Bielawy Pogorzelskie

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Począwszy od czasów staropolskich ziemie obecnych Bielaw Pogorzelskich wchodziły w skład dóbr pobliskiego Szelejewa. Na przestrzeni wielu lat nazwy przybierały różne formy i dawny folwark Bielawy nie jest opisywanym folwarkiem, lecz obecnie nazywa się Bielawy Szelejewskie. Zaledwie 1,5 km na wschód od niego znajdują się obecne Bielawy Pogorzelskie, której to nazwy używano co najmniej od pocz. XX w. Dla naszego opisu nie ma to jednakże wielkiego znaczenia, ponieważ dobra te na przestrzeni stuleci należały do jednych właścicieli. W 1310 r. wchodziły one w skład powiatu ponieckiego, utworzonego przez Henryka II Pobożnego. Pod koniec XIV w. właścicielem był Janusz Szelejewski, następnie Pietraszy z Szelejewa i ok. 1462 r. Mikołaj Szelejewski. W 1564 r. dziesięcinę z 9 łanów kmiecych płacono biskupom poznańskim. Od 1567 r. majętność należała do Pogorzelskich, również piszących się z Szelejewa. Hieronim Pogorzelski w 1580 r. miał tu 8 łanów osiadłych, 6 zagrodników, komornika, rzemieślnika i wiatrak; Dobrogost Pogorzelski 3,5 łana osiadłego i 2 zagrodników. Ok. 1722 r. dobra należały do Franciszka z Bnina Radzewskiego, podkomorzego poznańskiego, po którym właścicielem został Stefan Garczyński. W 1810 r. majątek należał do Franciszka Garczyńskiego, pułkownika wojsk polskich, który w 1829 r. sprzedał go Józefowi Pruskiemu za kwotę 115 tys. talarów. Po Józefie dziedzicem Bielaw i Organek został Nazary Pruski. W 1860 r. dobra zostały wystawione na subhastę w sądzie krotoszyńskim i nabył je żyd z Poznania, Lewin Benas, za (mocno zaniżoną) kwotę 168050 talarów. Zaledwie 5 lat później majątek nabył książę Jerzy Schönburg-Waldenburg, za 340 tys. talarów. W 1885 r. wieś wraz z folwarkami: Antonin, Józefowo i Stefanowo należała do okręgu dworskiego Szelejewo. Cały okrąg liczył 1764 ha, w tym 1086 ha ziem uprawnych. Kolejnym właścicielem był syn księcia Jerzego ? Hugo. Trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy wyodrębniono folwark Bielawy Pogorzelskie, w każdym razie pod koniec XIX w. stanowiły one domenę rządową, a w 1926 r. do folwarku należało 257,49 ha, w tym 240,99 ha ziem uprawnych, które dawały 538 talarów czystego dochodu gruntowego. W tamtym czasie majątek należał już do Skarbu Państwa Polskiego, a dzierżawcą był Bronisław Karłowski. Gospodarstwo specjalizowało się m.in. w reprodukcji nasion buraczanych. W latach 1939-45 miejscowość nosiła nazwę Buchwald. Po 2. wojnie światowej majątek zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich...
Serwis internetowy Mapster
Teki Dworzaczka (Regesty)

Opis

Dwór usytuowany w północnej części parku, wejściem zwrócony na płn.-zachód. Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, z piętrowym ryzalitem w fasadzie zwieńczonym trójkątnym frontonem. Wejście poprzedzone drewnianą werandą.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. 1,5 ha. Niegdyś park mógł być większy, a jego całkowita powierzchnia wynosiła ok. 3,5 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011