Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Biskupice

Biskupitz

Województwo:wielkopolskie
Powiat:średzki (wielkopolski)
Gmina:Dominowo
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Obiekt:dwór, nr rej.: 2505/A z 7.09.1954

Stan obecny

Prawdopodobnie własność prywatna.

Historia

Dwór z k. XVIII w.
Biskupice to wieś leżąca nad rzeką Moskawą, w odległości ok. 13,5 km na północ od Środy Wielkopolskiej. Powstała w XIV w. na północnym brzegu nieistniejącego obecnie jeziora, po którego południowej stronie znajdował się półwysep z grodem obronnym i zamkiem z IX / X w. Mniej więcej w tym czasie nieco na zachód od podupadłego grodu powstała wieś Giecz.
Biskupice od początku swego istnienia wchodziły w skład dóbr biskupów poznańskich i stanowiły tzw. dobra prestymonialne. Zyski z folwarku aż po koniec XVIII w. zasilały kasę kościelną, a ośrodkiem zarządu dóbr we wsi było zapewne sołectwo. Od jej nazwy pochodziła też nazwa jeziora - Biskupice. Znajdujemy wzmiankę z 1547 r. mówiącą o sprzedaży rowu łączącego jezioro ze stawem w Chłapowie, który Andrzej Gabliński sprzedał Stanisławowi Chłapowskiemu. Po sekularyzacji dóbr kościelnych folwark zabrały władze pruskie. Na pocz. XIX w. został on sprzedany prywatnym właścicielom.
W 1823 r. właścicielem Giecza i Biskupic został Antoni Prądzyński h. Grzymała (1786-1865), były kapitan wojska polskiego, odznaczony złotym krzyżem Virtuti Militari i orderem legii honorowej. Ożenił się z Leokadią Bąkowską, córką posesora - Józefa Bąkowskiego, wcześniejszego posesora Czerlejna. W latach 1830-43 w Biskupicach urodziły się ich dzieci: Bronisław Józef Michał, Antonina Teresa, Adam Marcin, Kazimierz Walenty, Wincencja Kunegunda Anna i Tymoteusz Ludwik. Wszystkie były chrzczone w kościele w pobliskim Grodziszczku. Tam też w 1836 r. ślub zawarli Karol Kurnatowski z Prowidencją Bąkowską, a świadkami byli: dziedzic Antoni Prądzyński i Andrzej Kurnatowski. Biskupice po ojcu odziedziczył najstarszy syn - Kazimierz Prądzyński. Jego siostra Wincencja w 1862 r. wyszła w Biskupicach za Tadeusza Tomaszkiewicza. Świadkami przy tej uroczystości byli brat panny młodej 25-letni Adam, który był wówczas dziedzicem sąsiedniego majątku Giecz oraz Wilhelm Lossow z Lossowa h. własnego (Ryś odmiana), posesor Starczanowa, późniejszy dziedzic Leśniewa. Adam Prądzyński ożenił się z córką tegoż Lossowa i Joanny Teodory Dobrogojskiej - Marią Matyldą Lossow, z którą miał dzieci: Walerię, Tadeusza, Wandę, Teodora i Witolda. Kilka lat później dziedzicem Biskupic był już Zygmunt Artur (Antoni?) Dobrogojski h. Poraj (1840-1883), ożeniony z Jadwigą Zofią Krajewską. W 1869 r. urodził im się syn Bronisław Zygmunt. Ich pozostałe dzieci to Wanda i Edward.
W 1872 r. Biskupice Królewskie należały już do Erazma Zabłockiego (Zabłoskiego?) i miały 627 mórg obszaru, w tym 559 m. roli i 45 m. łąk. Czysty dochód gruntowy szacowano na 674 talary. Później Zabłocki sprzedał wieś Komisji Kolonizacyjnej. Wnioskujemy tak głównie ze wzgl. na brak dalszych zapisek, z których ostatnia mówi o Leopoldzie Toporskim, królewskim inspektorze celnym, zmarłym w Biskupicach dnia 23 października 1894 r. Biorąc pod uwagę fakt, że wieś nosiła wówczas nazwę Königlich Biskupitz, czyli Biskupice Królewskie, należała zapewne do skarbu państwa pruskiego.
Około 1880 r. wieś liczyła 10 domów i 121 mieszkańców wyznania katolickiego. Niestety nie znalazła się w żadnej z późniejszych, dostępnych nam ksiąg adresowych. Możemy jedynie domniemać, że resztówka po majątku stała się prywatnym gospodarstwem rolnym. W Ks. Adresowej Polski z 1930 r. jedynymi Sokolnikami są leżące w pow. średzkim Sokolniki Klonowskie, które liczyły wtedy 113 mieszkańców i był tam wiatrak F. Stypińskiego. W latach 1943-45 nosiła nazwę Bischofswerder. Po 2. wojnie światowej pozostałości folwarku stały się elementem typowej wsi rolniczej.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
6794 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4266_Bojanowo_1944.jpg
11811853 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3670_(2000)_Nekla_1911_APP_Sygn._M.top.25-1546-1.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

W zw. z brakiem źródeł i dostępnych zdjęć, szczegółowy opis obiektu jest niemożliwy. Dwór stoi pośrodku wsi i wejściem zwrócony jest na wschód. Na podst. mapy satelitarnej można stwierdzić, że jest to budynek wzniesiony na planie litery ?C?, parterowy i nakryty dwuspadowymi dachami z naczółkami na skrzydłach, skierowanych w kier. wschodnim. Niegdyś od tej strony do dworu przylegał ogród, nieistniejący obecnie. Układ przestrzenny folwarku, a szczególnie dróg, został w znacznej mierze zachowany. Starsze zabudowania gospodarcze, widoczne na mapach z pocz. XX w. zostały wyburzone jeszcze w okresie międzywojennym.

Park

Brak.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.