Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Stępuchowo
Zdjęcie Marek Kujawa 2010
Miniatura StępuchowoMiniatura StępuchowoMiniatura Stępuchowo

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Stępuchowo
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJakub Andrzejewski

Stępuchowo

Stempuchowo, Steinbockhöf !1939-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wągrowiecki
Gmina:Damasławek
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy
Obiekt:pałac, nr rej.: A-213 z 29.04.1970
Park:nr rej.: A-392 z 28.03.1981

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z 1860 r.
Stępuchowo już w średniowieczu posiadało prawa miejskie i utraciło je w 1. poł. XVI w. W 1458 r. znajdowało się na liście miast, które miały wystawić żołnierzy na wyprawę malborską. Jan Łaski podaje, że jeszcze w 1528 r. S. było osadą miejską i posiadało kościół p.w. świętego Mikołaja oraz wiatrak. Kościół ten stał we wsi co najmniej do 1618 r. Na przełomie XVI i XVII w. wieś miała 5 łanów osiadłych, od 2 do 5 zagrodników, 1 komornika, rzemieślnika i wspomniany wiatrak. Począwszy od XVI w. wieś należała do Grzymułtowskich, po których w drodze ożenku Anny Kazimiery G. z Władysławem Czarnkowskim pod k. XVII w., przeszła w ręce Czarnkowskich. W 1740 r. Maria Krasińska sprzedała rodzonej siostrze Zofii Czarnkowskiej połowę klucza dóbr w Stepuchowie, za kwotę 200 tys. złp. Do 1769 r. ta stała się posiadaczką całości dóbr. Była ona wdową po Franciszku z Bnina Radzewskim, podkomorzym poznańskim. Majątkiem zajmowali się dzierżawcy, m.in. Antoni i Marianna z Dobieckich Mieszkowscy. Po Zofii dobra odziedziczyli Michał i Ksawera z Turnów Walewscy, którzy w 1783 r. znaczną część majątku dali Stefanowi Turno, staroście pietrzykowskiemu, rotmistrzowi kawalerii narodowej. W Stepuchowie przez jakiś czas siedziała też wdowa po Zygmuncie Turnie, stolniku - Krystyna z Szembeków. W 1788 r. Stefan Turno był już właścicielem całości dóbr, czyli Stępuchowa, Modrzewia, Pątnowa, Kozielska, Grzymułtowic, Werkowa, Mierkowic, Mierkowiczek, Brudzynia, Puzdrowca, Dziekczyna oraz osad Zakonowo i Lasowino. Całe te dobra sprzedał w 1788 r. Aleksandrowi Moszczeńskiemu h. Nałęcz (1750-1846), staroście brzesko-kujawskiemu, za 500 tys. złp. Ten ożeniony był z Marianną Radzimińską, a z ich związku pochodziły dzieci: Antoni (1782-1855) ożeniony z Nepomuceną Prądzyńską h. Grzymała; Jan; Józef (1785-1863) ożeniony z Nepomuceną Bielicką h. Pobóg; Prakseda (1790-1816); Wincenty (1790-1849) ożeniony z Anną Anielą Radońską h. Jasieńczyk oraz Mateusz (1796-1870) ożeniony z Heleną Domiechowską h. Prawdzic, a nast. z Klotyldą Dzierżanowską. Z tychże dziedzicem dóbr został ok. 1820 r. Wincenty Moszczeński. Z jego związku z Anielą pochodziły dzieci: Michalina (1820-1893) zamężna za Leonarda Brzeskiego h. Oksza; Aleksandra (1821-1897) zamężna za Wincentego Krasickiego z Siecina h. Rogala; Władysław (1824-1896) ożeniony z Julią hr. Bnińską h. Łodzia; Józefa (1825-1878) zamężna za Ignacego Moszczeńskiego; Bolesław (1826-1900) ożeniony z Teodorą Moszczeńską a nast. z Kazimierą Wolszlegier oraz Kazimierz. Spośród w. wymienionych dziedzicem Stępuchowa został Władysław. W dniu 3 marca 1851 r. w Biezdrowie zaślubił on wspomnianą już Julię Bnińską (1834-1881), z którą miał pięcioro dzieci: Anielę (1851-1883) zamężną za Teodora M., Adolfa ożenionego z Anną M., Aleksandra Józefa, Seweryna (1860-1931) i Mieczysława (1863-1922) ożenionego z Magdaleną Lasocką z Lasocina h. Dołega. Dwa lata po ślubie Władysław został formalnym dziedzicem S., jednocześnie spłacając pozostałe rodzeństwo. W 1860 r. z jego inicjatywy wzniesiony został wg projektu Wiktora Stabrowskiego obecny pałac. W 1885 r. wieś wraz z Modrzewiem tworzyła okręg wiejski posiadający 80 ha gruntów. Było tu łącznie 6 domów, zamieszkałych przez 76 osób wyznania katolickiego. S. wraz z folwarkami Modrzewie i Pątnowo tworzyło okręg dworski, posiadający łącznie 14 dymów i 224 m-ców wyznania katolickiego. Majętność posiadała 1418 ha gruntów, w tym 885 ha ziem uprawnych, 183 ha łąk i 158 ha lasów. Była tu także cegielnia i owczarnia zarodowa, a folwark specjalizował się w hodowli bydła szwajcarskiego. Po śmierci Władysława majątkiem w S. kierował zapewne jeden z synów: Seweryn albo Mieczysław, aż do osiągnięcia pełnoletności przez wnuka - Tadeusza (syna Adolfa). Ten zamieszkał w S. po likwidacji rodzinnego majątku w Werkowie. W 1911 r. ożenił się z Marią Twardowską h. Ogończyk, z którą miał czworo dzieci: Anielę (1913-2004), Adolfa (1915-1954), Annę Ludwikę (1919-2007) i Julię (1922-2008), które rodziły się w Stępuchowie (oprócz Anieli urodzonej w Poznaniu). Zmarł 11 stycznia 1932 r. w Stępuchowie i pochowany został podobnie jak reszta rodziny w Kozielsku.
W 1926 r. pod zarządem dr Tadeusza Moszczeńskiego Stępuchowo posiadało 731,1 ha, w tym 412,6 ha ziem uprawnych, 116,6 ha łąk i pastwisk, 68,3 ha lasów, 13,7 ha nieużytków oraz 119,9 ha wód. Czysty dochód gruntowy wynosił 1890 talarów. Majątek miał własną elektrownię, gorzelnię, torfiarnię, suszarnię płatków ziemniaczanych a także kolejkę polną. Na polach wykorzystywano pługi parowe. W czasie 2. wojny światowej w pałacu utworzono szkółkę Hitlerjugend. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego, a budynek pałacu wykorzystano na szkołę rolniczą z internatem. Po przeniesieniu szkoły do Gołańczy pałac opustoszał i od tego momentu zaczęła się jego destrukcja. Niebawem stał się ofiarą szabrowników i wandali. W 1995 r. zdewastowany budynek wraz z parkiem przejęła wnuczka ostatniego właściciela majątku, Tadeusza Moszczeńskiego. Współwłaścicielem pałacu został inwestor Adam Dujczyński (były dyrektor wykonawczy londyńskiej spółki AB Polmet, zajmującej się handlem miedzią na londyńskiej giełdzie).Adam Dujczyński poważnie zainwestował w obiekt: odnowił dach, wprawił okna, wybudował schody i wiele, wiele innych. Niestety zabrakło mu środków na zakończenie prac. Obecny stan obiektu jest nieznany.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Rafał Różak "Posiadłość na ruinach zamku" gloswagrowiecki.pl;
Zdjęcie archiwalne: Leon Durczykiewicz
Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P37-S25-G-JANOWIEC_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac w stylu neorenesansowej willi, wzniesiony na miejscu średniowiecznego grodziska, później zamku, z wykorzystaniem fundamentów i starych piwnic. Jest to budowla na rzucie prostokąta w dłuższej osi W NW-E SE, fasadą skierowana na S SW, piętrowa, nakryta łagodnym czterospadowym dachem, z tarasami z których rozpościera się widok na jezioro i okolicę. Posiada przybudówkę w stylu oranżerii oraz czterokondygnacyjną kwadratową wieżę, wyremontowaną od wewnątrz. Od strony płd. budynek z gankiem na osi został poprzedzony schodami; niegdyś było to reprezentacyjne wejście do pałacu, pod które prowadził podjazd. Od strony płn. pałac posiada obszerny taras, z osiowo wybudowanymi schodami prowadzącymi nad brzeg jeziora.

Park

Park z 1. poł. XIX w. Przekomponowany na przeł. XIX / XX w., z zachowanym starodrzewem i śródparkowym stawem. Można przyjąć, że park wraz z dworem i stawem w całości zajmuje dz. ew. nr ...54/1 o pow. 6,1184 ha i tę powierzchnię uznać za właściwą dla całego parku (Geoportal, 1.03.2017 r.). Założenie przylega do płd. brzegu jeziora Stępuchowskiego.

Inne

Zabudowania folwarczne, m.in. stodoła z 2. poł XIX w.
Czworaki, 2. poł. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.