Tarnowo

Stan obecny

Własność prywatna, pensjonat "DwórTarnowo Mansion"
Tarnowo 1, 62-025 Kostrzyn

Historia

Dwór z k. XVIII / XIX w.
Tarnowo to wieś sąsiadująca od północy z miastem Kostrzynem, od zachodu z Gwiazdowem, a od wschodu z Glinką Duchowną. W dawnych czasach w Wielkopolsce istniało ok. dziesięciu wsi o takiej nazwie, w tym Tarnowo Suche, Tarnowa, Tarnówka, etc. Opisywane Tarnowo istniało już pod koniec XIV w. W latach 1386 i 1400 z Tarnowa pisał się Piotr, zwany "Kot" i inni Tarnowscy. W 1423 r. dziedziczką wsi (lub jej cześci) była Barbara, która występuje w jednej zapisce wraz z Przecławem z Gwiazdowa. Temuż Przecławowi w 1449 r. swoją 1/4 wsi sprzedał Janusz z Tarnowa, za kwotę 100 grzywien. W 2. poł. XV w. część wsi przeszła w ręce sąsiadów - Gwiazdowskich. W 1485 r. bracia Jan, Mikołaj, Maciej, Andrzej i Stanisław Gwiazdowscy dokonali podziału swego majątku, czyli Tarnowa, Gwiazdowa, Puszczykowa, Sokolników i Jadów w pow. gnieźnieńskim. Jan na swojej części niezwłocznie oprawił po 130 grzywien posagu i wiana przyszłej żonie - Katarzynie. Zmarł zaledwie 2 lata później, a wdowa musiała odzyskiwać swoje pieniądze na drodze sądowej.
Gwiazdowscy w 1489 r. dokonali kolejnego podziału swoich dóbr. Dwóch spośród nich było księżmi: Mikołaj - plebanem w Kostrzyniu, zaś Andrzej - plebanem w Słupach i to właśnie im przypadło Tarnowo. Dziesięć lat później toczyła się sprawa przeciwko wdowie po Janie - Katarzynie. Jej synowie: Stanisław i Piotr, jako dodatkowego świadka stawili Macieja z T. Tenże Maciej, zwany Gwiazdowskim w 1508 r. sprzedał jeden łan ziemi Piotrowi T. za sumę 10 grzywien. W tym samym roku Piotr na swoich częściach T. i Puszczykowa zapisywał po 100 grzywien posagu i wiana żonie - Katarzynie Milińskiej, córce Sędziwoja, podsędka poznańskiego. Siostrą Piotra była Małgorzata, która wraz z bratem i wójtem kostrzyńskim Grzegorzem Dąbrowskim, w 1512 r. musiała oświadczyć, skąd pochodził jej posag. Chodziło o "oczyszczenie" majątku Gwiazdowo z obciążeń.
Piotr Tarnowski w 1518 r. ponownie się żenił, niestety nie wiemy co się stało z Milińską, zapewne umarła. Kolejną wybranką dziedzica została Helena Sułocka, córka Andrzeja. Piotr obiecał jej oprawić po 200 grzywien posagu i wiana na połowach swoich wsi T. i Puszczykowo. Ostatecznie dokonał tego dopiero w 1521 r. Pozostałe połowy dał na wyderkaf swojej córce Dorocie. Z Heleną miał jeszcze troje dzieci: Adama, Wojciecha oraz Jadwigę. Zmarł w 1541 r. i dopiero wtedy "obudzili się" Milińscy - Wojciech, Feliks i Andrzej - domagając się zaległego posagu oraz 100 grzywien "winy", za swoją siostrę, od synów Piotra - Adama i Wojciecha Tarnowskich. Co w ogóle nie pojechali na rozprawę, więc sąd w 1542 r. orzekł ich winę. Wojciech zmarł ok. 1549 r., ale żyła jeszcze matka, którą z kolei nękali Jan Koszutski i Marcin Zawadzki; chodziły o jakieś jej kwoty posagowe na T., Puszczykowie i Glince, plus 530 złp. dla jakiejś tam Popowskiej z Rybna.
W 1555 Adam Tarnowski ożenił się z Małgorzatą Turewską vel. Słupską, córką Stanisława. Wystepuje jako płatnik poboru w 1580 r. Wieś miała wówczas 10 łanów osiadłych, 2 półłanki puste i 2 zagrodników. Tarnowski zmarł w 1593 r., po czym wdowa skasowała swoją oprawę na dobrach. Mieli oni synów: Piotra, Wojciecha i Macieja oraz córkę Zofię, która wyszła za Jana Zbyszewskiego. Spośród trzech braci, Tarnowo przypadło Maciejowi, który w 1595 r. dał po 3800 złp. posagiu i wiana żonie, Barbarze Niemojewskiej. Zmarł w 1603 r. Później (ok. 1620 r.) rodzina sprzedała majątek Janowi Kurnatowskiemu h. Łodzia, który w skład obszaru dworskiego włączył 7 łanów pustych. We wsi z 10 kmieci zostało tylko 5. W 1638 r. Kurnatowski dał T., Puszczykowo, Zberkowo, Jemielinko i częśc Kociałkowej Górki swojemu synowi - Adamowi. Tenże Adam z żoną Zofią Bobolecką mieli dwóch synów: Jana oraz Marcina. Z kolei Jan z żoną Zofią Smogulecką mieli dzieci - Annę i Adama. W 1682 r. ciż spadkobiercy sprzedali T., P. i Zberkowo, Pawłowi Pruszak-Bieniewskiemu, za kwotę 30 tys. złp. Dziewięć lat później Bieniewski sprzedał te trzy wsi za 40 tys. Antoniemu z Pogorzeli Bułakowskiemu, synowi Andrzeja. Żoną Bułakowskiego była Anna Rentówna; mieli oni czterech synów: Józefa, Melchiora, Dominika i Michała, których w 1698 r. pozywały dzieci Jana Kurnatowskiego - Adam i Anna, wraz z matką, wtedy już 2-o v. Miaskowską.
Antoni Bułakowski zmarł ok. 1702 r., po czym wdowa wydzierżawiła majątek Elżbiecie Zakrzewskiej, wdowie po Macieju Bułakowskim, zamężnej 2-o v. za Dunina. Oficjalnie dziedzicem był Melchior Bułakowski, ożeniony z Anną Niezychowską h. Pomian. Jeszcze przez kilkanaście lat toczyły się sprawy spadkowe i rozliczenia z udziałem Kurnatowskich. W 1749 r. będąc już w podeszłym wieku, Melchior zapisał swoim dzieciom, czyli Jakubowi, Katarzynie i Zofii, po 7223 złp.
Po rządach Bułakowskich we wsi pojawili się posesorzy Konarscy, a następnie Józef (ur. 1761) i Izabella Suchorzewscy h. Zaremba. W Tarnowie rodziły sie ich dzieci: Stefan Antoni Franciszek (1788), Justyna Izabella Róża (1790) i Izabella Helena (1791), której chrzest miał miejsce w nowo wybudowanym dworze. Pięc lat później urodził sie jeszcze syn Stefan Jakub Józef. Dziedzic zmarł w Tarnowie dnia 15 lutego 1828 r., mając 67 lat. Dobra odziedziczyła córka Justyna, zamężna za Jana Suchorzewskiego (1783-1874), która zmarła 9 marca 1856 r. Jej siostra Izabela była zamężna za Marcelego Chróścickiego h. Rola.
Justyna i Jan mieli 5 dzieci: Antoniego (1818-1907), Ignacego (1820-1870), Teresę (1821-1888), zamężną za Michała Moszczeńskiego h. Nałecz; Aleksego (1823-1907) oraz Antoninę (1825-1907), zamężną za Celestyna Okulicza. Z tychże Tarnowo odziedziczyli zapewne Teresa i Michał Moszczeńscy. Mieli oni pięcioro dzieci: Antoninę (1843-1843), Józefę Justynę (1844-45), Lucynę Teresę (1945-1922), która wyszła za Bartłomieja Sokolnickiego h. Nowina; Stanisławę (1847-1919, która w 1871 r. wyszła za Stanisława Sokolnickiego oraz Michalinę (ur. 1848), która wyszła za Kazimierza Kajetana Kowalskiego h. Wieruszowa.
Z tego grona kolejnymi włascicielami zostali (w drodze kupna, nie dziedziczenia) Stanisław i Stanisława Sokolniccy. W 1873 r. w Tarnowie urodziła się ich córka Maria Kazimiera, a rok później Lucyna Stanisława. Również w 1874 urodzili się synowie Lucyny i Bartłomieja Sokolnickich: Stefan i Michał. Dlaczego zapiska w Regestach mówi, że są oni dziedzicami T.? Nie potrafimy wytłumaczyć tej sprzecznosci, ale być może siostry były dziedziczkami ex equo? W tym samym roku, dnia 27 lutego, w Tarnowie zmarł 90-letni Jan Suchorzewski; pozostały po nim dzieci: 1) Antoni Feliks, 2) Teresa Róża, 3) Antonia Euzebia 4) Aleksy Józef.
W kolejnych latach w T. urodziła się córka Bartłomieja i Lucyny - Władysława Tekla (1875) oraz córka Stanisławy i Stanisława - Zofia Helena (1876). Dnia 1 kwietnia 1888 r. zmarła Teresa Moszczeńska, wdowa po Michale M. Pozostały dzieci: 1) Lucyna Sokolnicka 2) Stanisława Sokolnicka 3) Michalina Moszczeńska.
W 1888 r. Tarnowo stanowiło majętność w pow. średzkim. Wraz z Puszczykowem i Zaborzem tworzyło okręg wiejski, liczący 18 domów i 219 m-ców wyznania katolickiego. Dobra miały 571 ha obszaru, w tym 507 ha ziemi uprawnej, 37 ha łąk, 16 ha lasu, 10,3 ha nieużytków i 0,26 ha wody. Czysty dochód gruntowy szacowano na 4860 marek. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła i owiec rasy Negretti. Dziedzicami byli Bartłomiej Sokolnicki, z żoną Lucyną. Na przełomie XIX i XX w. majątek odziedziczył syn Michał, ożeniony z Barbarą Marią Żerońską h. Awdaniec. Mieli oni troje dzieci: Michała Bartłomieja Franciszka (1905-1980), Jana Tadeusza (1907-1980) i Marię Michalinę (1908-1984). Z tej trójki tylko Michał zawarł związek małżeński. W 1946 r. w Grzegorzewie ożenił się ze Stanisławą Monit i mieli troje dzieci: Marię, Jana i Stefana.
W 1926 r. majątek pod zarządem Michała Sokolnickiego miał 363 ha, w tym 353,5 ha ziemi uprawnej, 8 ha łąk i pastwisk oraz 1,5 ha nieużytków. Do oszacowania podatku gruntowego podawano 1659 talarów tzw. "czystego dochodu". W 1930 r. wieś stanowiła obszar dworski w pow. średzkim i liczyła 152 m-ców. Była tu kuźnia S. Matuszewskiego i warsztat kołodziejski A. Staniskiego. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Schlehen. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. W ostatnich latach dwór został wyremontowany, z przeznaczeniem na obiekt hotelowo - rekreacyjny.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11813469 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3569_Pudewitz_IX.1944_APP_Sygn._M.top.25-1042.jpg
11811840 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3569_(1931)_Pudewitz_1890_APP_Sygn._M.top.25-1532.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty naczółkowym dachem, fasadą skierowany na południe. W dachu, po bokach wystawek znajdują się lukarny doświetlające poddasze. Fasadę akcentuje skromny dwukolumnowy portyk osłaniający wejście, zwieńczony trójkątnym frontonem.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. 2,9 ha z trzema stawami. Park zachowany jest w granicach sprzed 1945 r.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011