Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

robert rydwelskiMarek Kujawa

Kawęczyn

Rübenau (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wrzesiński
Gmina:Września
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:nr rej.: 2082/A z 28.04.1986

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z XIX w.
Kawęczyn to wieś leżąca 9,5 km na północ od Wrześni. W zapiskach grodzkich i ziemskich pojawiła się dopiero na pocz. XVII w. Należała wówczas do Mielżyńskich h. Nowina. W 1600 r. synowie Wojciecha M. - Krzysztof i Mikołaj, wydzierżawili wieś Janowi Gunickiemu. Mikołaj z czasem został kasztelanem biechowskim. W 1622 r. sprzedał wieś wyderkafem, wraz z częścią posiadanych Szczytnik - Michałowi Dobrogoyskiemu, ożenionemu z Anną Zdziechowską. W poł. XVII w. Kawęczyn stał się własnością Wojciecha Krzekotowskiego, który w 1650 r. obiecał Stanisławowi Ulatowskiemu, że sprzeda mu te dobra gdy powróci z wojny. Co się stało później nie wiadomo, bo wybuchła 2. wojna szwedzka i związany z nią chaos w Rzplitej. W Kawęczynie pojawił się posesor Jerzy Kowalewski, ożeniony z Anną Bogusławską - wdową po Felicjanie Dankowskim. Z pierwszego męża miała ona córkę Mariannę. Wieś była wówczas podzielona, zaś jej druga część znajdowała się w posesji Doroty Gulczewskiej, wdowy po Janie Bogusławskim.
W 1700 r. ówczesny właściciel, Krzysztof Watta-Kosicki, sprzedał Kawęczyn Zygmuntowi Bronikowskiemu, ożenionemu z Anną Katarzyną de Loga. Ciż mieli syna Jana, który w 1720 r. sprzedał K. Aleksandrowi Wolfgangowi Brudzewskiemu. Jak potoczyły się losy Brudzewskiego nie wiemy, natomiast później wieś wróciła w ręce Bronikowskich. W latach 50. XVIII w. dziedzicem był syn Daniela B. i Bogumiły Przystankowskiej - Aleksander Bronikowski. Około 1759 r. sprzedał on wieś Pawłowi Sczanieckiemu h. Ossoria. Posesorem zastawnym Kawęczyna był wówczas Andrzej Sobocki. Sczaniecki posiadał także Gwiazdowo i Sokolniki; całe te dobra obiecał sprzedać swoim synom: Franciszkowi i Teodorowi. Tak też się stało, a dwa lata później Franciszek S. sprzedał K. i połowę Szczytnik - Józefowi Widlickiemu, burgrabiemu grodu nakielskiego. Dziedzic ożenił się z Zofią Bąkowską, córką Józefa Aleksandra i Marianny z Niesiorowskich. W 1778 r. zapisywał jej na połowie dóbr po 4 tys. złp. posagu i wiana. Cztery lata później ich syn Onufry sprzedał Kawęczyn Mateuszowi Głowackiemu, synowi Michała i Marii Żukowskiej. Zarazem dał matce zobowiązanie dożywotniego utrzymania, a siostrze obiecywał wyprawkę gdy wyjdzie za mąż.
Głowacki bardzo krótko siedział w Kawęczynie, bo już 26 czerwca 1783 r. sprzedał wieś Tomaszowi Poklękowskiemu, zaś ten cztery dni później wdowie po Antonim Żurawskim, łowczym czernichowskim - Ewie Grodzickiej, córce Jakuba i Franciszki Urbanowskiej. Posesorem wsi w tym czasie był Franciszek Zdzienicki.
Wdowa Grodzicka również nie zagrzała długo miejsca w K. i po kilku latach sprzedała dobra Adamowi Bielskiemu, podkomisarzowi królewskiemu. Ten jednak zwinął się stąd jeszcze szybciej i w 1791 r. sprzedał wieś znanemu wówczas pośrednikowi, bankierowi Janowi Klugowi. Klug nie zasypiał gruszek w popiele i w ciągu kilku miesięcy znalazł kolejnego klienta. Był nim Ksawery Molski, kons. konfederacji woj. gnieźnieńskiego, ożeniony z Alicantarą Lipską. Dziedzic zmarł dnia 18 września 1814 r. Pozostawił wdowę i córkę Angelikę (druga córka - Ksawera - umarła w lutym tegoż roku mając lat 20). Angelika, czy też Aniela, wyszła za Franciszka Trzcińskiego h. Dołęga. W 1817 r. urodziła się ich córka "Cecylja Alcantara Ernestyna Fryderyka Marjanna". Nie wiemy, jak długo Trzcińscy siedzieli w K., w każdym razie po nich wieś przeszła w ręce niemieckie. Wprawdzie "Sł. Geograficzny..." wspomina o jakichś Kokczyńskich, jednakowoż nie znajdujemy takiego nazwiska w "Regestach Dw." Szczerze mówiąc w ogóle nie znajdujemy takiego nazwiska. Może chodzi o Kopczyńskich? Była taka rodzina i pieczętowała się herbem Budwicz albo Ślepowron.
Kawęczyn już przed 1873 r. należał do Albrechtów, zaś obszar majątku wynosił wówczas 724 morgi, w tym 692 m. ziemi uprawnej i 8 m. łąk. Do naliczenia podatku gruntowego wykazywano fiskusowi 873 talary "czystego dochodu". Rodzina ta zapewne pod koniec XIX w. wybudowała we wsi opisywany dwór. W 1885 r. Kawęczyn stanowił dominium w pow. gnieźnieńskim o pow. 737 mórg. Było tu 5 domów i 88 m-ców, w tym 12 ewangelików, 76 katolików; 46 analfabetów.
W 1913 r. dobra rycerskie Kawenczyn wraz z "rustikalbes. in Marzenin" i Karlsruhe należały do Juliusa Schultza oraz pani Margarethe Schultz. Obszar dóbr wynosił 249 ha, w tym 234 ha ziemi uprawnej. Do oszacowania podatku wykazywano 3083 marki tzw. "czystego dochodu gruntowego". Zarządcą majątku był w tym czasie G. Hanke. Po wyzwoleniu Polski niemieccy właściciele nie opuścili wsi. W 1926 r. pod zarządem Schultza gospodarstwo miało 251 ha, w tym 236 ha ziemi uprawnej, 9 ha łąk i pastwisk, 4 ha nieużytków i 2 ha wody. Czysty doch. gruntowy wynosił 862 talary. Gospodarstwo specjalizowało się w uprawie zbóż i ziemniaków. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Rübenau (po reformie adm. III Rzeszy w 1943 r.). Po wojnie dawny majątek został rozparcelowany, a na bazie pozostałości utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo przez rząd Bieleckiego na pocz. lat 90 XX w. Dwór Albrechtów został rozebrany w 2015 r.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
5600 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3571_Zydowo_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór eklektyczny, łączący elementy neogotyku i klasycyzmu. Budynek był parterowo-piętrowy, nakryty dwuspadowym dachem, z przysadzistą, kwadratową, dwukondygnacyjną wieżą w narożniku. Do wieży przylegał kolumnowy ganek poprzedzający wejście, zwieńczony trójkątnym naczółkiem.

Park

Park dworski z XIX w. niemal w całości został wykarczowany. Rośnie tu kilka drzew w wieku bliżej nieokreślonym.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Karol Barsolis Turysta Kulturowy 8 lat i 10 miesięcy temu
dworek w kaweczynie juz nie istnieje .
dzierzawca ziemi ( od agencji ) zburzyl obiekt .

co robi ten de.. b .. i l konserwator zabytkow ?

otoz NIC nie robi , bo obiekt nie byl wpisany na liste zabytkow.

tak wiec twoje zdjecia sa juz archiwalne -zabytkowe.

szkoda , szkoda zabytku !!! tak likwiduje sie wiele z wielu zabytkow

( ktorych nie wpisano ? na liste zabytkow )




Karolina Musielska7 lat i 12 miesięcy temu
strasznie smutne !!!!!!!
Bogdan Adler7 lat i 12 miesięcy temu
A co miał robić Konserwator Zabytków - kiedy obiekt nie istniał w Rejestrze Zabytków ? Swoją drogą - Rejestr Zabytków był chyba tworzony\"po pijaku\" !! Wymaga gruntownej rewizji ! Są w nim nic nie znaczące wille z XIXw , albo praktycznie nieistnijące ruinki - a np.: XVI-wieczny Szpital w Gryfowie Śląskim - nie .. Z przyczyn tzw. polityczno-społecznych ... :-) Kolejni Ministrowie i Ministerstwa bazują na \"śmieciu\" z czasów głębokiej komuny ..... I nikomu to nie przeszkadza ..
Daniel Brzeziński4 lata i miesiąc temu
Na stronie https://www.nid.pl/pl/Dla_wlascicieli_i_zarzadcow/opieka-nad-zabytkami/zabytki-rejestrowe/procedury/ znaleźć można następującą informację:
"Prawo zgłoszenia żądania wpisania obiektu do rejestru zabytków z urzędu przez wojewódzkiego konserwatora zabytków mają również stowarzyszenia i organizacje społeczne, których jednym z zadań statutowych jest ochrona dziedzictwa kulturowego (art. 31 §2 i 4 kpa)".