Miniszew

Stan obecny

Stan własności nieznany.

Historia

Dwór z 1 poł. XIX w.
Wieś zapewne istniała znacznie wcześniej, jednak pierwsze zapiski o niej znaleźliśmy dopiero w aktach grodzkich i ziemskich z końca XVI w. Istniał tu już wtedy dwór (obronny?) z folwarkiem, należący do synów Kaspra Miniszewskiego: Piotra i Jana. W 1591 r. Piotr zapisał na połowie wsi 1200 złp. posagu żonie Annie Głębockiej. Część wsi należała do Sebastiana M. – wuja braci oraz jego syna Macieja. Z kolei inna część M. znajdowała się w rękach Stanisława Markowskiego – burgrabiego ziemskiego pyzdrskiego, który posiadał także Żerniki i Kretkowo. W 1611 r. Markowski sprzedał swoje części Wojciechowi Chwalikowskiemu, synowi Klemensa, zaś ten zaledwie trzy lata później odsprzedał je Wojciechowi Malechowskiemu. Wśród kolejnych właścicieli możemy wymienić: Tomasza Trąmpczyńskiego (1630) i Jana Pacynowskiego równolegle z Wojciechem Turskim (lata 40. XVII w.). Turski swoją część nabył od ostatnich siedzących tu Miniszewskich: Piotra i Pawła.
Pacynowski (czy też Paczynowski) w 1674 r. sprzedał swoją część Janowi Skrzypińskiemu. W tym samym czasie synowie Turskiego: Chryzostom, Jan i Andrzej sprzedali swoje części Chryzostomowi Gorzeńskiemu, żupnikowi bydgoskiemu. Ten po kolejnych 14 latach sprzedał Miniszew i Żygówki Stefanowi Czaplickiemu, za kwotę 15 tys. złp. O Miniszewskich wiadomo, że po opuszczeniu rodzinnej wioski trzymali dobra Żegocin i Żbiki. Gdy córka Czaplickiego, Ludwika „doszła do lat”, wydano ją za Młodziejewskiego, po którego śmierci wyszła za Michała Miłońskiego. Ten również niebawem opuścił ziemski padół, zaś wdowa wyszła za Jerzego Chrzanowskiego. W 1. poł. XVIII w. wieś była puszczona w dzierżawę, a wśród licznych dzierżawców i posesorów możemy wymienić Stanisława Żbikowskiego, Jakuba Zajączka z Wrzący Wielkiej i Zakrzewskich. W 2. poł. XVIII w. miały miejsce liczne sprawy spadkowe po Czaplickich, lecz nazwiska wszystkich pretendentów pominiemy jako nieistotne dla niniejszego opisu. Kolejnym dziedzicem M. został Ludwik Hersztopski, a następnie Franciszek Łączkowski z Łączkowic herbu Zadora. Dziedzic ożeniony był z Joanną de Zaydlic, z którą miał synów: Marcina oraz Jana Nepomucena. Bracia odziedziczyli wieś po połowie. Marcin ożenił się z Marią Zakrzewską, córką Józefa Władysława i Sabiny de Zaydlic. Jednak niebawem zmarł, a Maria ponownie wyszła za mąż, za Ignacego Kamieńskiego. W 1778 r. zapisywała mężowi 3 tys. złp. na swojej połowie Miniszewa. W latach 1785-86 ich części nabył od spadkobierców Maciej Mierzewski h. Leszczyc, podsędek ziemski wschowski. Wśród współwłaścicieli wsi była także Anastazja Zakrzewska zamężna Morawska, która rok później sprzedała swoją część Mierzewskiemu za 10 tys. złp. Z braku zapisek możemy tylko się domyślać, że po III rozbiorze Polski poszczególne części wsi scalono, zaś jej właścicielami została rodzina Rembowskich.
Bonawentura Rembowski (1779-1849) ożeniony był z Eufrozyną Rozalią Miklaszewską. To właśnie za ich "rządów" we wsi wybudowano obecny dwór w otoczeniu parku. Ich córka Ludwika we wrześniu 1850 r. wyszła za Apolinarego Sydowa. Jej siostra Wirginia prawdopodobnie pozostała niezamężna. Jednym ze świadków przy ślubie był brat dziewcząt - Nepomucen. Już po 3 miesiącach urodziła się córka Ludwiki i Apolinarego - Anna Antonina Józefa, a rok później syn Józef Nepomucen. Stara dziedziczka, 70-letnia Eufrozyna Rembowska zmarła 25 grudnia 1852 r. Dwa lata później w rodzinie Sydow narodził się kolejny syn - Stanisław Bonawentura Franciszek, jednak w kolejnych latach sprzedali oni majątek, a kolejnym właścicielem został Feliks Jaruntowski z Jarunt h. Prus (III), (1824-1900). Kilka lat wcześniej ożenił się on z Seweryną Cecylią Zabłocką h. Łada. Jaruntowscy mieli pięcioro dzieci: Adaminę zamężną za Bronisława Salkowskiego, Kazimierę, Artura ożenionego z Marią Henryką Chosłowską, Stanisława ożenionego z Ludwiką Ciemniewską z Ciemniewa h. Prawdzic i Marię zmarłą 2-miesięcznym dzieckiem. Szwagier dziedzica - Józef Zabłocki był w owym czasie dziedzicem Chwalęcinka. W 1868 r. sąd w Pleszewie wystawił dobra Miniszewo (wraz z wsią Żygówek) na licytację. Wartość majątku oszacowano na 65.670 talarów. Nabywca znalazł się dopiero w 1873 r. Trudno powiedzieć dlaczego kwota za dobra powiększyła się do 98 tys. talarów, w każdym razie za tyle Miniszew nabył Mieczysław Jaraczewski h. Zaręba (1840-1881). Dziedzic zmarł w Londynie i prawdopodobnie nie pozostawił potomstwa.
W 1885 r. wieś leżała w pow. pleszewskim i dzieliła się na część wiejską oraz dobra. Majątek stanowił domenę; posiadał też miano „dóbr rycerskich”. Jego obszar wynosił 1616 mórg, zaś w skład domeny wchodziły: Żygówko oraz folwark i karczma w miejscowości Dąb. Na terenie domeny znajdowało się 12 domów w których mieszkało 135 osób, w tym 5 ewangelików (reszta katolicy). Do majątku należała cegielnia oraz fabryka serów. Część wiejska miała 7 domów z 57 m-cami wyznania katolickiego. Poczta znajdowała się w odległym o 2 km Robakowie, zaś stacja kolei żelaznej i telegraficzna w Żerkowie. Do najbliższego gościńca mieszkańcy mieli 9 km. Niestety nie wiemy, kto przejął dobra po Jaraczewskim. Księga adresowa z 1909 r. nie wymienia Miniszewa, są jedynie pobliskie Prusinowo z właścicielem Maciejowskim i Kretków Skórzewskich. Być może majątek wykupili Niemcy (?), gdyż po wyzwoleniu Polski w 1918 r. przeszedł on w ręce skarbu państwa. Wieś znalazła się w powiecie jarocińskim. W 1926 r. dzierżawcą dóbr był Stefan Laurentowski. Ogólny ich obszar wynosił 418 ha, na co składało się 384,5 ha ziemi uprawnej, 22,5 ha łąk i pastwisk oraz 11 ha nieużytków. Do oszacowania podatku podawano 1152 talary czystego dochodu gruntowego. Prawdopodobnie w 1930 r. dwór został rozbudowany. Po 2. wojnie światowej na terenie folwarku znajdowała się Spółdzielnia Produkcyjna.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór klasycystyczny, parterowy, nakryty dachem naczółkowym, fasadą skierowany na płn.-zachód. Od południa piętrowa (zapewne współczesna) przybudówka nakryta dachem płaskim. Pośrodku fasady okazały portyk kolumnowy wielkiego porządku, dźwigający trójkątny fronton. Wejście poprzedzone szerokimi schodami, ujętymi murkami po bokach.

Park

Pozostałości kilkuhektarowego parku zachowały się jedynie w płd.-wschodniej części założenia i mają nie więcej niż 0,55 ha pow. Niegdyś park rozciągał się dalej na płn., zachód i płn.-wschód.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011