Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Gołuń

Golun

Województwo:wielkopolskie
Powiat:poznański
Gmina:Pobiedziska
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 2127/A z 9.07.1987

Stan obecny

Własność J.S.T. albo prywatna.

Historia

Dwór z XIX w.
Gołuń to wieś leżąca 7,5 km na wschód od Śremu. Pierwsi właściciele zwali się w XV w. Gołuńskimi, a w 1486 r. występuje tu Marcin G., który toczył spór z Maciejem Góreckim. Rodzina ta siedziała we wsi do 1564 r., kiedy to Katarzyna (Sabina?) Gołuńska wyszła za Andrzeja Morawskiego. Na skutek działów z bratem, Gołuń w tymże roku wziął Mikołaj Morawski. Do k. XVI w. dobra trzymali synowie Andrzeja: Wojciech, Jan, Jakub i Eustachy. Dwaj ostatni w 1598 r. sprzedali część wsi Jakubowi Łukomskiemu. Ten z żoną Agnieszką Chłapowską mieli syna Jana, kolejnego dziedzica wsi. W 1. poł. XVII w. dobra odziedziczyli Wawrzyniec i Wojciech Łukomscy. Tuż przed wybuchem II wojny szwedzkiej, Wawrzyniec Ł. sprzedał wieś Stanisławowi Boboleckiemu, zaś ten w 1670 r. - Krzysztofowi Raczyńskiemu. Sześć lat później Raczyński odsprzedał G. Janowi Kazimierzowi Ulatowskiemu, ożenionemu z Katarzyną Przybyszewską.
Na pocz. XVIII w. dobra przeszły w ręce Mańkowskich h. Zaremba. Ok. 1735 r. byli to Wojciech z żoną Jadwiga Skaławską. Później wieś przeszła w ręce Stanisława Żbikowskiego, komornika ziemskiego poznańskiego, a nast. jego synów: Antoniego i Michała. Antoni w 1763 r. sprzedał swoją część Stefanowi Dobrogoyskiemu, zaś Michał ok. 1775 r. Franciszkowi Czachórskiemu. Ostatecznie właścicielem całej wsi został Czachórski, ożeniony z Barbarą Skórzewską h. Drogosław. Pod k. XVIII w. dobra przeszły w ręce Michała Brzeżańskiego h. Rogala, ożenionego z Anielą Miaskowską. Taż Aniela zmarła mając 33 l., w sierpniu 1802 r. i pochowana została w Pobiedziskach. Michał umarł w wieku 44 l., w 1805 r. Majątek odziedziczył ich syn Augustyn, kapitan wojska polskiego, kawaler krzyża wojskowego i legii honorowej. Awansował do st. pułkownika; żył jeszcze w 1849 r. Rok później wieś przeszła w ręce Alojzego Bronikowskiego, zaś potomkowie Brzeżańskiego trzymali dobra rycerskie Czachórki.
Alojzy Bronikowski ożeniony był z Emilią Rożnowską, a w 1850 r. w G. urodziła się ich córka Stanisława Nepomucena Barbara. W bliżej nieokreślonym czasie G. nabył Karol Pągowski, ożeniony z Marianną Buchowską. W 1906 r. ich syn Tadeusz zaślubił w Gołuniu Zofię Mieczkowską, córkę Augusta i Marii Jerzykiewicz. Zapewne byli oni ostatnimi właścicielami G. aż do wybuchu 2. wojny światowej.
W 1885 r. na G. leżący w pow. średzkim składało się dominium oraz olędry. Domena miała 1816 mórg rozległości, a w jej skład wchodziło leśnictwo Krzyżówko. Na terenie domenalnym znajdowało się 14 domów ze 150 m-cami, w tym 33 ewangelików i 117 katolików; 52 analfabetów. Olędry liczyły sobie 12 domów z 98 m-cami, w tym aż 93 ewangelików; 11 analfabetów. W 1926 r. pod zarządem Pągowskiego dobra miały 464 ha oraz własną gorzelnię. Na ogólny areał składało się 368 ha ziemi uprawnej, 46 ha łąk i pastwisk, 35 ha lasów, 14 ha nieużytków i 1 ha wody. Do urzędu skarbowego wykazywano 931 talarów czystego dochodu gruntowego. W 1930 r. wieś liczyła 168 mieszkańców. W latach 1939-45 nosiła nazwę Goldenau. Po wojnie dawne dobra Pągowskich zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
5598 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3570_Schwarzenau_1940.jpg
11821590 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3570_Schwarzenau_IX.1944_uniberk_C056971476.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór w Gołuniu zachował się do czasów obecnych, co stwierdzamy na podst. mapy sat. Budynek wzniesiony we wschodniej części parku, wybudowany w osi zbliżonej do N-S, fasadą skierowany na wschód. Niegdyś wejście poprzedzone było podjazdem otaczającym duży, okrągły klomb. Obecnie główne wejście znajduje się od str. zachodniej. Budynek zapewne jest po licznych przebudowach, a w jego otoczeniu powstały szopki, garaże, etc.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego - nie licząc zmian w obrębie podwórza gospodarczego - jest w znacznej mierze zachowany.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 3,7 ha. Większość drzewostanu została na przestrzeni lat wykarczowana. Park zachowany w dawnych granicach.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.