnieźnie, która wybudowała we wsi pierwotną świątynię. W 1444 r. odnotowano spór Macieja i Jakuba z Marzenina, z księdzem archidiakonem poznańskim - Mikołajem. W 1463 r. wyznaczono aktualne granice pomiędzy Szczytnikami, Przybinią i M., w obecności Stanisława Szczytnickiego, Michała Noskowskiego i tegoż spadkobierców z Noskowa. Miejscowi plebani spokrewnieni byli z dziedzicami okolicznych wsi, czego przykładem był ksiądz Wojciech - brat Katarzyny, żony Jana z Grzybowa, zmarły w 1481 r. Kolejnym został ksiądz Tomasz Noskowski - brat Jana, dziedzica w Noskowie. W zapisce z 1506 r. występuje ks. Paweł Chodakowski, tenutariusz w M.; panowie Lazeczki (?) i Kruchowscy ręczyli, że ów ksiądz oraz Kapituła będą żyć w pokoju z Maciejem Noskowskim (synem w.w. Jana).
Przez kolejne kilkadziesiąt lat nie wydarzyło się nic szczególnego, co zasłużyłoby na uwagę pisarzy grodzkich i ziemskich. Dopiero w 1558 r. odnotowano morderstwo popełnione przez Grzegorza Kłoczka - kmiecia z Marzenina - który zabił Tomasza Mieroszowskiego. Pozywali go bracia ofiary: Bartłomiej i Grzegorz, którym wedle ugody musiał wypłacić kwotę 15 grzywien. Dwa lata później okoliczni dziedzice: Szczytniccy i Gołuński z Kawęczyna, za pośrednictwem panów Jana Wrzesińskiego i Macieja Malczewskiego, zawierali układ dot. granic Szczytnik, Kawieczyna i Marzenina.
W 1611 r. w parafii Marzenin rozpoczęto spisywanie ksiąg parafialnych. Pierwsze wpisy dotyczyły ślubów: Macieja Lubomęskiego z wdową po Dobiejewskim - Anną oraz Jakuba Cielmowskiego z wdową po Grzybowskim, Anną Czyżewską. Mija się z celem wymienianie wszystkich nazwisk znalezionych w zapiskach, albowiem byli to z reguły zarządcy i inni pracownicy majątku kościelnego. Dopiero na pocz. XVIII w. zmieniła się forma zarządzania folwarkami w Rzplitej i popularna stała się tzw. "posesja", czyli rodzaj dzierżawy. Tak więc w XVIII - wiecznych zapiskach przewijają się także posesorzy i tenutariusze, na przykład Wojciech Żłobnicki, czy też Żłobiński? (1716), Brzostowscy (1725) i Stanisław Kurczewski (od ok. 1739).
Zapewne dla Kurczewskich ok. 1770 roku wybudowano we wsi pierwotny dwór. Ok. 1777 r. posesorem wsi był Antoni Woyciechowski; w roku tym urodził się syn jego i Anny Fiszczówny, pięciorga imion Józef Kalasanty. Ojcem chrzestnym chłopca był dworski pedagog - Wojciech Sterczyński.
W posiadaniu K.K. Marzenin pozostawał do końca XVIII w., czyli okresu po III rozbiorze Polski. Jeszcze na pocz. XIX w. posesorami M. byli Waliszewscy. Po raz ostatni Kazimierz Waliszewski wymieniony został w 1814 r., z okazji chrztu Łukasza Antoniego Nowackiego, synka wiceinspektora dóbr i lasów Księstwa Warszawskiego, cyrkułu kłeckiego - Ignacego Nowackiego i Domicelli Lubiejewskiej. Następnie wzmianki o polskich właścicielach wsi się urywają. W 1848 r. w Marzeninie konsekrowany został obecny kościół. Dwa lata później w zapiskach pojawia się Ludwik Niklewicz, będący świadkiem na ślubie Hulewiczów w Witkowie. W 1872 r. był on posiadaczem właścicielem 664 morgowych dóbr, zaś wieś leżała jeszcze w pow. gnieźnieńskim. Na obszar ten składało się m. innymi 609 m. ziemi uprawnej i 32 morgi łąk. Czysty dochód gruntowy wykazywany do fiskusa wynosił 625 talarów.
W 1885 r. wieś gminna Marzenin leżała w pow. witkowskim i miała 40 domów i 361 m-ców, w tym 348 katolików i 13 ewangelików. W ewidencji ujęto też 231 osób wątpliwych co do wykształcenia szkolnego i 6 kompletnych analfabetów. Parafia podlegała dekanatowi gnieźnieńskiemu i liczyła 1691 parafian. W tym czasie dobra o wielkości 664 mórg należały do Walerego Dembińskiego. Dziedzic zmarł w 1895 r., następnie jego spadkobiercy sprzedali M. za kwotę 184 tys. marek Niemcowi - Henningowi von Osten.
Pod koniec XIX w. (a może wcześniej?) wyodrębnił się też folwark o pow. ok. 400 mórg, który należał do Niemca Noeltego. W 1910 r. gospodarstwo to nabył Michał Kasprowicz. Tak więc w 1913 r. na wieś i gminę Marzenin składały się trzy miejsca (folwarki). Najmniejszy - Michała Kasprowicza - miał 98,5 ha i 1248 marek dochodu, środkowy leżący terytorialnie w obrębie Wrześni, należący do Kościoła Kat. (Wreschen 43, Nebenanschluss 3) - pow. ok. 50 ha i 690 marek dochodu i największy - 211 ha i 2807 mk dochodu. Posiadaczem tegoż był Henning von der Osten, a zarządcą folwarku Arthur Böhme.
W 1926 r. M. pod zarządem Ostena liczył 210 ha, w tym 194 ha ziemi uprawnej, 12 ha łąk i pastwisk, 3 ha nieużytków i 1 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 835 talarów. W 1930 r. księga adresowa Polski wymienia hrabinę Marię Ponińską ze 103 ha gruntów. Wieś miała wówczas 467 m-ców. Gorzelnię i suszarnię ziemniaków, wcześniej należące do majątku, przekształcono w spółki z o.o. Był tu ponadto kołodziej A. Kapsa, kowale: L. Gulczyński i S. Wszelaki, krawiec J. Dony, piekarz J. Guziałek, szewc j. Gliniewicz i karczma N. Ostojskiego. W czasie 2. wojny światowej wieś nosiła nazwę Marzen. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. We dworze prawdopodobnie mieściły się mieszkania.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11780470 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3671_Wreschen_IX.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowo-piętrowy, nakryty łagodnym dachem dwuspadowym. Wejście w prawej części fasady, poprzedzone szerokimi schodami. Obecnie budynek może wyglądać zupełnie inaczej, gdyż jego lokalizacja tylko częściowo pokrywa się z tą widoczną na starych mapach. Tak więc dwór w nieznanym nam okresie został przebudowany. Przed 1944 r. zorientowany był dłuższą osią w kier. W-E i fasadą skierowany na południe. Na osi wejścia głównego - pośrodku fasady - znajdował się okrągły podjazd.

Park

Park z k. XIX w. o pow. 1,71 ha wraz ze stawem w płn.-wschodnim narożniku, w obrębie pozostałości zespołu dworskiego o pow. 2,3 ha (wraz z zabudowaniami). Główna część pozostałości parku znajduje się na dz. ewid. nr ...54 o pow. 1,44 ha. Resztę rozczłonkowano na mniejsze działki - we wschodniej części parku, gdzie obecnie znajdują się działki i zabudowania (mieszkalne i gospodarcze) mieszkańców.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.