Podrzecze

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z poł. XIX w.
Pierwsz wzmianka o wsi pochodzi z 1284 r., kiedy to Król Przemysław II pozwolił kasztelanowi krobskiemu Stefanowi lokować Górkę, Sowy i Podrzecze na prawie niemieckim. W 1337 r. pisali się ze wsi Florian, Wit i Mikołaj, a w 1434 r. Wojciech, burgrabia kaliski. Wieś podzielona była na kilka części, zaś na jednej z nich siedział niejaki Wyszkon. Pod koniec XV w. można rozgraniczyc tu części należące do Podrzeckich, Borek-Gostyńskich i Ponieckich. Na pocz. XVI w. jedną z części wsi nabyli dziedzice z Górki – ówcześni właściciele ¼ Gostynia i przyległości. Należy dodać, że Gostyńscy byli posiadaczami ogromnych dóbr w Wielkopolsce, m.in. Nowego Miasta, zaś Górkowie m.in. Grabonoga. Ok. 1560 r. Podrzecze było podzielone mniej więcej po połowie i należało do Andrzeja hr. Górskiego oraz do Mikołaja Gostyńskiego ożenionego z n.n. Anną. Po Mikołaju dobra odziedziczyli synowie Stanisław i Jan. W 1584 r. Stanisław zapisywał żonie Urszuli Gramblewskiej 2-o v. Rosfarowskiej 8 tys. złp. posagu i t. wiana. Wcześniej żona sprzedała mu swoją część klucza gostyńskiego. Zapewne ich bratem był Marcin Gostyński, którego część odziedziczył pod koniec XVI w. Zygmunt G., syn Jana. W 1595 r. miał on dopiero 18 lat i posiadał opiekuna, jednak jako prawowity dziedzic części fortuny (z wyjątkiem łąk należących do mieszczan) przekazał ją Stanisławowi Radzewskiemu. Tym sposobem Radzewski stał się właścicielem połowy Gostynia, Podrzecza, Pożegowa i Gorzewa, oprócz posiadanej wcześniej Dusiny. W 1600 r. jego syn Melchior swą część majątku sprzedał za 3600 złp. Katarzynie Zielińskiej, wdowie po Izaaku Giżyckim. Pozostałą część wyderkował, m.in. Janowi Grotowi z Przyłęku, dziedzicowi w Żegrowie. Drugą połowę P. trzymał w tym czasie Stanisław Gostyński, kasztelan krzywiński, a w 1606 r. wyderkował ją Andrzejowi Łaskawskiemu ożenionemu z Agnieszką Spławską. Żoną kasztelana była Jadwiga z Górki Roszkowska, która po jego śmierci, w 1616 r. wyderkowała Janowi Dąbrowskiemu części Podrzecza i Bodzewko – kupione wcześniej od Bodzewskiego. Wyderkaf jako forma sprzedaży niedokonanej oznaczał, że po oddaniu uzyskanej kwoty dobra wracały w ręce pierwotnego właściciela, zaś w przeciwnym wypadku pozostawały w rękach nabywcy. Zacna Jadwiga odzyskała P. i Bodzewko, a w 1622 r. puściła je na wyderk ponownie, małżonkom Wojciechowi Rozbickiemu i Annie Młodawskiej. Miała ona ze Stanisławem pięciu synów: Marcina, Stanisława, Andrzeja, Piotra i Mikołaja. W 1624 r. Marcin na swojej części zapisywał 8 tys. złp. żonie Barbarze Kowalewskiej. Równolegle drugą połowę dóbr gostyńskich, po Melchiorze Bodzewskim odziedziczył jego syn Stanisław. Ten w 1629 r. zapisywał swojej żonie Dorocie Cieleckiej 12 tys. złp. posagu. Zapewne jego siostrą była Elżbieta, która wyszła za Wojciecha Nieświastowskiego h. Nałęcz. Ciż Nieświastowscy byli ok. 1650 r. dziedzicami Grabonogu, Nieświastowic i części Brześnicy. Część należącą do Gostyńskich dzierżył Andrzej G., kasztelan kamieński, ożeniony z Heleną Pudliszkowską. Mieli oni syna Andrzeja, który w 1677 r. sprzedał poł. Gostynia i przyległości Zofii z Bnina Opalińskiej, wdowie po Adamie Konarzewskim. Ta od razu po kupnie wyderkowała dobra filipinom w Gostyniu.
Druga połowa dóbr cały czas znajdowała się w rękach potomków Radzewskich, a w 1684 r. jej właścicielem został Stanisław R., syn Jana. Dziesięć lat później majątek przejął jego brat Franciszek. Oprócz miasta Gostyń były to: Dusina, Podrzecze, Bodzewko i Pożegowo w pow. kościańskim. Na pocz. XVIII w. do Gostynia zawitał znakomity ród księciów Wiśniowieckich, w osobie Jana Antoniego Korybuta-Wiśniowieckiego, który dzierżawił część dóbr gostyńskich od Mikołaja Zbijewskiego h. Rola. Jeszcze przez cały XVIII w. dobra gostyńskie były podzielone i należały do wielkich rodów: Mycielskich, Hinczów-Rogowskich i Chłapowskich h. Dryja. Folwark we wsi zarządzany był przez licznych posesorów, m.in. Leśniewskich (1720), Smolińskich (lata 30.), Skotnickich (lata 40.) i nastepnie aż do pocz. XIX w. – Kmitów. W 1782 r. Józef, Stanisław i Jan Nepomucen Mycielscy dokonywali podziału majątku, zaś z kontraktu dowiadujemy się, że wieś miała jeszcze „dwie części do innych dziedzin należące”. Zapewne mowa tu o częściach sukcesorów Franciszka Radzewskiego oraz Mojaczewskich, którzy część tej wsi dostali w drodze zamiany za Gościejewo. Ta właśnie część po Mojaczewskich, z folwarkiem Tanecznica, przeszła pod k. XVIII w. na Michała, Ludwika i Macieja Chłapowskich – spadkobierców Ludwika Ch., generała wojsk koronnych. Poszczególne części wsi miały też swoich posesorów. W latach 1792-93 byli to oprócz Kmitów: Anzelm Pomorski i Jan Nepomucen Rupniewski. Na pocz. XIX w. zastąpili ich Rudniccy i Koszutscy h. Leszczyc. Niestety nie wiemy w jaki sposób dobra uległy scaleniu, w każdym razie w 1811 r. dziedzicem Gostynia i Podrzecza był już Marcin Józef Adam Węsierski h. Belina, ożeniony z Katarzyną Łucją z Zarembów. Po nim spośród trzech synów dobra odziedziczył Antoni Szymon Seweryn (1811-1871), ożeniony z Ludwiką Bojanowską h. Junosza, córką dziedziców Skoroszewic – Serafiny z Potworowskich i Kaliksta. Mieli oni jedyną córkę Elizę, zamężną za Stanisława Gorzeńskiego h. Nałęcz. W latach 40. XIX w. Podrzecze po śmierci brata i bratowej wziął Mikołaj Węsierski (1812-1965), ożeniony z Bolesławą Pruską h. Leliwa (1827-1898) z Żegocina. Mieli oni czworo dzieci: Józefa (1846-1894), Kazimierza (1847-1900), Marię Serafinę Katarzynę (1850-1908) i Annę (1853-1900). Zapewne z inicjatywy Mikołaja Węsierskiego w Podrzeczu wybudowany został nowy pałac. Mikołaj zmarł 27 paźdź. 1865 r. Pozostawił czwórkę małoletnich dzieci i wdowę. W skład dóbr wchodziły wówczas także Mojkowo i Bogusławki. Dziedzicem po ojcu został Kazimierz Węsierski.
W 1885 r. na Podrzecze składała się wieś oraz dominium z 342,43 ha gruntów. We wsi znajdowało się 13 domów i 142 m-ców wyznania katolickiego, zaś dominium 7 domów i 120 m-ców. Czysty dochód gruntowy z majątku wynosił 4781 marek, należała do niego także cegielnia. Cały okręg dominalny liczył 8 domów i 165 m-ców, w tym 150 katolików i 15 ewangelików. Kazimierz Węsierski w 1870 r. zaślubił Helenę hrabinę Kokoszka-Michałowską h. Jasieńczyk (1870-1896), z którą prawdopodobnie nie posiadał potomstwa. Hrabina zmarła mając zaledwie 26 lat i pochowana została w grobowcu familijnym Węsierskich w Gostyniu. Po śmierci Kazimierza majątek przejął mąż siostry Anny – Witold Taczanowski h. Jastrzębiec (1843-1906). Mieli z Anną dwóch synów: Zdzisława (1885-1920) i Stanisława (1890-1947). Dziedzic zmarł 20 lipca 1908 r. i pochowany został w Podrzeczu. Po śmierci brata jedynym właścicielem P. został Stanisław Taczanowski. Ozeniony był on z Zofią Lasocką z Lasocina h. Dołęga, z którą miał jedyną córką Annę (1922-1996). Ta miała później dwóch mężów, jednak prawdopodobnie była bezdzietna. W okresie międzywojennym Podrzecze stanowiło wieś oraz gminę w pow. gostyńskim. W 1926 r. wieś liczyła 183 m-ców. Obszar majątku wynosił 315 ha, w tym 220 ha ziem uprawnych, 73 ha łąk i pastwisk, 7 ha lasu i 15 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wykazywany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 1277 talarów. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo po przemianach politycznych 89/90. Potem pałac był własnością ANR. W ostatnich latach pałac wraz z parkiem odzyskali potomkowie dawnych właścicieli.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
6747 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4168_Gostyn_1940.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac renesansowy. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi WzN-EzS, fasadą skierowany na NzE (północ z niewielkim odchyleniem wschodnim), murowany z cegły, podpiwniczony, składa się z kilku części o różnych wysokościach i szerokościach. W większości piętrowy, z trójkondygnacyjną wieżą z lewej strony. Nakryty wielospadowymi dachami krytymi papą.

Park

Park pałacowy z XIX w. o pow. 5,3175 ha. Park w całości zajmuje działkę ewid. nr ...186 i znajduje się w swoich dawnych granicach. (Geoportal, 5.02.2018 r.)

Inne

Zabudowania gospodarcze

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011