Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Piaski

Schönfeld

Województwo:wielkopolskie
Powiat:rawicki
Gmina:Miejska Górka
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 1557/A z 28.08.1995

Stan obecny

Dwór opuszczony, ruina, stan własności nieznany.

Historia

Dwór /nr 1/ z 4 ćw. XIX w.
Piaski to wieś leżąca 8,5 km na wschód od Miejskiej Górki. Za dwór nr 1 domyślnie uważamy obiekt starszy, położony w środkowej części parku, 100 metrów na wschód od nowszego dworu (oficyny). Wieś Piaski w dawnych wiekach nie istniała, zaś tereny te wchodziły w skład majętności w Konarach. Na pocz. XVII w. należały do Jana ze Zborowa, kasztelana gnieźnieńskiego i jego żony Katarzyny Konarskiej. Po śmierci zacnego kasztelana wdowa wyszła za Daźboga z Karnkowa, starostę dobrzyńskiego i bobrownickiego. Piaski wówczas nadal nie istniały z tej prostej przyczyny, że nie ma ich w zapiskach dot. sprzedaży dóbr Konary, Oczkowice, Gola, Domasławki Wielkie i Małe, i innych.
Pomimo starannej lektury "Regestów" Dworzaczka nie znaleźliśmy tej wsi ani występującej samodzielnie, ani w połączeniu z nazwą wsi Konary w pow. kościańskim. Piaski nie istniały też jeszcze w 1779 r., gdy przeprowadzano podział majątku po Andrzeju Mielżyńskim, gdzie wymieniono: "Pawłowice, Poniec, Konary, Łaszczyn, Rąbin, Dąbrowa, Kąkolewo, oraz sumy i inwentarz.". Zdaje się, że po raz pierwszy nazwa ta pada dopiero w zapisce z 1807 r., kiedy to zmarł dziedzic Konarów, Oczkowic, Goreczek i Piasków - Mateusz Drogoński. Posesorem Piasków był wówczas Jan Nepomucen Kęszycki, ożeniony z Marianną Drogońską i to dla nich zapewne powstał starszy z dworów. Prawdopodobnie budynek ten przebudowano w 3. ćw. XIX w. i stąd wzięła się taka właśnie "data budowy" we współczesnych materiałach źródłowych. Skoro w 1808 r. wymieniony był posesor Piasków, to musiał już wtedy istnieć tu pierwotny dwór.
W tym czasie w Konarach druga córka Drogońskiego - Franciszka - wyszła za Tomasza Rakowskiego, kapitana wojsk pruskich. W zapiskach dot. tych wydarzeń oprócz Piasków pojawia się także nazwa niewielkiego folwarku Zalesie, położonego ok. 500 metrów na płn.-wschód od P.
W kolejnych latach niestety znikają zapiski w "Regestach" Wł. Dworzaczka, natomiast "Opisanie hist. - statystyczne W.K.P.", wydanie J.N. Bobrowicza z 1846 r. podaje, że właścicielem Konar (Konarów) jest niejaki Okulicz. Posesorami wsi byli z kolei Józef Szułdrzyński z żoną Elzbietą z d. Okulicz. Nie jesteśmy tylko pewni, czy chodzi o tę właśnie wieś Piaski; zapiski jakie znajdujemy u Dworzaczka pochodzą z parafii Grodzisk, w której również znajduje się wieś o takiej nazwie. Na logikę - Szułdrzyńscy mieszkali pod Grodziskiem, a nie koło Konar w pow. kościańskim. Dalej znajdujemy tych samych Sz-kich, nadal w par. Grodzisk, a w 1841 r. w par. Lubasz, gdzie urodziła się ich córka Józefa Anna Rozalia. Przy chrzcie dziecka wymieniono Wojciecha Okulicza dziedzica Konar i Helenę Okulicz z Konar. Uważamy, ze kwestia ta wymaga dokładnego wyjaśnienia i dalszych poszukiwań w źródłach historycznych. Wg tegoż samego Bobrowicza w 1846 r. Piaski miały 4 dymy i 23 m-ców, a Zalesie 5 dymów i 55 m-ców.
W 1849 r. dziedzicem Konar (tym razem na pewno) był Julian Wolański, ożeniony z Marianną Brodowską. W Piaskach oprócz zarządców majątku mieszkali: ekonom Kazimierz Dybysławski z żoną Barbarą Jaruchowską, a nast. (1858) Teodor Karwowski z żoną Antoniną Szczepańską. W 1872 r. Konary a więc zapewne także Piaski należały do niejakiego Jacobsona, a później (w nieznanym nam okresie) także Huberta von Weigel.
W 1885 r. Piaski były folwarkiem należącym do dóbr (okręgu dominalnego) w Konarach. Było tu wówczas 5 domów i 80 m-ców, poczta znajdowała się w Dłoni, parafia w Konarach, a dworzec kolejowy 16 km dalej, w Rawiczu. Posiadłość nosiła nazwę Schoenfeld (Schönfeld). Po północnej stronie drogi dzielącej wieś, znajdowało się drugie, mniejsze podwórze gospodarcze. Główna majętność z dworem i parkiem stanowiła część południową.
W obrębie wsi na pocz. XX w. znajdowała się szkoła katolicka, nieco dalej na wschód ewangelicka, zaś trzecia, prawdopodobnie katolicka, leżała bliżej folwarku Zalesie. Folwark ten znajdował się pośrodku drogi z Piasków do Grąbkowa (po 1908 r. - Gromkow). Później środkową z tych szkół zlikwidowano. W 1913 r. dobra rycerskie Schönfeld miały 379 ha obszaru, w tym 360 ha ziemi uprawnej, 2,5 ha łąk i 16 ha lasu. Wchodziły już wówczas w skład majętności Dłoń i należały do Otylii (Marie Ottilie) Druckiej-Lubeckiej h. Druck, z d. Woller (ur. w 1871 r.). Zarządcą Piasków był Niemiec Albert Waldhelm. Czysty dochód gruntowy wynosił 5500 marek. Małżonkiem księżnej Marii Otylii był Franciszek Ksawery ks. Drucki - Lubecki h. Druck (1860-1918), doktor praw Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W 1926 r. majątek nadal należał do księżnej Marii Otylii, zaś dzierżawcą Piasków był Tadeusz Karłowski. Dobra w P. miały 390,8 ha, w tym 311 ha ziemi uprawnej, 0,8 ha łąk i pastwisk, 74,8 ha lasów i 4,2 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 1831 talarów. Wieś nie występuje w księgach adresowych okresu międzywojennego. W latach 1939-45 nosiła wcześniejszą niemiecką nazwę Schönfeld, zaś Zalesie przemianowano na Hinterwalder. Po wojnie dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
6822 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4368_Dubin_1911.jpg
6824 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4368_Dubin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Stary dwór w Piaskach jest obecnie prawie niewidoczny wśród parkowego starodrzewu. Wznosi się w środkowej części parku, wybudowany w osi N-S i fasadą skierowany na wschód. Piętrowy i nakryty dachem dwuspadowym, który na zdjęciach satelitarnych wygląda na mocno nadwyrężony. Wejście do dworu poprzedzone było nieznacznym ryzalitem i drewnianym gankiem.

Park

Park z 1. poł. XIX w. o pow. 1,85 ha. Oprócz części ozdobnej park rozciągał się dalej na wschód i część ta przed 1945 r. stanowiła sad owocowy o pow. 2,3 ha; obecnie na terenie tym znajdują się działki mieszkańców (16 działek). Ponadto na południe od obu w. wym. części rósł mieszany lasek, który obecnie błędnie może być brany za relikty parku, jednak nigdy parkiem nie był. Mowa o drzewostanie na dz. ewid. nr ...58 i na płd. fragmencie (w kształcie trójkąta) działki nr ...48/24.

Inne

Oficyna z pocz. XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.