Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Chocicza Wielka
2020, zdjęcie Jacek Koszalik

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

robert rydwelskiJoanna KwokaJacek KoszalikMarek Kujawa

Chocicza Wielka

Gross Gottschütz

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wrzesiński
Gmina:Września
Rodzaj obiektu:Pałac

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z przeł. XIX i XX w.
Chocicza Wielka to wieś leżąca na płd. zachód od Wrześni, tuż przy autostradzie A2 (niedaleko zjazdu na DK nr 92). Istniała już w XV w., kiedy to jej właścicielami byli dziedzice z Wrześni. W 1449 r. Mikołaj z Wrześni zapisał na Ch. oraz Sokołowie w pow. gnieźnieńskim, 16 grzywien rocznego czynszu dla Michała "de Gorinicze". Istniały już wtedy także inne wsi o takiej samej nazwie, na przykład W. Chocicza w dobrach dziedziców z Miłosławia. W 2. poł. XV w. właścicielami dóbr otaczających Wrześnię byli Jan i Jerzy Wrzesińscy, a także Barbara - córka Dobiesława Wrzesińskiego. Jerzy w kolejnych latach został kasztelanem śremskim, a w 1478 r. zapisał na Ch. 8 zł. czynszu rocznego od sumy 100 zł. wziętej na wyderkaf - swojej rodzonej siostrze Annie, żonie Przecława z Kłopocina. Oprócz Wrzesińskich, przez wieś przewinęły się także rodziny Rogaskich (1. poł. XVI w.), Bardscy, Marcin Zborowski - mąż Urszuli Wrzesińskiej i Rożnowscy, którzy siedzieli tu do końca XVII w. Przykładowo, w 1682 r. Andrzej Rożnowski zapisywał 7 tys. złp. posagu swej żonie Katarzynie Skarszewskiej.
W XVIII w. wieś zwyczajowo stała się przedmiotem tenuty, czyli rodzaju dzierżawy. W 1701 r. jako tenutariusze wymieniani są Stanisław i Krystyna Gostkowscy, następnie Jakub i Zofia Żółtowscy (1705) oraz Karol i Wiktoria Łaszczyńscy w okresie od połowy do końca XVIII w. W latach 70. dziedzic pełnił już funkcję pułkownika wojsk JKMości. Pod koniec XVIII w. wybudowano w Ch. dwór, wzmiankowany w 1796 r. z okazji urodzenia Zuzanny - córki ekonomów Puchalskich.
Na pocz. XIX w. dziedzicem Ch. został Józef Dobrzycki, ożeniony z Józefą Bronikowską. W 1811 r. zmarł jego teść Bonawentura Bronikowski. Posesorem majątku był w tym czasie Ignacy Gosłowski. Dziedzic zmarł dnia 16 maja 1831 r. Po 5 latach 64-letnia Józefa zaślubiła 15 lat młodszego Andrzeja Dobrzyckiego; zmarła 2 marca 1840 r. a majątek pozostał w ręku Andrzeja. Był on emerytowanym kapitanem (nieistniejącego już) wojska polskiego; zmarł 15 stycznia 1856 r. W latach 60. XIX w. wieś przeszła w ręce niemieckie. W 1873 r. właścicielem wsi "Gross Chocicza" był Von Grabowski. Dobra miały 1622 morgi obszaru, w tym 1443 m. ziemi uprawnej i 108 m. łąk i pastwisk. Czysty dochód gruntowy wynosił 1364 talary.
W 1885 r. Chocicza dzieliła się na wieś oraz dominium w pow. wrzesińskim. W części wiejskiej znajdowały się 2 domy ze 121 m-cami, zaś na terenie domeny 10 domów i 118 m-ców, w tym 92 katolików, 26 ewangelików; 61 analfabetów. Dobra obejmowały 1699 mórg, a ich właścicielem w tym czasie był Szeliski.
W 1913 r. wieś nosiła nazwę Gross Gottschütz (Gross Chocicza) i jako majorat (wraz z Chociczą Małą, Guthof i Palczynem) należała do książąt von Preussen. Dobra rycerskie (Rittergut) G.G. miały 434 ha obszaru, w tym 371 ha ziemi uprawnej i wykazywały 4190 marek dochodu. Łącznie majorat G.G. (wraz z w. wym.) obejmował 1565 ha. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. niemieccy właściciele opuścili wieś.
W 1926 r. dobra należały do skarbu państwa, a ich dzierżawcą był Stefan Trawiński. Obszar majątku wynosił 434 ha, w tym 382 ha ziemi uprawnej, 40 ha łąk i pastwisk, 6 ha lasu, 5 ha nieużytków i 1 ha wody. W 1930 r. wieś liczyła 195 m-ców; był tu m.in. kowal J. Dutkiewicz oraz zakłady ogrodnicze W. Rzepy. W latach 1939-45 wieś nosiła przywróconą nazwę z pocz. XX w. - Gross Gottschütz. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na bazie dawnego gospodarstwa w 1950 r. utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo przez rząd J.K. Bieleckiego na pocz. lat 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11780470 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3671_Wreschen_IX.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór piętrowy, fasadą skierowany na północ, podpiwniczony, nakryty dachem łamanym, mieszczącym użytkowe poddasze. Fasadę akcentuje ganek dźwigający balkon.
Układ przestrzenny zespołu całkowicie zniekształcony, głównie poprzez wyburzenie zabudowań gospodarczych i zmiany w układzie komunikacyjnym.

Park

Obecnie za park dworski można wziąć teren rozciągający się na płd. i nieco na płn. od dworu, o łącznej pow. 3,59 ha, natomiast faktem jest, że w Chociczy Wielkiej k. Wrześni, typowego, regularnego parku dworskiego nie było. Na płn. od dworu rozciągały się sady, a teren w kier. południowym, aż po duży staw, stanowił naturalne zadrzewienie z przewagą drzew liściastych.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Jacek Koszalik3 lata i 6 miesięcy temu
Zarówno pałac jak i budynki po PGR-owskie należą do firmy Ignasiak. Teren bardzo ładnie zagospodarowany, hotel, gastronomia i hale sportowe w budynkach po PGR. Pałac jak widać na zdjęciu, pięknie odrestaurowany, służy jako obiekt mieszkalny.
Marek Kujawarok i 5 miesięcy temu
Jak na "pałac" to budynek wygląda dość skromnie. Komuś się coś pomyliło. Pałac zapewne wznosi się w Chociczy k. Miłosławia i tego obiektu dotyczyły informacje, które właśnie kasujemy. Tu, koło Wrześni - rodziny Jouanne nie było, chyba że przejazdem :)
Marek Kujawarok i 2 miesiące temu
Ciekawe, dlaczego cały Internet podaje z upodobaniem, że Chocicza Wielka należała do Maksa Jouanne? Księgi adresowe znajdują się w archiwach cyfrowych i są ogólnodostępne. Można je również bez problemu pobrać na własny twardy dysk.