Chrzypsko Wielkie

Stan obecny

Własność G.S.S.Ch. w Chrzypsku Wielkim

Historia

Pałac z pocz. XX w., dwór z XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1393 r., kiedy to należała do rodziny Chrzypskich. W tamtym okresie Chrzypsko rozwijało się będąc w cieniu Sierakowa, stanowiącego wówczas główny ośrodek oporu przeciw najazdom krzyżackim. W Chrzypsku rozwijało się rusznikarstwo, które wykorzystywało koniukturę na sprzęt wojenny. Oprócz rusznikarzy swoje warsztaty zakładali tu również i inni rzemieślnicy, np. kowale i kołodzieje. To między innymi w wyniku ich pracy Chrzypsko stało się już wkrótce zasobną osadą i mimo, że leżało na uboczu traktu handlowego, było odwiedzane przez kupców, którzy wymieniali tu żelazo, sukno i inne artykuły w zamian za zboże i mięso handlowe. Większego znaczenia nabrało ok. 1590 r., kiedy to Sieraków stał się własnością Piotra Opalińskiego. Osada rozrosła się pod każdym względem, stając się dużą i zamożną wsią. W wyniku rozbiorów Chrzypsko Wielkie znalazło się pod panowaniem pruskim. Niewola ta zakończyła się dopiero w pierwszych dniach 1919 r., dzięki Powstaniu Wielkopolskiemu.
Chrzypscy pozostawali właścicielami wsi do pocz. XVII w., kiedy wraz z innymi ziemiami i majątkami, posiadłość przeszła w ręce Opalińskich herbu Łodzia i włączona została do klucza dóbr sierakowskich. W dobrach tych znajdowała się do XVIII w., kiedy to Sieraków wraz z przyległościami, wchodzący w skład wiana Katarzyny Opalińskiej, żony króla Stanisława Leszczyńskiego, podzielił los innych królewszczyzn opuszczonych przez właściciela. W 1749 r. dobra zostały sprzedane ministrowi Augusta III, hr. Brühlowi. Po jego śmierci przeszły w ręce Piotra Mikołaja barona de Gartemberg-Sadogórskiego, tajnego radcy królewskiego. W 1780 r. zostały przez niego sprzedane Karolowi Abrahamowi de Fritsch, konsyliarzowi elektora saskiego. W końcu XVIII w. właścicielem Chrzypska był Łukasz Bniński, sędzia ziemski poznański, starosta sokolnicki i babimojski, poseł na sejm. Na pocz. XIX w. posiadłość przeszła w ręce Kierskich herbu Jastrzębiec, którzy zamieszkali w Chrzypsku na stałe. Po powrocie z powstania listopadowego, osiedlił się tu Emil Kierski, oficer wojsk polskich, który odziedziczył majątek po ojcu Michale i przebywał w nim aż do śmierci w 1874 r. Brak szczegółowych informacji, które opisywałyby położony niżej dwór. Prawdopodobnie jego budowę należy łączyć z Kierskimi herbu Jastrzębiec. Został gruntownie przebudowany na pocz. XX w. przez kolejnych właścicieli, rodzinę Schlincke. Pałac położony wyżej, został wzniesiony dla dla Wilhelma Kothe. Od lat 30-tych do 1952 r. pałac ten należał do rodziny Dobrowolskich. W 1952 r. jego właścicielem stała się Gminna Spółdzielnia w Chrzypsku.

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Jest to budynek piętrowy, nakryty czterospadowym dachem, wzniesiony z cegły i otynkowany. W fasadzie posiada czterokolumnowy portyk zwieńczony trójkątnym naczółkiem. Jego opracowanie i dekoracja rzeźbiarska nawiązują do rozwiązań antycznych. Budynek wzniesiony jest na planie prostokąta. Na skutek remontów pozbawiony cech stylowych. Przekształceniom uległo także jego wnętrze.
Dwór znajduje się poniżej folwarku, około 50m od brzegów jeziora. Jest budynkiem wzniesionym na planie kwadratu, murowanym z cegły i otynkowanym, o ciekawej bryle urozmaiconej ryzalitami i facjatkami. W fasadzie znajduje się ganek podtrzymujący balkon, poprzedzony schodami. Mieszczą się tu mieszkania prywatne.

Park

Pozostałości parku krajobrazowego z XIX w., rozciągającego się wzdłuż brzegu jez. Chrzypskiego. Rosną tu nieliczne pojedyncze drzewa w wieku 100-130 lat.

Inne

Zabudowania dawnego folwarku z XIX / XX w.
Kościół gotycki pw. św. Wojciecha, mur. z lat 1600 - 1609
Czworaki, mur. XIX / XX w.
Stacja kolejowa, mur. z 1907 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011