Dworzyska

Stan obecny

Dwór po remoncie, zadbany.
Właścicielem obiektu jest Instytut Zootechniki, Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Doświadczalny Kołuda Wielka

Historia

Dwór z k. XIX wieku.
Dworzyska to wieś leżąca ok. 6 km na zachód od Kórnika. W okresie staropolskim jeszcze nie istniała, a jej ziemie wchodziły w skład majątków w Mieczewie, Radzewie i wsi Konarskie. Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że te trzy wsi stanowiły niewielki klucz majątkowy, a dziedzice poszczególnych działów mieli na przykład dwór w Konarskich (już w poł. XV w.), a ziemie w Radzewie i odwrotnie. Pod k. XV w. Mieczewscy sprzedali część tych ziem Górkom h. Łodzia - właścicielom Kórnika (wówczas Kurnika, od łac. "Kurnick"). Losy i kolejnych właścicieli majętności kórnickiej można prześledzić w opisie zamku K. w naszym katalogu. Z kolei Radzewscy byli posiadaczami młyna, zaś część ziem sprzedawali innym rodzinom szlacheckim, np Pasikoniom i Pogorzelskim. W 1564 r. Hieronim Pogorzelski wymienił część Konarskich z Anną Baranowską, za wieś Koskowo w pow. kościańskim. Jednakowoż trudno stwierdzić, na którym konkretnie dziale powstał folwark Dworzysko (Elsenau) wydzielony ze wsi Konarskie dopiero w 2. poł. / pod koniec XIX w. Wcześniej na przestrzeni stuleci ziemie te należały także do Czarnkowskich h. Nałęcz, Grudzińskich h. Grzymała, od 1676 r. Działyńskich h. Ogończyk i od 2. poł. XVIII w. Skrzetuskich: Walentego i Maksymiliana, zmarłego w 1855 r. Folwark Dworzysko w 1885 r. miał 262 morgi gruntów i należał do domeny i gminy w Konarskich; parafii w Bninie. Konarskie przeszły później w ręce Barcikowskich.
Dwór w D. wybudowano dla zarządców najpewniej w okresie powstawania folwarku. W zbiorach Biblioteki Kórnickiej zachował się plan folwarku wraz z ziemiami przyległymi i pastwiskami z 1841 roku. Widać na nim układ folwarku z budynkiem zarządcy w reprezentacyjnym położeniu na osi założenia do którego bezpośrednio prowadzi droga dojazdowa ze szpalerem drzew. Z uwagi na znajdujące się na planie liczne dodatkowe adnotacje pisane gotykiem z roku 1858 i 1879 oraz obrysy na samym planie wykonane tuszem analogicznym do adnotacji, nie można jednoznacznie stwierdzić, czy budynek zarządcy był w obecnej lokalizacji już w 1841 r. Dworek zamieszkiwali dzierżawcy, którymi na pocz. XX w. byli Andrzej Feliks Jankowski z żoną Wiktorią Pilachowską. Urodziło się tu co najmniej czworo ich dzieci: Stanisław Maciej (1908), Czesława Maria (1912), Bogdan Cezary (1916) i Wanda Katarzyna (1918).
Dworzysko w okresie międzywojennym wchodziło w skład dóbr kórnickich, lecz nadal leżało w gminie Konarskie. W 1926 r. należało do Fundacji im. Władysława Zamoyskiego o nazwie "Zakłady Kórnickie", której generalnym plenipotentem był A. Pacyński. Folwark w Dworzysku nadal znajdował się w dzierżawie Andrzeja Jankowskiego i miał 100,7 ha obszaru, w tym 93,1 ha ziemi uprawnej, 7,5 ha łąk i pastwisk i 0,1 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy szacowano na 555 marek. Po 2. wojnie światowej dawne dobra przejął Skarb Państwa Polskiego. W 1949 r. część folwarku włączono do PGR Biernatki. W 1962 r. gospodarstwo przejęte zostało przez Centralne Laboratorium Przemysłu Jajczarsko-Drobiarskiego w Poznaniu, tworząc w D. Zootechniczny Zakład Doświadczalny. Od 1972 r. nazwa zmieniała się wielokrotnie, w 1997 r. Stację przejął Instytut Zootechniki w Balicach, a w 2006 r. w miejsce FHDW (Ferma Hodowlana Drobiu Wodnego) powołano Stację Zasobów Genetycznych Drobiu Wodnego. W 2010 r. SZGDW weszła w skład Instytutu Zootechniki PIB ZD w Kołudzie Wielkiej.
Kierownicy SZGDW w Dworzyskach:
- doc. dr Wanda Kłosowicz (1962 – 1969)
- prof. zw. dr hab. dr h.c. Adam Mazanowski (1969 –2003)
- dr inż. Grzegorz Szukalski (2003 – 2010)
- mgr inż. Jolanta Radziszewska (2010 – 2012)
- mgr inż. Rafał Zwierzyński (2012 – 2020)
- mgr inż. Jakub Kalisz (2020 – do chwili obecnej)
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Strona internetowa IZ PIB ZD Kołuda Wielka - "Historia - Dworzyska";
PAN Biblioteka Kórnicka, Mapy Fundacji "Zakłady Kórnickie”, sygn. M III 392, Mapa Dworzisko mit den Weide Abfindungs Ländereien im Schrimmer Kreise.
Geoportal;
Mapster:
11812114 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3768_Kurnik_1940_APP_Sygn._M.top.25-1091-2.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi NW-SE, fasadą skierowany na SW, parterowy, nakryty dachem naczółkowym. Pośrodku fasady nieznaczny ryzalit z wystawką, zwieńczoną trójkątnym frontonem. Przed wojną na osi dworu znajdował się okrągły podjazd. Podwórze gospodarcze rozciągało się w kier. NW od dworu, a niewielki park na płn.-wschód (NE) od dworu. Z dawnych zabudowań zachowały się dwa budynki gospodarcze w zach. części. Zabudowania współczesnej Fermy powstały w kier. wschodnim i płn.-wschodnim od folwarku.

Park

Obecnie nie istnieje. Przed 2. wojną światową park miał 0,75 ha obszaru.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011