Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Gostkowo
2006, zdjęcie Magdalena O.-G.
Miniatura GostkowoMiniatura GostkowoMiniatura Gostkowo

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Magdalena O.-G.Marek Kujawa

Gostkowo

Bittershof (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:rawicki
Gmina:Miejska Górka
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski i folwarczny, nr rej.: 456/Wlkp/A z 26.06.1989

Stan obecny

Stan własności nieznany, prawdopodobnie JST.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Gostkowo to wieś leżąca 5,5 km na północ od Miejskiej Górki. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1240 r. W XIV i XV w. była to wieś szlachecka, a od ok. 1400 r. właściciele zaczęli nazywać siebie Gostkowskimi. Pierwszym znanym właścicielem był Szymon Gostkowski, który pieczętował się herbem Wężyk. Miał syna Mikołaja, wraz z którym w 1434 r. sprzedali Wojciechowi Włostowskiemu 3 łany w Gostkowie, leżący obok las, łąkę oraz dwie zagrody na końcu wsi. Znaną postacią, która występuje w G. w okresie 1405-20 był Wojciech G. zwany "Wilin" (Wilina, Bilina). W 1405 r. proces toczyła z nim Dzierżka Gostkowska. Jego potomek również miał na imię Wojciech. Pierwszą żoną tegoż była Agnieszka, której w 1447 r. zapisywał po 30 grzywien posagu i wiana, drugą zaś Agnieszka. Zmarł przed 1476 r., zaś Agnieszka wyszła za Mikołaja z Wielkiej Kuczyny. Pod koniec XV w. część wsi nabył Mikołaj Chwałkowski z Kuczyny. Druga połowa znajdowała się w rękach Wincentego Gostkowskiego. Chwałkowski wielokrotnie pozywał miejscowych dziedziców, tzn Jadwigę i jej synów: Marcina i Piotra. Na pocz. XVI w. jako dziedziczki z Gostkowa wymieniane też były siostry Helena i Katarzyna, które w 1504 r. pozywał Piotr Raszewski. Ostatecznie dziedzicem został Piotr G., po którym dobra odziedziczył syn Wojciech. Ten w 1512 r. zapisywał na poł. wsi po 50 złp. posagu i wiana swej żonie Małgorzacie Rokoszewskiej.
Na początku XVI w. Gostkowscy wybudowali we wsi dwa dwory; w 1528 r. jeden z nich należał do Wojciecha G., zaś drugi do Katarzyny Gostkowskiej. W tymże roku dziedziczka odkupiła jeden łan pusty wraz z placem pomiędzy dworami, od Jakuba Raszewskiego, syna Piotra. Po Wojciechu odziedziczyli jego synowie: Jan, Andrzej i Jerzy Gostkowscy. Niestety na podst. samych Regestów nie potrafimy odtworzyć genealogii Gostkowskich, dlatego poprzestaniemy na stwierdzeniu, że rodzina ta mieszkała we wsi aż do pocz. XVIII w. Oczywiście w okresie tym pojawiali się współwłaściciele, na przykład Jerzy Rosnowski (1575), Maciej Włostowski (k. XVI w.) i Gorazdowscy (pocz. XVII w.). Ostatnimi z Gostkowskich w G. byli Stanisław ożeniony z Justyną Jarocką, których liczne dzieci rodziły się w G. w okresie do 1712 r. oraz Franciszek G., syn Macieja, który swoją część w 1705 r. sprzedał Janowi Wojciechowi Dzierżanowskiemu h. Gozdawa. W kolejnych latach dziedzicem G. był Mikołaj Nieżychowski h. Pomian, zaś we wsi odnotowano także Stefana i Mariannę Malczewskich (posesorów), Andrzeja i Mariannę Leśniewskich (dzierżawców), a w 1719 r. Józef Malczewski zaślubił Teodorę Wysocką z Chojna.
W 1726 r. Nieżychowski sprzedał wieś G. oraz Niepart wdowie po Janie Krzyckim - Eleonorze Suchorzewskiej. Po niej dobra odziedziczyła córka Weronika Krzycka, zamężna za Macieja Mycielskiego h. Dołęga. Dobrami pod nieobecność dziedziców zarządzali posesorzy, w latach 40 XVIII w. był to Mikołaj Swinarski, następnie Maciej Krzycki h. Kotwicz, od ok. 1748 r. Stanisław Rembowski, nast. Wiktor Chlebowski ożeniony z Anną Bielawską (od 1751). Ok. 8 lat później posesorem był Karol Siemiątkowski z żoną Julentą Golimowską, a w latach 60. funkcję tę przejął Józef Kałdowski.
Po śmierci Mycielskiego dziedziczka Weronika wyszła ponownie za mąż, za Stefana Garczyńskiego, który dzięki temu w kolejnych latach był właścicielem Gostkowa. Ze związku z Mycielskim miała córkę Marcjannę, która jednak w 1776 r. odsprzedała swoją część dóbr matce. Dwa lata później ta zastawiła dobra Ksaweremu i Mariannie Gorczyszewskim, a następnie Maksymilianowi Grabskiemu. Po niej majątek odziedziczył (kupił) syn - Franciszek Garczyński, rotmistrz kawalerii narodowej, a także sędzia ziemiański pow. kościańskiego i ziemi wschowskiej. Rok po śmierci matki, w 1792 r., sprzedał on Gostkowo znanemu wówczas kupcowi i pośrednikowi - Janowi Klugowi, za kwotę 270 tys. złp.
Kolejnymi właścicielami Gostkowa i Niepartu zostali Józef i Helena Dramińscy. Około 1797 r. wybudowali oni w G. nowy dwór. Po Józefie dziedziczyli synowie: Onufry, który w 1817 r. ożenił się w Domachowie z Teklą Niedźwiedzką i Wiktor, ożeniony z Magdaleną Niedźwiedzką. Zaledwie 21-letnia Magda zmarła w G. dnia 2 września 1819 r. Panowie Dramińscy mieli siostrę Anatazję, zamężną za Ignacego Pomorskiego i Franciszkę, zam. za Franciszka Kowalewskiego. Onufry Dramiński zmarł mając lat 32, dnia 5 stycznia 1830 r. Sześć m-cy po jego śmierci urodziła się córka Marianna Symforoza Joanna. Po śmierci młodego dziedzica rodzina postanowiła sprzedać majątek, który przeszedł w ręce niemieckie.
W 1872 r. właścicielem wsi był Niemiec Bitter z miejscowości Klaene (Kläne, ob. Klonówiec) k. Leszna. Dobra miały 1308 mórg, w tym 1226 m. ziemi uprawnej, 51 m. łąk i pastwisk, 30 m. lasu i morgę wody. Czysty dochód z ziemi szacowano na 1327 talarów. W 1885 r. Gostkowo leżało w pow. krobskim i dzieliło się na wieś oraz dominium. W części wiejskiej znajdowało się 38 domów z 266 m-cami, w tym 222 katolików i 44 ewangelików; 61 analfabetów. Na terenie domeny było tylko 6 domów z 67 m-cami, w tym 54 katolików i 13 ewangelików; 17 analfabetów. Majątek miał 1309 mórg obszaru.
W 1913 r. dobra rycerskie Gostkowo miały 357 ha, z czystym dochodem gruntowym 4500 marek. Właścicielem majątku był Wilhelm Bitter z Żołędnicy, a zarządcą Hans Mielcke. W 1926 r. Gostkowo pod zarządem Bittera miało 365,7 ha, w tym 337,9 ha ziemi uprawnej, 12,8 ha łąk i pastwisk, 14 ha lasu, 6,6 ha nieużytków i 0,4 ha wody. Majątek posiadał własną gorzelnię, kolejkę polną i ubojnię (masarnię) hodowanych w majątku świń. Ponadto specjalizował się w reprodukcji uznanych nasion zbóż. Czysty dochód gruntowy wynosił 1500 talarów. W 1930 r. wieś liczyła 559 mieszkańców. Właścicielem gorzelni był wówczas Hartmann, we wsi ponadto był sklep F. Maćkowiaka, kołodziej Dworniczak, kowal A. Wojtyniak, rzeźnik F. Gierdal i szewc P. Anders. Ostatnią właścicielką była Maria Bitter, która opuściła majątek w styczniu 1945 r. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Bittershof. Po wojnie dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
6821 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4367_Rawitsch_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na płd.-wschód, piętrowy i nakryty łagodnym dachem dwuspadowym.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. 1,33 ha, w ok. 90% pokrywający się ze współczesną dz. ewid. nr ...247/2. Park przed 1945 r. miał 1,4 ha powierzchni, ale w okresie powojennym wyodrębniono z niego płd.-wschodni narożnik, gdzie powstała prywatna dz. nr 247/4 i 5 małych działeczek po 60 metrów kw. (pod ogródki działkowe?).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.