Dobramyśl

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z 2. poł. XIX w.
Wieś w czasach staropolskich nie istniała, zaś folwark Dobromyśl utworzony został zapewne dopiero w 3. ćwierci XVIII w., na terenach majętności osieckiej. Właścicielem Osieczny był w 1780 r. Mikołaj Skoroszewski h. Awdaniec, syn Józefa i Teresy Mycielskiej h. Dołęga, ożeniony z Franciszką Mycielską. Mieli oni trzy córki: Józefę, Nepomucenę i Teresę. Dziedzic pomimo iż był tylko pułkownikiem wojsk królewskich, zwany był „komesem” z Osieczny (comes de Osieczna). Za swoje zasługi dla ojczyzny odznaczony był orderem Św. Stanisława. Po utworzeniu folwarku Dobromyśl, niewielkie dobra znalazły się w obrębie parafii w Świerczynie. Pierwszymi tenutariuszami (dzierżawcami) D. byli Komorowscy, a następnie Maciej Aleksander Frezer zu Lubochin und Schwetz h. Alabanda. Ten ożeniony był wcześniej z Katarzyną Kąsinowską h. Nałęcz 1740-1776), po śmierci której trafił do Osiecznej, gdzie poznał swą kolejną żonę – Teresę Skoroszewską. Gdy w Dobromyśli zmarła ich roczna córeczka Karolina, postanowiono o sprzedaży tego miejsca. W 1791 r. Mikołaj Skoroszewski sprzedał folwark (wówczas znany już pod obecną nazwą) z przyległościami, Piotrowi Godfrydowi Stremlerowi, kupcowi z Poznania (synowi Krzysztofa i Elżbiety z Lucyndrów), za kwotę 40 tys. złp. W 1806 r. Stremler sprzedał D. niemieckiej rodzinie George. Przyjmuje się (co podają liczne strony internetowe), że pałac w D. wybudował po 1850 r. Adolf Ernest George (Georg?), niestety nie jesteśmy w stanie zweryfikować tej informacji. Zapewne córką owego Adolfa była urodzona w 1848 r. Waleria George (wg. Żychlińskiego, a za nim Dworzaczka, co powiela także Marek Minakowski – nazwiskiem Jorge). Waleria w 1868 r. wyszła za Karola Kaliksta Kajusa Modlibowskiego h. Dryja (1820-1892), syna Jana Nepomucena i Malczewskiej, z którym miała jedyną córkę Napomucenę.
W 1885 r. Dobramyśl stanowiła dominium w pow. wschowskim o pow. 942 mórg (ok. 240 ha) i posiadała 6 domów z 97 m-cami (86 katolików, 11 ewangelików; 34 analfabetów) narodowości niemieckiej. Za czasów rządów Modlibowskich, D. otrzymała miano „dóbr rycerskich”, co nie przeszkodziło później dziedzicowi zadłużyć majątku i w efekcie doprowadzić do wystawienia go na subhastę, czyli przymusową licytację. Nastąpiło to krótko po śmierci Karola M., w 1893 r. Sprzedawane były wszystkie dobra należące do wdowy – Walerii M. – czyli Dobramyśl, Świerczyn, Bielawy i Chmielnikowo. 240-hektarową Dobramyśl kupiła za 230,5 tysiąca marek baronowa Joanna Luiza von Leesen z Drzęczkowa. Późniejszy potomek Luizy - Horst von Leesen – był jednym ze sprawców ludobójstwa zwanego „operacją Tannenberg” – egzekucji ludzi, których Niemcy po wybuchu 2. wojny św. uznawali za „szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy”. Po sprzedaży pałacu Waleria M. przeprowadziła się do Świerczyna, gdzie zmarła 22 lutego 1922 r.
Pozostałe wsie Modlibowskich, o sporym areale wynoszącym 1340 ha, nabył w 1893 r. pruski szambelan Henryk von Heidebrand, z Osieczny. Pełne nazwisko dziedzica brzmiało: Heinrich Bernhard Adolf Thassilo von Heydebrand und der Lasa (1861-1924). Rodzina Heidebrand pochodziła z Dolnego Śląska. Byli oni właścicielami Heidau - Heinersdorf w Legnicy. Heinrich był synem cesarskiego ambasadora Niemiec - Tassilo von Heydebranda (1818-1899) i Anny von Helldorff (1831-1880). Zarówno ojciec jak i syn byli członkami Zakonu Maltańskiego.
Heinrich dnia 21 lipca 1890 r. w Riesenburgu ożenił się z Gizelą hrabiną von Matuschka (1872-1948), córką królewskiego pruskiego pułkownika Matthiasa Grafa von Matuschka. Dziedzic był aplikantem rządowym, zaś od 1902 r. królewskim pruskim szambelanem, a także członkiem zarządu Izby Rolniczej w Poznaniu oraz członkiem Zgromadzenia Wojewódzkiego w Poznaniu. Dobramyśl kupił dopiero w 1904 r., od niejakiego Kretchmera, któremu w międzyczasie majątek zdążyła sprzedać hrabina Luiza von Leesen. W 1914 r. od rodzeństwa żony Gizeli, zapewne sióstr Jadwigi i Doris von Spättgen - pisarki, odkupił także majętność Kozłów–Kosel w hrabstwie Bunzlau. Ze związku z Gizelą pochodziły dzieci: Anna Hedwig Henriette Maria (ur. 20 lipca 1891), zam. za Heinricha v. Matuschka; Gisela Maria Stefanie Hedwig (1894-1895), Heinrich Tassilo Karl Matthias (ur. 25 kwietnia 1896 r.); Jadwiga Anna Maria Irena (ur. 23 lipca 1897 r.), zam. za Hansa Zygmunta von Rheinbabena oraz Georg Tassilo Hans Matthias (ur. 28 czerwca 1903 r.), ożeniony z Freiin Sybille von Thielmann. Ponoć był jeszcze syn Heinz, który odziedziczył majątek w 1924 r., lecz przypuszczamy że może chodzić o najmłodszego syna – Georga Hansa. W 1926 r. pod zarządem Heydebrandów folwark w Dobrejmyśli posiadał 239 ha, na co składało się 216 ha ziemi uprawnej, 15 ha łąk i pastwisk, 5 ha lasu i 3 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany do celów wyliczenia podatku wynosił 568 talarów. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła czarno-białego rasy nizinnej. Wieś w latach 1939–1943 nosiła nazwę Schönhof, a w latach 1943–1945 – Dobermeisel. Po zakończeniu 2. wojny światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie folwarku w 1952 r. utworzono Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, która w pałacu miała swoje biura. W latach 70. XX w. budynek został wyremontowany, dzięki czemu zawdzięczał swój dobry późniejszy stan. Ponowny remont wykonał prywatny właściciel w czasach obecnych.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Academic dictionary and encyklopedias: http://deacademic.com/dic.nsf/dewiki/596416
Wikipedia.DE: https://de.wikipedia.org/wiki/Heinrich_von_Heydebrand_und_der_Lasa_(Politiker)
Marcin Libicki „Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce”, wyd. II, Poznań, 1996
Geoportal;
Mapster:
16393 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4166_(2341)_Garzyn_1892_UPKrak.jpg
6744 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4166_Garzyn_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neorenesansowy. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na płd. z lekkim odchyleniem wschodnim, podpiwniczony, na kamiennej podmurówce, parterowy z mezzaninem, z okrągłą wieżą od strony zachodniej. W pięcioosiowej fasadzie centralnie umieszczony trójkondygnacyjny ryzalit z loggią na parterze, osłoniętą potrójną arkadą, poprzedzoną schodami. Od strony wschodniej również okrągła, parterowa przybudówka. Na detal architektoniczny składają się głównie gzymsy wyznaczające podział poziomy elewacji, w tym gzyms koronujący z kroksztynami. Wygląd elewacji ogrodowej analogiczny jak fasady.

Park

Niewielki park z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 1,7 ha. Ozdobną część parku stanowiło zaledwie 0,76 ha położone przed pałacem i ok. 0,2 ha w części północnej. Cała część wschodnia stanowiła ogród owocowy. Park jest zadbany, aczkolwiek jego kompozycja przestrzenna została współcześnie przekształcona. Przed wejściem do pałacu znajduje się klomb z fontanną pośrodku.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011