Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Koszkowo

Korben (1939-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gostyński
Gmina:Borek Wlkp.
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski z 1 poł. XIX w.
Obiekt:dwór, nr rej.: 195 z 22.02.1968
Park:nr rej.: 958 z 16.01.1979

Stan obecny

Własność A.N.R albo J.S.T.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
W 2. poł. XV w. wieś była podzielona co najmniej na dwie części. Połowę dzierżyli Koszkowscy, zaś resztę m.in. dziedzice pobliskiej Dąbrówki - najpierw Potencjan Dąbrowski, podsędek poznański (ok. 1478 r.), następnie jego syn, ks. Marcin z Dąbrowy, kanonik poznański. Na pocz. XVI w. właścicielką dóbr oraz karczmy była spokrewniona z Dąbrowskimi Dorota Koszkowska 1-o v. Zalewska, 2-o v. Brześnicka. Koszkowscy wybudowali we wsi pierwszy dwór, o którym mówi informacja z 1521 r. W tymże roku dziedziczka postanowiła dać połowę wsi i dwór synowi, Janowi Brześnickiemu. Ten w 1533 r. sprzedał wieś (a raczej jej część) Marcinowi Baranowskiemu. W poł. XVI w. dziedzicem był Andrzej Miaskowski h. Bończa, który zamiennie nazywał siebie Koszkowskim, ożeniony z Magdaleną Ujejską, córką Jana. Wspomniany wcześniej Baranowski miał syna Jana, ożenionego z n.n. Anną. Zmarł przed 1559 r., zaś Anna wyszła za Krzysztofa Gostyńskiego. W tymże roku pozywała ona Jadwigę Brodowską, która w wianie dostała części Kosowa od swego męża Macieja Zeliatkowskiego (?). Pod koniec XVI w. wieś przeszła w ręce Pogorzelskich, z których w 1601 r. Stanisław, syn Hieronima zapisywał żonie Zofii Grocholskiej 2 tys. złp. wiana. Zmarł on zaledwie dwa lata później, zaś jego bracia: Piotr, Andrzej i Sebastian, wyderkowali wieś Piotrowi Bnińskiemu h. Łodzia. Po kilku latach wdowa po Stanisławie wyszła za Dobrogosta Brzechwę, skarbnika kaliskiego. W 1612 r. procesowali się z nią synowie: Andrzej i Piotr. W latach 1612-1614 ciż bracia sprzedali dobra Andrzejowi Noskowskiemu, za kwotę 17 tys. złp.
Tenże Andrzej miał synów: Piotra i Macieja, z których Koszkowo w 1628 r. otrzymał Piotr. Nie mamy pojęcia, dlaczego Noskowski posługiwał się zamiennie nazwiskiem "Woliński", w każdym razie taką informację znajdujemy w 1635 r., kiedy to zapisywał on 3500 złp. żonie - Helenie Pierzchlińskiej. Mieli oni czterech synów: Adama, Franciszka, Hieronima i Eustachego, z których dobra odziedziczył ten pierwszy. W 1668 r. zastawił on Koszkowo Maciejowi Szczytnickiemu. Ok. 1688 r. właścicielem tej części wsi został Franciszek Noskowski. Na przełomie XVII i XVIII w. dziedzicem całej wsi stał się Eustachy Noskowski, który sprzedał Koszkowo siostrzenicy - Mariannie Cywińskiej - wdowie po Mikołaju Ostrowskim, za 15 tys. złp. Ciż Ostrowscy mieli córkę Katarzynę, zamężną za Stanisława Chwaliszewskiego i syna Ignacego. W 1729 r. młody Ostrowski sprzedał szwagrowi wieś za 27,3 tys. złp. W 1737 r. od Stanisława Chwaliszewskiego wieś nabyła Anna Grudzielska, wdowa po Zbijewskim h. Rola. Następnie wyszła ona za Józefa Grudzielskiego, któremu chciała dać majątek jednak ten wsi nie przyjął, dając ją Wojciechowi Mańkowskimu h. Zaręba. W 1741 r. Mańkowski rezygnował Koszkowo za 40 tys. złp. swemu przybranemu synowi - Wawrzyńcowi Będowskiemu, który oprawił na tych dobrach 35 tys. złp. posagu na rzecz swojej żony - Katarzyny z Mańkowskich Koszutskiej. W 1753 r. Będowski sprzedał Koszkowo Katarzynie z Przyjemskich Ulatowskiej, za kwotę 42 tys. złp. Dziedziczka zmarła zaledwie trzy lata później i pochowana została u reformatów w Goruszkach. W 1777 r. odbyła się rozprawa odnośnie podziału dóbr po Mańkowskim. Sąd musiał ustalić wysokość spadku oraz ile z tego "wsiąkło" w dobra Wawrzyńca Będowskiego: Daleszyn i Malewo. Kwotę podzielono na dwie części: 1. - Wojciecha Będowskiego i jego siostry Elżbiety zamężnej za Morawskiego i 2. - Macieja Koszutskiego i jego siostry przyrodniej Elżbiety Bojanowskiej zamężnej za Niemojewskiego. W.w. spadkobiercy opuścili Koszkowo, zaś dziedzicem został dotychczasowy posesor - Stanisław Ulatowski, pułkownik wojsk koronnych. W 1783 r. sprzedał on dobra Piotrowi Przyjemskiemu, podkomorzemu królewskiemu, za kwotę 75 tys. złp., zaś ten po kolejnych 3 latach Krzysztofowi Wyssogota-Zakrzewskiemu h. Wyskota, rotmistrzowi królewskiemu. Zacny rotmistrz zmarł w 1796 r. w Brześnicy i pochowany został w kościele w Gostyniu. Wdowa Zakrzewska prawdopodobnie sprzedała Koszkowo Objezierskim. W 1809 r. urodziła się tu Paulina Objezierska, córka Rafała i Apolonii z Zarembów. Po 2. latach urodził się Józef Tymoteusz, w 1812 r. Eleonora Franciszka Hieronima i w 1818 r. Marianna Elżbieta. Posesorami w tamtym czasie byli Chodupscy, z których Kunegunda w 1839 r. zaślubiła Tomasza Wilkońskiego. W 1841 r. dziedzicem wsi był już Maksymilian Sośnicki, po którym wieś odziedziczył urodzony w 1832 r. syn Piotr. Posesorami byli: córka – Kordula Sośnicka, zamężna za Józefa Madalińskiego.
W 1885 r. Koszkowo składało się z części wiejskiej oraz domeny i leżało w pow. śremskim. Wieś miała 19 domów i 99 m-ców wyznania katolickiego, zaś domena 13 domów i 160 m-ców oraz 1653 morgi gruntów. W 1886 r. wieś została wystawiona na przymusową licytację, na której kupił ją Tadeusz Morawski z Jurkowa. Ten niedługo później sprzedał dobra Filipowi Wize ożenionemu z Emilią Rakowską. W 1898 r. w Koszkowie ich syn Feliks zaślubił Marję Halinę Antoninę Urbanowską, córkę Napoleona i Katarzyny Krzyżanowskiej. Świadkami przy ślubie byli Czesław Wize i Rodryk Dunin. Dzierżawcami dóbr byli w tym czasie Bronisław Wize ożeniony z Marią Krzyżanowską. W 1901 r. urodziła im się córka Elżbieta Maria. W okresie międzywojennym dobra nabył Edward Aleksander Raczyński, właściciel Rogalina. W 1926 r. właścicielem Koszkowa był syn hrabiego – Karol Roger Zygmunt hr. Raczyński, ożeniony ze Stefanią Hortensją Taidą księżną Świętopełk- Czetwertyńską h. Pogoń Ruska. Mieli oni dwóch synów: Konstantego Edwarda (1906-1924) i Rogera Zygmunta (1909-1958). W 1926 r. dobra w Koszkowie liczyły 422 ha, na co składało się 359 ha ziem uprawnych, 14 ha łąk i pastwisk, 38 ha lasów, 10,5 ha nieużytków i 0,5 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 1255 talarów. Dospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła czarno-białego rasy nizinnej oraz reprodukcji uznanych nasion zbóż, ziemniaków i nasion buraczanych. W 1930 r. Koszkowo liczyło 317 m-ców. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Po wojnie na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster;
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi płn.-płd., fasadą zwrócony na zachód. Budynek piętrowy, nakryty dachem naczółkowym. Od północy niższa przybudówka.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 1,6 ha. Park nie posiada wydzielonej działki ewid. i zajmuje niewielki fragment dużej dz. rolnej należącej do gospodarstwa.

Inne

Zespół folwarczny, XIX w., nr rej.: 1305/A z 19.05.1992

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.