Raszewy

Stan obecny

Stan techniczny dobry.
Stan własności - nieznany.

Historia

Pałac z 1887 r.
Raszewy po raz pierwszy pojawiają się w zapiskach w 1400 r. Początkowo wieś należała do Zarembów, a gdy właściciele nazwali się Raszewskimi, pieczętowali się herbem Zaremba. Już w poł. XV w. R. podzielone były co najmniej na dwa działy, na których siedzieli także Nieniewscy h. Zaremba. Z tej rodziny znany jest Marcin Nieniewski, rektor kościoła parafialnego w Siedleminie oraz Jan, kasztelan wieluński. W 1475 r. wraz z dwoma Janami – dziedzicami Siedlemina, dokonali oni podziału wsi Raszewo. W niektórych zapiskach wieś występuje jako Raszewo Wielkie i Małe. W obydwu z nich swoje działy posiadał Iwan, syn Jana Nieniewskiego. W 1489 r. pozywał go Wojciech Brzostkowski z Brzostkowa. Na pocz. XVI w. na dziale Zarembów Nieniewskich siedzieli Piotr i Katarzyna zamężna za Andrzeja Stęgowskiego – rodzeństwo. W 1507 r. tąż Katarzynę pozywał Jerzy Bachorzewski o to, że wygnała go z 3 łanów w Raszewach, które wyderkował mu Piotr Nieniewski. Niedługo później „o gwałty we wsi Raszewy” pozywał siostrę sam Piotr. W tym czasie w Raszewach stał już pierwotny dwór, na którym Jakub Boturzyński h. Czewoja, wojski poznański, zapisywał 100 grzywien posagu i t. wiana żonie Jadwidze Zieleńskiej. Ponowił ten zapis w 1517 r., tyle że na obu wsiach Raszewy, t.j. na osadzie i na pustkach. Niestety informacji o wsi jest tak mało, że obecnie nie potrafimy umiejscowić tych dawnych części na mapie. Jakub B. miał córkę Dorotę i synów: Mikołaja, Jakuba i Piotra. W 1541 r. bracia całe swoje części R. dali Piotrowi, zaś ten jeszcze w tym samym roku całe swe rozległe dobra, m.in. Gancewo, Brzostkowo, Przybysław i in. dał w dożywocie swojej żonie Barbarze Zarembie z Kalinowy. Piotr i Barbara Boturzyńscy mieli syna Piotra (1540-1579), ożenionego z Barbarą Podleską. Oficjalnie został on dziedzicem wsi w 1559 r. Ze związku tego pochodziła córka Zofia, zamężna za Stanisława Markowskiego. W 1578 r. wsią zarządzał Wojciech Chmielewski, urzędnik Stanisława Zaremby. W 1589 r. Zofia sprzedała Raszewy Krzysztofowi Iwieńskiemu z Tomic, ożenionemu z Anną Kościelecką h. Ogończyk. Ciż mieli córki Jadwigę (1560-1595), zamężną za Adama Sędziwoja Czarnkowskiego z Czarnkowa h. Nałęcz i Mariannę Elżbietę. Raszewy w wianie dostał Czarnkowski, wojewoda łęczycki, starosta generalny Wielkopolski, etc... Po śmierci pierwszej żony dziedzic ożenił się (ok. 1603 r.) z Anną Elżbietą Zborowską h. Jastrzębiec, z którą miał dzieci: Jadwigę Mariannę, Katarzynę Dorotę, Annę i Władysława. Trzecią żoną starosty była Katarzyna Leszczyńska h. Wieniawa, z którą miał troje dzieci: Annę, Franciszka i Teresę. Ok. 1640 r. dziedzicem Raszew po ojcu został Franciszek Sędziwój Czarnkowski (1618-1646), kasztelan poznański, pułkownik województw wielkopolskich, etc..., ożeniony z Konstancją ks. Lubomirską h. Drużyna, a następnie z Anną Konstancją Wejher h. własnego. Z drugiej żony pochodziła córka Katarzyna Barbara, zamężna za Andrzeja Gembickiego h. Nałęcz.
Czarnkowscy w połowie XVII w. dzierżawili Raszewy Stanisławowi Noskowskiemu h. Rawicz, po którym dziedziczył syn Jan (1650-1713). Na skutek nieznanych nam transakcji wieś przeszła na własność Noskowskich. Wiadomo, ze dziedzic zapisał sporą gotówkę Kapitule Katedralnej Poznańskiej, od której to kwoty Kapituła miała płacić 7% dla alumnów z rodziny Noskowskich. Jan Noskowski ożeniony był z Jadwigą Gostkowską, z którą miał syna Macieja (1690-1784), ożenionego z Marcjanną Anną Marianną Zdanowską ze Zdan h. Belina. Ciż mieli pięcioro dzieci, w tym dwóch synów: Kazimierza (1729-1775) ożenionego z Katarzyną Poleską i Macieja (1730-1792) ożenionego z Anną Załuskowską, później z Apolonią Godyńską i jeszcze z Magdaleną Wyganowską. Co istotne dla niniejszego opisu – Jan N. miał brata Wawrzyńca, zaś ten synów z Rozalii Rożnowskiej: Wojciecha i Stanisława oraz córkę z Marianny Urbańskiej – Rozalię. M.in. dla nich przeznaczone były pieniądze pochodzące od K.K. w Poznaniu. Jeszcze w 1755 r. Maciej N. odbierał prowizję od księdza Andrzeja Myszkowskiego, zaś w 1764 r. czynili to Stanisław, Kazimierz i Maciej Noskowscy. Mnie więcej w tym czasie Raszewy weszły w skład dóbr Brzostkowa, należących do Antoniego Ponińskiego (1732-1818), starosty kopanickiego, konsyliarza woj. kaliskiego w konfederacji targowickiej, członka Komisji Edukcji Narodowej w okresie 1773-1777, kawalera Orderu Świętego Stanisława i Orderu Orła Białego, etc... Za czasów Ponińskiego w Raszewach słynne było miejsce zwane „Ubiedrzem”, w którym z ziemi tryskało źródełko wśród sześciu starych lip. Dziedzic mieszkający w Brzostkowie przyjeżdżał do zdroju w Raszewach, gdzie „raczył się wodą źródlaną”. Zacny Antoni nie założył rodziny. Był synem Franciszka i Ludwiki Eufemii Domiechowskiej h. Prawdzic. Miał siostrę Jadwigę (1730-1768) zamężną za Konstantego Kwileckiego h. Byliny, którzy z kolei mieli córkę Barbarę Marię Laurę. Wywód ten jest nam potrzebny, albowiem taż Barbara Kwilecka wyszła ok. 1820 r. za Antoniego Czarneckiego h. Prus (III), dzięki czemu Czarneccy stali się właścicielami Brzostkowa i Raszew. Wcześniej Barbara miała męża Franciszka Kęszyckiego, który zmarł w 1789 r. Miała z nim pięcioro dzieci, które jednakowoż nas nie interesują, w przeciwieństwie do dzieci z Czarneckim. Byli to kolejno: Lucynda Ludwika zamężna za Józefa hr. Kwileckiego, Konstancja zamężna dwukrotnie; za Alojzego Grabskiego, następnie za Ludwika Pawła Sczanieckiego h. Ossoria oraz Marceli (1793-1868), ożeniony z Florentyną Izabelą Antonią Chłapowską h. Dryja. Spośród sześciorga dzieci Marcelego i Florentyny, dobra przekazano Zygmuntowi Stanisławowi (1823-1908). Tenże Zygmunt ożeniony był z Marią Giżycką z Giżyc h. Gozdawa (1827-1914), z którą mieli ośmioro dzieci: Wiktora Jana, Marcelinę, Wacława, Józefa, Ludwikę, Michała, Stefana i Zygmunta.
W 1885 r. na Raszewy składała się wieś i folwark w pow. wrzesińskim. We wsi znajdowały się 24 domy z 254 m-cami wyznania katolickiego. Na terenie folwarku znajdowało się 5 domów z 81 m-cami. Właścicielem był Zygmunt hr. Czarnecki (właściciel Ruska i Przybysławia), który posiadał tu 257,6 ha. W tamtych czasach we wsi znajdowały się jeszcze relikty starego dworu, czyli „szczątki fundamentów i stary ogród świerkowy”. Niedaleko od dworu wznosił się kopiec zwany „szwedzkim”, który wg podania usypali Szwedzi za czasów Jana Kazimierza, „ziemię czapkami znosząc”. Na przełomie XIX i XX w. dziedzicem Raszew i Przybysławia był Michał Czarnecki (1861-1947), ożeniony z Teresą Okęcką z Krobowa h. Radwan. W latach 1887-1890, według projektu architekta Zygmunta Gorgolewskiego, wybudowano w Raszewach obecny pałac. W 1912 r. w pałacu zmarła matka dziedziczki – 65-letnia Maria z Czorbów h. Pogonia. W 1926 r. właścicielem 258-hektarowych dóbr był Michał Czarnecki. Na ogólny areał składało się 210 ha ziem uprawnych, 24 ha łąk i pastwisk, 1 ha lasów i 23 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił (łącznie z Podlesiem) 1709,53 talarów. Czarneccy gospodarowali w Raszewach do wybuchu 2. wojny światowej. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. a na bazie pozostałości folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. W pałacu znajdowała się dyrekcja Kombinatu PGR Raszewy o areale ponad 5 tys. ha.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
6622 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3971_Zerkow_1911.jpg
6623 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3971_Zerkow_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac eklektyczny o przewadze elementów klasycyzujących. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi W/NW-E/SE, fasadą skierowany na S/SW, piętrowy, nakryty wielospadowym dachem z poddaszem mieszkalnym w formie mezzanina. Fasada akcentowana dwoma skrzydłami po bokach, zdobiona półkolumnami wielkiego porządku na wysokich bazach, dźwigającymi gzyms udający belkowanie; umieszczonymi zarówno w narożach ryzalitów, jak i w pseudoportyku, zwieńczonym trójkątnym frontonem. W tympanonie portyku umieszczono herb rodziny Czarneckich – Prus (III). W elewacji ogrodowej, nad tarasem widnieje herb rodziny Giżyckich – Gozdawa. Przed wejściem głównym do pałacu znajduje się ganek filarowy dźwigający balkon, pod którym przebiega podjazd. We wnętrzach częściowo zachowane dekoracje sztukatorskie, m.in. polichromie przedstawiające kościół w Brzóstkowie i inne okoliczne pałace Czarneckich, wykonane przez Piotra Kubowicza.

Park

Park krajobrazowy z 2. poł. XIX w. o pow. 9,06 ha, założony przez Marię Giżycką – Czarnecką, zachowany w granicach sprzed 2. wojny światowej, znajdujący się na wspólnej działce ewid. z podwórzem gospodarczym.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011