Bułaków

Stan obecny

Własność J.S.T. Mieszkania.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Pierwsi właściciele wsi pisali się z Bułakowa, zaś w 2. poł. XV w. przyjęli nazwisko Bułakowskich. Pierwsze zapiski w aktach grodzkich i ziemskich pochodzą dopiero z 1562 r., kiedy to właścicielem wsi był Jan Bułakowski. W tymże roku oprawił on posag 450 złp. żonie Annie Krajewskiej. W 1582 r. dziedzicem był Łukasz Bułakowski ożeniony z Anną Kołacką, a w 1589 r. Andrzej, syn Jana. W skład dóbr wchodziło także Głuchowo. Bułakowscy posługiwali się także nazwiskiem Pogorzelskich. W aktach spotykamy zapis Bułakowski seu Pogorzelski (seu w jęz. łacińskim znaczy "albo"). Ostatnim męskim potomkiem Bułakowskich na Bułakowie był Maciej, syn Stanisława (ok. 1620 r.). Poza tym dobra na skutek rozlicznych transakcji lub ożenków panien Bułakowskich, poprzechodziły w ręce Herstopskich, Miniszewskich, Domiechowskich i Mycielskich. Już w poł. XVII w. we wsi wzmiankowany jest dwór, w którym rodził się Michał Franciszek Mycielski, syn Krzysztofa. W 1657 r. aktualny właściciel B., Jakub Rozdrażewski, sprzedał wieś i część Kaczej Górki w pow. pyzdrskim Piotrowi z Bnina Opaleńskiemu, wojewodzie podlaskiemu. W 1680 r. dziedzicem był już Stanisław Modlibowski h. Rola, który sprzedał dobra Stanisławowi Olewińskiemu, synowi Tomasza, za kwotę 70 tys. złp. Tenże Olewiński, cześnik inowrocławski, był posiadaczem także Głuchowa, Gumnic i Głoginina. Zmarł w 1705 r., podczas wizyty u doktora w Lesznie. Po nim dobra odziedziczył syn, Kazimierz Olewiński. Jego brat Tomasz był w tym czasie dziedzicem Pogorzeli. Z czasem przejął i Bułakowo, które sprzedał w 1727 r. Franciszkowi z Błociszewa Gajewskiemu, staroście kościańskiemu. Dalej w zapiskach znajdujemy posesorów, którymi od ok. 1750 r. byli Jan Chróścicki z żoną Urszulą Radwańską. Dziedziczka, Józefata z Mielżyńskich Gajewska zmarła w 1752 r. W 1771 r. dzierżawcą B. był Marcin Witkowski h. Złotogoleńczyk, zaś właścicielami prawdopodobnie dziedzice Pogorzeli - Rola Zbijewscy. Do 1775 r. B. należało do Andrzeja Rafała Gajewskiego "męża wielce zasłużonego ojczyźnie", odznaczonego orderem św. Stanisława. Za czasów wdowy po Andrzeju - Katarzyny Tworzyańskiej w skład całej majętności wchodziły: Borzęciczki, Gałązki, Dębowiec, Mycielinko, Kaczagórka i Bułaków z lasem o wielkości 3000 mórg. W 1781 r. zmarł dzierżawca Witkowski i pochowany został zapewne w Mokronosie. Po nim posesję trzymał syn, Franciszek, który w 1784 r. zaślubił we Wrotkowie Teresę Radolińską. Dziedzicem był również Franciszek, ale Gajewski, który dobra dostał od matki. Nie będąc w stanie spłacić pozostałych spadkobierców, postanowił sprzedać dobra Józefowi Radolińskiemu h. Leszczyc, ożenionemu z Marianną Nieborską. Kwota tej transakcji opiewała na 800 tys. złp. Hrabia pochodził z tzw. "linii jarocińskiej". Zmarł w 1805 r. Na pocz. XIX w. posesorami byli już Anzelm i Marianna Pomorscy. W 1803 r. zmarła matka Anzelma - Teresa i pochowana została w kościele w B. Kolejnym posesorem został Kazimierz Koszutski h. Leszczyc, zaś dziedzicem w 1. poł. XIX w. był Juliusz Stanisław Radoliński h. Leszczyc (syn Józefa), który nie ożenił się i nie miał potomstwa. W 1826 r. posesorem Bułakowa był Wojciech Lizak ożeniony z Barbarą Moskowską. W 1848 r. rząd pruski nadał miejscowości nazwę "Nowy Bułaków". W tamtym okresie rozbudowano dwór, a także wzniesiono nowe zabudowania gospodarcze. Borzęciczki (zapewne wraz z przyległościami) nabył "jakiś baron niemiecki" w 1865 r., za kwotę 650 tys. talarów. Ks. Konopiński w 1906 r. w swoim opisie podaje, że właścicielem Radenz był w tamtym czasie Otton von Stolberg-Wernigerode, zaś następnie jego syn Herman Stolberg-Wernigerode.
W 1885 r. Bułaków leżał w pow. krotoszyńskim. Wieś miała 26 domów i 251 m-ców, w tym 5 ewangelików, pozostali katolicy; 37 analfabetów. Domena wchodziła w skład dóbr Borzęciczki (Radenz) i posiadała 2006 mórg obszaru. W skład tych dóbr wchodziło także leśnictwo ze swoimi 3261 morgami. W 1926 r. wraz z folwarkiem Berdychów i leśniczówką Bułaków dobra liczyły 502,75 ha, w tym 459,5 ha ziem uprawnych, 17 ha łąk i pastwisk, 21,8 ha lasów, 4,25 ha nieużytków i 0,2 ha wody. Właścicielem był kolejny Stolberg Wernigerode, prawdopodobnie syn Hermanna. W 1930 r. wieś leżała w pow. koźmińskim i liczyła 303 m-ców. We wsi był kowal J. Grzelka i karczma R. Klimpela. Po 2. wojnie światowej na terenie folwarku nie powstał PGR. Utworzono tu Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. Budynek dworu przeznaczony został na mieszkania.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Kościół w Borzęciczkach i jego patronowie... napisał ks. T. Konopiński, Poznań 1906;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Sołecka strategia rozwoju wsi Bułaków w gminie Pogorzela.
Zdjęcie archiwalne: Fotopolska.eu
Mapster:
6749 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4169_Pogorzela_1940.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony w zach. części parku, na planie prostokąta, w dłuższej osi S/SW-N/NE. Obecnie bardziej reprezentacyjna jest elewacja zachodnia, jednak przypuszczamy, że niegdyś fasadę stanowiła elew. wschodnia (skierowana na E/SE). Budynek parterowy, nakryty dachem dwuspadowym krytym eternitem, mieszczącym użytkowe poddasze. Elewację wschodnią akcentuje trójkątna wystawka, zaś zachodnią, czyli fasadę dwa znaczne ryzality umieszczone po bokach, zwieńczone trójkątnymi wystawkami.

Park

Park dworski z XIX w. w Bułakowie praktycznie nie istnieje. Po założeniu zachowały się relikty w postaci kilkunastu drzew otaczających plac sportowy, na dz. ewid. nr ...137/5 o pow. 0,5923. Park rozciągał się w kierunku płn. na obecnych działkach ewid. o numerach: ...138 o pow. 1,5023 ha oraz ...139 o pow. 0,856 ha; łącznie park miał około 3,2 ha powierzchni (Geoportal, 28.11.2017 r.).

Inne

Przydrożna drewniana figura św. Jana Nepomucena.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011