Karsewo

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1360 r. Pierwszych właścicieli znajdujemy w zapiskach z lat 40. XV w., gdzie Wojciech, Jan i Stefan z Karszewa występują jako opiekunowie Anny, córki Mikołaja z Grzybowa. W 1469 r. poznajemy Wojciecha, który w 1573 r. już jako Karszewski zapisywał 50 grzywien posagu i tyleż wiana żonie Annie. Jego potomek Michał Karszewski w 1483 r. zapisywał 100 grzywien posagu i t. wiana żonie Małgorzacie, córce Jana Noskowskiego. Karszewscy byli dużą rodziną i posiadali włości również w sąsiednich wsiach, m.in. Malczewie. W 1516 r. właścicielem wiatraka w Witkowie był ksiądz Wojciech Karszewski. Ród Karszewskich (Karsewskich) utrzymał się we wsi stosunkowo długo, bo aż do połowy XVIII w. Wieś w owym czasie była podzielona, zaś drugą połowę na pocz. XVIII w. dzierżył Kazimierz Kęsicki, ożeniony z Konstancją Małachowską. Po nim dobra odziedziczył Piotr Rechlicz ożeniony z Katarzyną Gałczyńską, którzy mieli syna Franciszka. Ten w poł. XVIII w. scedował części po rodzicach Józefowi Chełmickiemu h. Junosza, synowi Stanisława i Teresy Mańkowskiej h. Zaręba. Po kilkunastu latach połowę wsi należącą do Karszewskich dzierżył Antoni, syn Stanisława a wnuk Franciszka Karszewskiego. W zapiskach występuje także Ignacy Rzeszotarski ożeniony z Agnieszką z Potockich, jednak informacja ta dotyczy zapewne zupełnie innej miejscowości. W 1764 r. część Chełmickiego nabył za 70 tys. złp. Tadeusz z Wodek Wodecki, syn Mikołaja i Zofii Sczanieckiej. Ciekawą zapiskę znajdujemy w 1789 r., gdzie jednocześnie występują dziedzice obydwu częsci Karsewa: Tadeusz Wodecki oraz Antoni Karszewski, których kwitowała Antonia Gądecka. Informacja nie podaje, czego dotyczyły wypłacane kwoty, zaś Gądeccy nie odegrali ciekawszej roli w dziejach tej wsi. Do k. XVIII w. pomimo III rozbioru Polski nie zaszły tu większe zmiany. Młoda Katarzyna Wodecka wyszła za Walentego Jerzego Lubomęskiego, zaś na drugiej części wsi nadal siedzieli potomkowie Karszewskich. Ignacy Wodecki był dziedzicem swojej cześci co najmniej do 1821 r. Warto dodać, że posiadał on także majętność Wiekówko. Ożeniony był z Marią Brzozowską, zaś w Karsewie rodziły się ich dzieci. W późniejszym czasie środkowa częsć wsi stała się pruską domeną rządową i znalazła się w posesji (czyli dzierżawie). Posesorami byli m.in. Feliks Pomorski, a w latach 30. Karol Opeln-Bronikowski. Tenże Bronikowski kilkanaście lat później wymieniany jest już jako dziedzic. Jego żoną była Balbina Żychlińska, zaś w Karsewie urodził się ich syn Czesław Wojciech oraz córka Eugenia. Ta po śmierci pierwszego męża, w 1866 r. wyszła za Wojciecha Przysieckiego, posesora Gałązek. Drugą połowę wsi w międzyczasie dzierżył Dionizy Sobeski, który w 1841 r. ożenił się z Józefą Antoniną Karońską, córką Bonawentury K., dzierżawcy Rzegnowa. Część tę sprzedali oni Janowi i Sylwii Krasickim. Ci z kolei mieli syna Józefa, który ożenił się z Wandą Lutomską, zaś po śmierci ojca i matki (1862 r.), Józef został dziedzicem Karsewa. W Karsewie rodziło się kilkoro dzieci Krasickich: Anna Sylwia (1860), Rozalia Józefa (1862), Witold Kazimierz (1863) i Michał Józef. Po Bronikowskich obydwa majątki przeszły w ręce niemieckie. Zapewne właśnie w tamym czasie zachodnia połowa wsi otrzymała nazwę Oberhof. Właścicielami została rodzina młynarza Andreasa Roeslera i Veroniki Karabasz. Ich synem był Stanislaus Roesler (1863-1926) ożeniony z Cordulą Danecką z d. Nagel. Oboje po śmierci pochowani zostali w Witkowie. W 1885 r. wieś posiadała także kolonię o nazwie Kurczewko z 12 domami i 95 m-cami, w tym 42 ewangelików; 38 analfabetów. Być może są to współczesne "Huby", położone 500 m. na zachód od centrum wsi (?). W 1900 r. wieś liczyła 74 m-ców, zaś folwark Karsewo I - 88 m-ców. Drugi folwark czyli położone nieco na zachód Oberhof zamieszkiwało 75 osób. Po parcelacji przeprowadzonej na pocz. XX w. majątek został podzielony na mniejsze działki, na których osadzono rolników niemieckich. Stojący tu dwór został całkowicie przebudowany (wyburzony?), zabudowania folwarczne częściowo wyburzono, zaś przez dawne podwórze poprowadzono drogę. W dniu 20 stycznia 1913 r. nastąpiło częściowe włączenie społeczności wiejskiej Karsewa do obszaru dworskiego Oberhof. 12 sierpnia tego samego roku z pozostałej części wsi i resztówki po majątku "Karsewo I" utworzono wieś Karau. Pozostałości zespołu dworskiego w centrum wsi nie zachowały się do czasów obecnych. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. prawdopodobnie rozparcelowano również i folwark Oberhof, tworząc z obu części wieś o wspólnej nazwie Karsewo. Po 2. wojnie światowej nastąpiło dalsze zatarcie układu przestrzennego folwarku w centrum wsi, na skutek utworzenia nowych działek, gospodarstw rolnych i rozwoju budownictwa jednorodzinnego.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Mapster:
5609 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/;
Witkowo, mapa C232/1877, Wojskowy Instytut Kartograficzny, 1934;
Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874 - 1945:
Rolf Jehke, Herdecke;
Geoportal.
Przedstawione w opisie analizy są interpretacją własną autora i mogą być traktowane jedynie orientacyjnie. W żadnym wypadku nie należy korzystać z nich jako z podstawy źródłowej dla innych opracowań.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

W zachodniej części wsi zwanej niegdyś Oberhof zachowały się relikty zespołu dworskiego z budynkiem, który może być dawnym dworem. Jest on parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, fasadą skierowany na południe. Nad wejściem wznosi się trójkątna wystawka. Od zachodu dostawiona niska, parterowa przybudówka.
Lokalizację nieistniejącego dworu w centralnej cz. wsi zaznaczyliśmy na załączonym screenie mapy archiwalnej.

Park

Na północ od opisywanego budynku rozciągają się pozostałości parku z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 0,8 ha. Relikty zespołu dworskiego znajdują się na dużej działce rolnej nr ...31/3 o pow. 10,5793 ha z wyłączeniem kanału (dz. nr ...300308_2.0011.33; 0,36 ha) zasilającego w wodę dwa stawy. Niegdyś park rozciągał się odrobinę dalej na zachód i mógł liczyć ok. 1 ha lub 1,6 ha wraz z drzewostanem otaczającym stawy.
Park w centralnej części wsi rozciągał się na południe od nieistniejącego dworu i mógł liczyć ok. 1,5 ha. Obecnie znajdują się tam pola i działki rolne.
Uwaga: pomiary orientacyjne. Geoportal, 09.07.2017 r.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Zdjęcie pochodzi ze strony :https://zabytek.pl/pl/obiekty/dwor-1-pol-xix-999129180, zamieścił Jerzy M. polskiezabytki.pl