Przybysław

Stan obecny

Własność J.S.T. Mieszkania.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
W poł. XV w. z Przybysławia pisał się Maciej, a następnie jego synowie Jan i Gisbracht (?). Żoną Macieja, sołtysa z Przybysławia była Jadwiga, która w 1486 r. procesowała się z Wojciechem Noskowskim. Rok później sołtysa ubił Wojciech Brzostkowski, za co został postawiony przed sądem. Proces ciągnął się przez wiele lat i jeszcze w 1894 r. wdowa z synami pozywali syna Wojciecha Brzostkowskiego – Stanisława. Na pocz. XVI w. właścicielem P. w pow. pyzdrskim był Mikołaj Gardzina z Lubrańca, który sprzedał wieś na wyderkaf Świętosławowi Komorskiemu, a w 1512 r. zapisywał na niej czynsz wikariuszom poznańskim. Rok później sprzedał P. za 600 grzywien Jakubowi Boturzyńskiemu, wojskiemu kaliskiemu. Mieszkające we wsi córki dotychczasowej pani wójt: Anna, Małgorzata, Elżbieta i Małgorzata (alias Marzena), nie oddały sołectwa za darmo i w 1513 r. skasowały od Jakuba B. kwotę 50 grzywien. Dziedzic miał przynajmniej czworo dzieci: Dorotę zamężną za Mikołaja Krosieńskiego, Mikołaja, Jakuba i Piotra ożenionego z Barbarą Zaremba z Kalinowej. W 1534 r. Mikolaj i Jakub pozywali Piotra o „niewydzielenie dóbr Brzostkowo, Raszewy, Przybysław, Gączewo, Pietrzykowo, Tuleja, Borzykowo, Niedamierz i Wranczyno p. py.”. (Dw.) Bracia na przestrzeni lat czynili między sobą różne transakcje i zapisy, jednak ostatecznie, w latach 60. XVI w. dziedzicem został Mikołaj B. W 1564 r. wieś płaciła 5 grzywien dziesięciny biskupom poznańskim. W 1574 r. Mikołaj Boturzyński zapisywał żonie Zofii Rozdrażewskiej z Nowego Miasta 1400 złp. posagu i t. wiana. Oprócz Przybysławia, Siekierzyna i Brzostkowa posiadali oni także młyn na rzece Lutyni. W 1578 r. we wsi było „13 łanów osiadłych, ćwierć karczmarska, 4 zagrodników i 5 komorników”. W 1618 r. dziedziczka Zofia była już wdową; wieś w tym czasie miała 10 łanów osiadłych. Mieszkało tu także czworo dzieci Boturzyńskich, z których kolejnym dziedzicem został Jan, ożeniony z Zofią Wyrzyską. Ciż mieli córkę Małgorzatę – dziedziczkę – która w 1626 r. sprzedała Przybysław wraz z pozostałymi dobrami Eremianowi (Remigianowi) Domiechowskiemu, za kwotę 15,9 tys. złp. Remigian ożenił się z Jadwigą Boturzyńską, z którą mieli syna Wojciecha – późniejszego księdza. W 1669 r. Wojciech zapisał ze swojej części dóbr 7 tysięcy złp. kościołowi N.M. Panny w Zdzieszu, zaś same dobra, czyli Brzostkowo, Przybysław i Genczewo przekazał Stefanowi Domiechowskiemu h. Prawdzic, synowi Przecława i Anny Taczanowskiej (bratankowi). W 1710 r. Stefan zapisał trzeciej z kolei żonie, Mariannie Rogalińskiej h. Łodzia, „dożywocie” z tych dóbr. Marianna umarła w 1730 r. Dziedzic z pierwszej żony miał troje dzieci: Katarzynę, Salomeę i Wojciecha; z drugiej – Doroty Tomickiej – pięcioro: Remigiana, Antoniego, Kazimierza, Eleonorę i Konstancję i z trzeciej, Marianny, siedmioro: Ludwikę Eufemię, Franciszka Józefa, Terese, Teodorę, Ludwika Pawła, Aleksandra i Rozalię. Ludwika (1698-1775) w 1713 r. wyszła za Antoniego Radolińskiego h. Leszczyc, a następnie, w 1726 r. w Brzostkowie, za Franciszka Ponińskiego h. Łodzia. Z ich związku pochodziło sześcioro dzieci: Jadwiga, Nepomucen, Ludwik, Stanisława, Antoni Józef i Prakseda. Z tejże szóstki dziedzicem został Antoni (1732-1818), starosta kopanicki, konsyliarz woj. kaliskiego w konfederacji targowickiej, a także członek KEN w latach 1773-1777. Po III rozbiorze Polski dobra znalazły się pod pruskim zaborem.
W okresie Księstwa Warszawskiego zarządcami Przybysławia byli Piotr Kraszewski z żoną Marianną z Matuszewskich. Zapewne w latach 30. XIX w. dobra w Przybysławiu nabył Marceli Czarnecki h. Prus (III), ożeniony z Florentyną Izabelą Antonią Chłapowską h. Dryja. Spośród ich sześciorga dzieci dobra przekazano Zygmuntowi Stanisławowi (1823-1908). Jeszcze w 1. poł. XIX w. dla Czarneckich wzniesiono obecny dwór. W 1885 r. Przybysław stanowił domenę i okręg domenalny w pow. wrzesińskim. Na terenie domeny znajdowało się 9 domów i 227 m-ców. Dobra obejmowały obszar 699,87 ha, w tym 527,19 ha ziem uprawnych, 59,79 ha łąk, 43,22 ha pastwisk, 49,42 ha lasu, 20,11 ha nieużytków i 0,14 ha wody. Czysty dochód z gruntu wynosił 9533 marek. Majątek posiadał własną gorzelnię i cegielnię, ponadto specjalizował się w produkcji nabiału, hodowli bydła i owiec. W skład okręgu wchodził także folwark Siekierzyn. Na jego terenie znajdowało się łącznie 10 domów i 242 m-ców wyznania katolickiego. Wieś wchodziła w skład parafii w Pogorzelicy. Zygmunt hr. Czarnecki h. Prus (III), (1823-1908), ożeniony był z Marią Giżycką z Giżyc h. Gozdawa (1827-1914), z którą mieli ośmioro dzieci: Wiktora Jana, Marcelinę, Wacława, Józefa, Ludwikę, Michała, Stefana i Zygmunta. Na pocz. XX w. dziedzicem Raszew i Przybysławia był Michał (1861-1947), ożeniony z Teresą Okęcką z Krobowa h. Radwan. Rządcą gospodarczym majątku był w tamtym czasie Józefat Kwieciński. W 1926 r. dobra w P. miały 702 ha obszaru, na co składało się 527 ha ziem uprawnych, 104 ha łąk i pastwisk, 50 ha lasów, 20 ha nieużytków i 1 ha wody. Posesorem dóbr był syn Michała - Antoni Jan Maria (1894-1944), który w 1923 r. ożenił się z Jadwigą Joanną Marią Dziembowską h. Pomian. Antoni był m. in. wiceprezesem Związku Ziemian w powiecie jarocińskim. Po 2. wojnie światowej na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. Dwór pozbawiony gospodarza przeznaczony został wówczas na mieszkania komunalne.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Geoportal;
Mapster:
6614 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3871_Pogorzelice_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór klasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na północ z lekkim odchyleniem zach. W fasadzie czterokolumnowy portyk wielkiego porządku, zwieńczony trójkątnym frontonem. Po bokach elewacji południowej dwa dość mocno wysunięte skrzydła, zwieńczone trójkątnie, nakryte dwuspadowymi dachami. Bryla dworu urozmaicona jest dodatkowo wąskimi, wysokim ryzalitami pośrodku elewacji szczytowych, zwieńczonymi trójkątnie.

Park

Park z 1. poł. XIX w. o pow. 1,89 ha, ze stawem we wschodniej części.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011