Borzykowo

Historia

Dwór z pocz. XX w.
W okresie staropolskim pierwszymi znanymi właścicielami wsi była rodzina Boturzyńskich. Z tychże Jakub, wojski poznański miał synów: Piotra, Jakuba, Mikołaja i córkę Dorotę, zamężną za Mikołaja Krośnieńskiego. W 1541 r. właścicielką całości dóbr, w tym wsi: Brzostkowo, Gancewo Raczawy, Przybysław i Pietrzykowo Borzykowo była żona Piotra - Barbara z Kalinowej, która dożywotnio rezygnowała i darowała mężowi te dobra. Na pocz. XVII w. wieś była dobrami królewskimi. Było tu wójtostwo które trzymali Agnieszka i Marcin Grabowscy. W 1610 r. scedowali je Janowi i Ewie z Grabowskich Łukomskim. Tenże Jan pełnił funkcję podstarościego w Pyzdrach. Niedługo później wójtostwo, czy raczej sołectwo królewskie objęli Jan (z Marzelewa) i Barbara Noskowscy, a po nich jeszcze Giżyccy, Podczascy i Ciesielscy. Na skutek wojen szwedzkich dobra zostały tak zniszczone, że w zapiskach występują jako "pustki". Jeszcze pod koniec XVII w. dzierżawcą był Piotr Żelęcki, pisarz grodzki oraz podwojewoda kaliski, ożeniony z Elżbietą Bogucką, a następnie z Marianną Radomską. Sołectwo przejął on jednak w sposób bezprawny, najeżdżając dobra i przejmując je siłą. Przeciw niemu występował m.in. Jerzy Łachodyński (Lachedzyński?), po śmierci którego sołectwo przejął Mikołaj Bardzki, ożeniony z Marcjanną Kurdwanowską. Borzykowo było wsią królewską aż do zaborów. Jednymi z ostatnich polskich tenutariuszy byli Stefan Turno i Jan Gałęski. Już pod rządami Prusaków powstał tu folwark, którego właścicielami w 1. poł. XIX w. była rodzina Alkiewiczów, spokrewniona z dziedzicem Pierzysk - Antonim Poklateckim herbu Pomian. Ostatnia dziedziczka z tej rodziny, Augustyna Alkiewicz z d. Poklatecka zmarła w 1870 r. i pochowana została w grobie rodzinnym w Biechowie. W 1880 r. we wsi znajdowało się 27 domów, zamieszkałych przez 303 osoby, w tym 277 katolików i 21 ewangelików: 105 analfabetów. Mieszkańcy trudnili się głównie rolnictwem, a także przemytem towarów do Rosji. Znajdowała się tu komora celna 2. klasy; z Rosji przechodziło przez nią drzewo, zboże i bydło. Następnie majątek należał do Chrzanowskich (Arnoldów?), a dalej do Franciszka Pusztalskiego, od którego 782-morgowe gospodarstwo w 1910 r. odkupiła Spółka Ziemska z Wrześni. Zapewne właśnie dla Pusztalskiego w 1904 r. wybudowany został w otoczeniu niewielkiego parku dwór, w późniejszym czasie przebudowany. Na pocz. XX w. majątek został przez Skarb Państwa częściowo rozparcelowany, a po 1922 r. resztówkę o pow. 570 mórg z dworem kupiła Maria Leitgeber, zamężna za Jana Nepomucena, syna Bolesława Leitgebera i Stanisławy Trąmpczyńskiej - właściciela fabryki cygar na Mylnej w Poznaniu. Jednym z braci Marii był Bolesław, późniejszy pracownik polskiej misji w ONZ. Oprócz tego we wsi liczącej podówczas 604 mieszkańców, znajdowały się duże gospodarstwa Gustawa Szura (53 ha) i Jana Zgolińskiego (68 ha). Jan i Maria mieli córkę Anielę, która wyszła za Ludwika Skubiszewskiego (1886-1957) z Uniwersytetu Poznańskiego. W Borzykowie urodzili się ich synowie: późniejszy minister - Krzysztof (ur. w 1926 r.) i Piotr (ur. w 1931 r.). 30 listopada 1939 r. 10 członków paramilitarnej borzykowskiej S.A. dostarczyła dziedziczce Marii oraz wszystkim członkom rodziny nakaz wysiedlenia. Kolejką wąskotorową wywieźli ich do obozu przejściowego. Pozostawiono służbę, aby ułatwić przyszłym zarządcom gospodarowanie majątkiem. Rodzina Skubiszewskich przeżyła okupację w Międzyrzeczu Podlaskim. Po wojnie powrócili do Poznania, a na terenie majątku w Borzykowie utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane w latach 90. XX w. Piotr został historykiem sztuki, specjalizującym się w sztuce średniowiecznej, natomiast Krzysztof Jan Skubiszewski przez lata pełnił szereg funkcji państwowych, w tym Ministra Spraw Zagranicznych w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Później był przewodniczącym Trybunału Rozjemczego USA, a także sędzią MTK w Hadze. Odznaczony szeregiem odznaczeń, w tym Orderem Orła Białego, zmarł w 2010 r. i pochowany został w Świątyni Opatrzności Bożej w W-wie, w Panteonie Wielkich Polaków.

źródła:
Wikipedia
Teki Dworzaczka (Regesty)
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich..., 1880-1902
Księga Adresowa Polski, 1930
Wielka Genealogia Minakowskiego
Roman Nowaczyk, artykuł "Minister z Borzykowa", Wiadomości Wrzesińskie

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek niegdyś parterowy, z dwufilarowym portykiem dźwigającym balkon, nad którym wznosiła się ozdobna wystawka. Obecnie piętrowy, nakryty dachami płaskimi. Wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi płd.-zachód - płn.-wschód, z wejściem usytuowanym od strony płn.-zachodniej. Na skutek przebudów budynek całkowicie stracił swój pierwotny charakter.

Park

Pozostałości parku z końca XIX w. o pow. (wraz z dworem) 0,75 ha. Część rezydencjonalna założenia znajduje się w południowym narożniku zespołu dworskiego. Płn.-zachodnia część parku została wykarczowana; niegdyś znajdował się tu cmentarz (zapewne rodowy).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011