Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Drzeczkowo

Województwo:wielkopolskie
Powiat:leszczyński
Gmina:Osieczna
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy, nr rej.: 228/1-4/Wlkp/A z 2.04.1957 i z 11.04.1974

Stan obecny

Pięknie odrestaurowany pałac służy jako obiekt konferencyjno-hotelowy. Podobnie wyglądają pozostałe budynki zespołu pałacowego.

Historia

Pałac z poł. XIX w.
Początki wsi Drzeczkowo giną w mrokach dziejów. Pisał o niej Stanisław Kozierowski (1874-1949), prof. Uniwersytetu Poznańskiego, etc..., sugerując że należała do prastarego dziedzictwa Szaszorów. Wg. prof. Dworzaczka właścicielami wsi mogli być Morkowscy z Morkowa, którzy prócz swych licznych dóbr posiadali Wilkowo, wchodzące później w skład majętności drzeczkowskiej. W 1362 r. Drzeczkowo z Morkowem, Sulejewem, Wolkowem i Łąckiem pod Osieczną stanowiło klucz dóbr należący do burgrabiego pyzdrskiego Andrzeja i jego brata Piotra. W zasadzie datę tę można uznać za pierwszą historyczną wzmiankę o Drzeczkowie. Kolejny znany nam dokument, z 1388 r., mówi o Wieniawitach i Kromnach (zwących się także Leszczyńskimi), którzy wraz z dziedzicami Drzeczkowa, Morkowa, etc... wyrazili zgodę na przekopanie rowu z Grodnicy, Piwniczysk i Sulewa do Jezierzysk. Na dokumencie znajdowały się dwie pieczęcie z Wieniawą – herbem Leszczyńskich. Takoż i za dziedzica Drzeczkowa można uznać Rafała (Rachwała) Leszczyńskiego, kasztelana przemęckiego w 1427 r. Tenże był panem surowym, ale patriotą, gdyż zabraniał mieszczanom legnickim przejazdów handlowych przez ziemie polskie. W tej sprawie, w 1461 r., u króla Kazimierza Jagiellończyka musiał interweniować listownie czeski król Jerzy.
Rachwał L. z żony Anny miał dziesięcioro potomstwa, w tym Rafała (1440-1501) – kolejnego dziedzica – ożenionego z Małgorzatą Śmigielską i Jana, proboszcza kruszwickiego. Oprócz Leszna byli oni w posiadaniu Strzyżewic, Lasocic, Drzeczkowa i Piotrowic. Synem Rafała i Śmigielskiej był kolejny Rafał (1470-1560), ożeniony z Barbarą z Pomsdorfu (Pomianowej) i Bystrzycy. W XV w. wieku Drzeczkowo podzielone było co najmniej na dwa działy: Leszczyńskich i potomków Szaszorów czy też Wieniawitów, którzy w poł. stulecia przezwali się Drzeczkowskimi. Dziedzic Mikołaj Drzeczkowski ożeniony był z Bieniaszką, z którą mieli córkę Małgorzatę. Ta wyszła za Wincentego Sobockiego alias Wolickiego, zaś w 1469 r. sprzedała swoją część po ojcu i matce Kasprowi Leszczyńskiemu. Pozostały dział rozdrobniony został na wiele części należących do licznych zięciów Rafała Leszczyńskiego. Część tych ziem udało się Kasprowi odkupić od sióstr. Nazwiska zacnych szwagrów dziedzica pominiemy w opisie jako mało istotne. Rafał i Barbara z Bystrzycy mieli jedynego syna Wacława (I), (1520-1565), ożenionego z Barbarą Maltzahn z Richemberga (1520-1582), w historycznych zapiskach zwaną Rachemberkówną.
Gdy w 1513 r. zmarł Kasper Leszczyński (wuj w.w. Wacława I), Drzeczkowo odziedziczyła wdowa po nim - Zofia Oporowska, z dziećmi: Barbarą, Małgorzatą, Zofią, Rafałem (1480-1527) i Janem (1480-1535). Obydwaj synowie Leszczyńskich doszli z czasem do wielkich godności i zaszczytów. Rafał początkowo poświęcił się drodze duchownej, później był m.in. sekretarzem królewskim, kasztelanem lędzkim i starostą człuchowskim. Jan został dworzaninem królewskim, następnie starostą radziejowskim, kasztelanem brzeskim i podkomorzym kaliskim. Jan z żony Marii de Marcelanges miał jedynego syna Rafała, którego opiekunami mianował w 1531 r. swego brata Rafała i Andrzeja hr. z Górki. Tenże właśnie syn - Rafał (1526-1592), odziedziczył Drzeczkowo i Wolikowo, prawdopodobnie ex equo ze wspomnianym już Wacławem (synem Barbary z Bystrzycy). W 1544 r. Rafał Leszczyński (syn Jana) ożenił się z Barbarą Anną Dunin-Wolską z Podhajec h. Łabędź, z którą mieli dzieci: Jana (1546-1589), Katarzynę i Andrzeja. Z drugiej żony Rafała – Anny Katarzyny Korzbok z Milcza h. Korzbok – pochodziło jeszcze pięcioro dzieci: Rafał, Marianna, Wacław (II) (1575-1628), Barbara i Anna.
Jednakowoż dobra w Drzeczkowie w połowie XVI w. dzierżył Wacław (I) Leszczyński. Zmarł w 1565 r., zaś niedługo później wdowa wyszła za Jana Rozdrażewskiego h. Doliwa. Dopiero później Drzeczkowo przeszło w pełni w ręce Jana Leszczyńskiego (1546-1589), starosty radziejowskiego, etc., który w 1579 r. ożenił się z Zofią Jadwigą Opalińską h. Łodzia. Jan L. miał z Opalińską jedyną córkę Katarzynę (1588-1639), zamężną dwukrotnie: za Andrzeja Tęczyńskiego z Morawicy h. Topór i Adama Sędziwoja Czarnkowskiego z Czarnkowa h. Nałęcz. Po śmierci Jana, Leszno, Drzeczkowo i inne dobra Leszczyńskich przejął jego młodszy brat - Andrzej (1539-1606), wojewoda brzesko-kujawski, ożeniony z Anną Firlej z Dąbrownicy h. Lewart. W 1596 r. Andrzej ożenił się ponownie, z Teodorą Felicją księżną Sanguszko h. Pogoń Litewska. Gdy ta dwa lata później zmarła, ożenił się trzeci raz, z Zofią Opalińską h. Łodzia (1570-1623). Na dwa lata przed swoją śmiercią, wojewoda sprzedał (zastawił?) Drzeczkowo księdzu Janowi Rozdrażewskiemu, za kwotę 10 tys. złp., zaś ten ustąpił dobra Stanisławowi Zapolskiemu, podsędkowi sieradzkiemu.
Zasadniczo majątek po mężu odziedziczyła Opalińska i w niedługim czasie D. powróciło w poczet jej włości. W 1618 r. wyderkowała tę wieś Mikołajowi Zebrzydowskiemu. Z pierwszej żony Andrzeja L. pochodziły dzieci: Rafał (1579-1636), Katarzyna, Barbara i Andrzej (1585-1606), a z trzeciej: Jan (1603-1678), Przecław Paweł (1605-1670) i Wacław (1605-1666). W 1. połowie XVII w. dziedzicem wsi był Przecław Leszczyński, który w 1627 r. zapisał żonie Annie Mielżyńskiej (z Orla) 15 tys. złp. posagu. Dziesięć lat później sprzedał wieś swojemu bratankowi, synowi Rafała i Anny Radzimińskiej – Bogusławowi (1612-1659).
Bogusław Leszczyński był znanym XVII-wiecznym magnatem, choćby z sienkiewiczowskiego „Potopu”, zaś lista pełnionych przez niego funkcji jest bardzo długa. Był on ojcem podskarbiego koronnego Rafała L. i dziadkiem króla Polski – Stanisława Leszczyńskiego. W 1638 r. ożenił się z Anną hr. Donchoff, z którą mieli czworo dzieci: Bogusława (1640-1691), Jana Przecława, Rafała Andrzeja i Aleksandrę Cecylię. W 1640 r. oprawił Annie ogromny posag: 100 tys. złp. w gotówce i dodatkowe 250 tys. w klejnotach. Żona umarła ok. 1655 r., a w 1658 r. w Gdańsku Stanisław ożenił się ponownie, z Joanną Katarzyną księżną Radziwiłł h. Trąby (1637-1665). Z Joanną miał tylko jedną córkę – Ludwikę Annę Teodorę, która wyszła za Józefa Bogusława Słuszko h. Ostoja.
Rok po śmierci Bogusława Leszczyńskiego, jego bracia Jan i Przecław sprzedali Drzeczkowo Bogusławowi Schlichtingowi (w zap. Slichtynkowi), piszącemu się z Bukowca, synowi Heliasza (Eliasza) i Katarzyny Przysieckiej, za kwotę 52 tys. florenów. Uczynili to, jednocześnie opiekując się młodocianymi synami swego brata. Gotówkę na zakup dał chyba Bogusławowi ojciec, bo w 1660 r. zastrzegał sobie zwrot majątku, jeżeli „za protekcją ludzi wielkich” powróciłby z zesłania. Eliasz Schlichting musiał wyjechać za granicę z powodu swojej „religii konstytucjami zakazanej”. Zapisu tego dokonał na zamku we Wschowie, w sobotę przed świętym Tomaszem. Jego syn Bogusław miał kolejno trzy żony: Zofię Annę Warzymowską h. Pomian, Annę Dąbrowską oraz Elżbietę Marię Golcz. Z trzeciej żony pochodziło dwoje dzieci: Kazimierz i Katarzyna. Dziedzic zmarł 13 lutego 1679 r.
Dziedzicem Drzeczkowa, Witosławia i Wolkowa został Kazimierz Schlichting, ożeniony z Anną Ossowską, a po jej śmierci z Anną Rokossowską h. Glaubicz (1670-1743). Z pierwszej żony pochodziły dzieci: Katarzyna zamężna za Tomasza Lipskiego h. Grabie, Franciszek ożeniony z Konstancją Kotarbską i Andrzej ożeniony z Ludwiką Gwiazdowską z Gwiazdowa h. Bogoria. Ze związku z Rokossowską dzieci nie było. Kazimierz zmarł ok. 1730 r., a Drzeczkowo odziedziczył po nim syn Andrzej. Ponoć Franciszek był w wojsku, kiedy dobra dostawał młodszy brat Andrzej (czy jakoś tak...) i przypadła mu tylko posesja Witosławia – z jednym tylko kmieciem i jednym rolnikiem. Andrzej dostał też od ojca 60 tys. złp., które roztrwonił i nie pooddawał długów, o co Franciszek protestował w 1734 r. W latach 30. XVIII w. na dobra „Szlichtynków” składały się także wsie: Wolkowo, Chlebowo, Wieszczyczyn (Wieczyn), Jarosławki i wspomniany Witosław. Dochody z majątku wystarczyły Schlichtingom na wybudowanie w Drzeczkowie dworu, o którym dowiadujemy się ok. 1741 r. Andrzej S. gospodarował w D. nieprzerwanie do swojej śmierci w 1761 r. W międzyczasie umarł brat Franciszek, którego córka Franciszka (z matki Konstancji Kotarbskiej) wyszła za Antoniego Miaskowskiego. Po śmierci Andrzeja, wdowa Ludwika protestowała przeciwko bratanicy i jej mężowi, jednak ostatecznie to oni przejęli majątek w Drzeczkowie wraz z przyległościami. Posesorem dóbr został Maciej Arciechowski, rotmistrz konfederacji Wielkopolski, a następnie (1772) Adam Piotr Onufry Nieżychowski h. Pomian (1745-1794), szambelan królewski, etc... W 1774 r. dziedziczka Franciszka Miaskowska sprzedała majątek Nieżychowskiemu, za niemałą kwotę 245 tys. złp. Być może odnowił on dwór po Schlichtingach, stąd informacje o „dworze z lat 70. XVIII w.”?
Żoną Adama Nieżychowskiego była Karolina Skórzewska, córka Andrzeja i Doroty Chłapowskiej h. Dryja. Mieli oni sześcioro dzieci, z których Ludwika Maria i Dorota urodziły się jeszcze w Trzebini. Jan Nepomucen Piotr, Michał, Kordula i Karolina urodzili się już w Drzeczkowie. Dnia 28 stycznia 1787 r., 41-letnia Karolina Skórzewska umarła. Cztery lata później Adam N, sprzedał majątek Janowi Trzebińskiemu. Nieżychowski zmarł na apopleksję, mając 49 lat, dnia 6 lutego 1794 r. i pochowany został na miejscowym cmentarzu. W marcu 1818 r. córki i syn ufundowały ojcu grobowiec.
Jan Trzebiński h. Ślepowron ożeniony był z Zofią Rudnicką, z którą mieli syna Wiktora (1780-1845) – kolejnego dziedzica Drzeczkowa. W Osieku, dnia 19 czerwca 1811 r. Wiktor zaślubił starszą od siebie o 4 lata, 37-letnią Michalinę Wyssogota-Zakrzewską h. Wyskota. Ze związku tego pochodziło troje dzieci: Romuald Teodor Anzelm, Emilia Walentyna Konstancja i Anna Brygitta Leokadja. W latach 40. XIX w. majątek od Trzebińskich kupił Józef Objezierski z Objezierza h. Nałęcz (1811-1870) – budowniczy obecnego pałacu - ożeniony z Józefą Emilią Anielą Mielęcką h. Ciołek (Aulok) (1816-1901). Dzieci prawdopodobnie nie mieli.
W 1861 r. sąd w Lesznie wystawił wieś szlachecką Drzeczkowo (Retschke) z folwarkiem na sprzedaż konieczną, tzw. subhastę. W skład majętności o wielkości 3638 mórg wchodziły: folwark Wolkowo, folwarki: Kopanina i Kowale czyli Piotrowice oraz wiatrak i cegielnia. Wartość majątku sąd oszacował na 133.066 talarów. Nabywca znalazł się jeszcze w tym samym roku...
Rodzina von Leesen pochodziła z Czech, skąd wyemigrowała do „Holsztynu” z powodów wyznaniowych w 1576 r. W uznaniu zasług i poglądów religijnych, w XVII w. król Christian IV „przeniósł rodzinę von Leesenów do swojego dworskiego obozu” (tłumacz Google). Po podniesieniu dóbr Schleswig i Holstein do rangi księstwa, w latach 1848-50, August Ferdynand von Leesen sprzedał swój majątek - Coburg-Gotha z księstwa saksońskiego - i wyemigrował do Województwa Poznańskiego. W 1860 r. kupił Trzebiny od Gurowskiego, zaś rok później nabył Drzeczkowo, czyli Retschke, wraz z przyległościami. Dnia 24 listopada 1861 r. otrzymał nominację na barona (dyplom) – pana na dobrach „Treben und Petersdorf, so wie Retschke und Wulke im Fraustädter Kreise des Grossherz. Posen”. Na swoich dobrach ustanowił tzw. Familienfideicommiss, czyli zarząd rodzinny bez prawa dziedziczenia, z wyjątkiem wsi szlacheckiej Retschke, którą zarządzał bratanek Nicolaus Ferdinand – aż do swojej śmierci w 1879 r. Zarząd nad Treben dostał drugi bratanek, Georg Heinrich Wilhelm von Leesen. August Ferdynand v. L. zgromadził w pałacu liczne dzieła sztuki, np. słynną kolekcję waz, o której pisał niemiecki historyk Ernst Schulze.
W 1885 r. wieś szlachecka Retschke znajdowała się w rękach barona von Leesen i leżała w obrębie powiatu wschowskiego w Prowincji Poznańskiej (Prowinz Posen). Dobra ziemskie liczyły w tym czasie 3596 mórg. Do okresu po 1920 r. nie nastąpiły tu większe zmiany. W skład majętności nadal wchodziły folwarki: Wolkowo, Kowale i Kopanina. W okresie międzywojennym właścicielem majątku był Mathias (Maciej) von Leesen. Na ogólny obszar 1112 ha składało się 754 ha ziem uprawnych, 101 ha łąk i pastwisk, 153 ha lasów, 40 ha nieużytków i 64 ha wody. Czysty dochód gruntowy wykazywany do urzędu skarbowego wynosił 2153 talary. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła czarno-białego rasy nizinnej, ponadto posiadało suszarnię płatków ziemniaczanych, gorzelnię, cegielnię i pługi parowe. Wieś w 1926 r. miała 515 mieszkańców; znajdowała się tutaj karczma J. Jettke’go. Gospodarstwo funkcjonowało do 1945 r., kiedy to von Leesen został zmuszony do opuszczenia majątku w obawie przed nadciągającą armią radziecką. W okresie wojny wieś nosiła nazwę pochodzącą od nazwiska właściciela – Leesen. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na bazie pozostałości majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. Później obiekt przejęła AWRSP, która ok. 2004 roku sprzedała pałac wraz z parkiem w ręce prywatne. Właściciele wyremontowali pałac i budynki towarzyszące oraz uporządkowali park, przystosowując obiekt do celów hotelowo – turystycznych.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historyczny P.A.N.;
Stanisław Kozierowski „Studya nad pierwotnem rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego”, VI. Ród Szaszorów-Opalów-Orlów, Poznań 1918 r.
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga adresowa Polski dla przemyslu..., 1926;
Marcin Libicki „Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce”, wyd. II, Poznań, 1996
Wikipedia.DE: https://de.wikipedia.org/wiki/Ernst_Schulze_(Historiker);
Die Vorfahren von Catharina Ramm - Genealogische Seiten von Armin Zimmermann - http://www.armin-zimmermann.eu/Ramm/von_Leesen/von_Leesen.html
Geoportal;
Mapster:
5338 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4065_Leipe_mz_1940.jpg
6705 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4065_Leipe_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neogotycki. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi NE-SW, fasadą skierowany na NW, piętrowy z poddaszem w formie mezzanina, nakryty dwuspadowym dachem. W obu elewacjach wysokie, dwupiętrowe ryzality z dodatkowymi mezzaninami, ujętymi oktagonalnymi półkolumnami wielkiego porządku – przechodzącymi w sterczyny. Po bokach elewacji nieznaczne ryzality ujęte półkolumnami podobnie jak ryzalit środowy, lecz niższymi, pomiędzy którymi ściany wieńczy gzyms arkadowy przechodzący w pseudokrenelaż. Na uwagę zasługują piękne zwieńczenia ryzalitów ze stopniowanym gzymsem (podobnym jak w ryzalitach bocznych), małymi okienkami po bokach oculusu i mniejszymi kolumienkami / sterczynami po jego bokach.

Park

Park krajobrazowy, z poł. XIX w. zajmujący dz. ewid. nr 134/21 o pow. ok. 14,8 ha. Dokładny pomiar niemożliwy ze wzgl. na zmiany w serwisie Geoportal. W parku podłużny staw rozciągający się dalej na południe i drzewa pomnikowe: jesiony wyniosłe o obw. w pierśnicy do 430 cm, dęby szypułkowe o obw. do 400 cm i buki o obw. do 370 cm.

Inne

Dwór z XVIII w.
Kościół, szach., XV w. / 1775 r., p.w.
Brama kościelna, 1775 r.
Kuźnia, neogotycka, 1845 r.
Gorzelnia z 1856 r. i 1918 r., nr rej.: 228/1-4/Wlkp/A z 30.03.1992

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011


Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.