Szydłowo

Stan obecny

Własność J.S.T.
Wcześniej: Zespół Szkół w Szydłowie.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi „Szydlow” pochodzi z 1233 r.. kiedy to książę Władysław Odonicz zamienił Szydłowo i Łosośniki na Palędzie. Tym sposobem wieś stała się własnością klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie. W 1362 r. król zatwierdził tę zamianę. Powstało tu sołectwo będące dobrami klasztoru trzemeszeńskiego. Inne nazwy spotykane w zapiskach to Schydlowo (1347), Schidlowo (1580) i Szydłów (XIX w.). Kolejne przywileje dla sołectwa potwierdzano w 1522, 1542 i 1546 roku. W latach 1580-1620 wieś posiadała 10 łanów, 2 sołtysie i 10 zagrodników. Kmiecie płacili proboszczom z Wylatowa po groszu kolendy z łanu. Tyle samo daniny płacili karczmarze i zagrodnicy. Przez kolejne 300 lat dobrami zarządzali kolejni dzierżawcy. W zapiskach znajdujemy wzmianki o Janie Lubikowskim (1670), Mariannie i Antonim Jaranowskich (1690), Andrzeju J. – stolniku brzesko-kujawskim (1696), Kazimierzu Wilczyńskim (1712) i Piotrze Rostkowskim – podstolim winnickim. Ten ostatni ożeniony był z Marianną Kosmowską h. Kościesza; w 1780 r. urodził się ich syn Paweł, a w 1781 r. bliźnięta Józef Konstanty i Józefata Konstancja. Warto dodać, że dziedziczka pochodziła z rodziny Kosmowskich – właścicieli Kołodziejewa. Niestety, synek Józef zmarł po zaledwie 22 tygodniach, a Paweł w sierpniu 1782 r. Później Rostkowscy mieli jeszcze dwóch synów: Walentyna Macieja (ur. 1783) i Jana Nepomucena Urbana Edwarda (ur. 1784) oraz dwie córki: Katarzynę i Zuzannę. Dziedzic na łożu śmierci sporządził testament, w którym oprócz 5 dzieci z Marianną wymienia również dzieci z pierwszego małżeństwa: Kazimierza który trzymał Kobylniki i Łagiewniki, Filipa i Rachwała. Miał również zmarłego w 1784 r. syna Antoniego.
W 1795 r. opat trzemeszeński Michał Kosmowski h. Kościesza wystawił we wsi kościół p.w. świętych imion Jezus, Maryja i Józef oraz szpital dla 18 ubogich. Rok później utworzono tu także Bractwo Serca Jezusowego. Obecna nazwa wezwania parafii jest zniekształcona w stos. do formy pierwotnej i brzmi „Parafia Najświętszego Imienia Jezus, Najświętszej Marii Panny i Św. Józefa w Szydłowie”. Po III rozbiorze Polski i sekularyzacji zakonu rząd pruski ustanowił w Szydłowie domenę. Ok. 1830 r. w jej skład wchodziły: Berdychów, Dysiek, Jerzykowo, Kątno, Krzyżownica, Łosośniki, Miława, Popielewo, Szydłówko, Trzemżal, Wasielewko i Zieleń. W tym czasie wieś miała 22 domy i 191 m-ców, w tym 152 ewangelików, 32 katolików i 7 żydów. W poł. XIX w. Sz. rozdzielono na dwie posiadłości. Z obszaru włościańskiego powstało Mianowo (Tauschendorf), obecne Mianowo. Wówczas powstał też folwark nazwany Szydłowo II. W 1841 r. dziedzic Emilian Cielecki (wcześniej rozwiedziony) ożenił się z Bogusławą Żychlińską, córką dziedziców Bojanowa. Szydłowo posiadał Jan Portaszewisz, ożeniony z Julią Vetter, a następnie ich syn Ignacy. Zapewne właśnie za czasów Portaszewiczów wzniesiony został obecny dwór. W 1885 r. Sz. I miało 13 domów i 224 m-ców, w tym 25 ewangelików i 199 katolików. Obszar wsi wynosił 646,16 ha, na co składało się 509,21 ha ziem uprawnych, 41,49 ha łąk, 10,09 ha pastwisk, 9,18 ha nieużytków i 76,18 ha wód. Była tu gorzelnia oraz cegielnia. Na terenie Szydłowa II znajdowało się 5 domów z 85 m-cami wyznania katolickiego. W 2. poł. XIX w. właścicielem Szydłowa II był Tomasz Mielęcki. Obszar tych dóbr wynosił 225,96 ha, w tym 217,02 ha ziem uprawnych, 5,11 ha łąk oraz 3,83 ha nieużytków. Na przełomie XIX i XX w. Sz. II nosiło niemiecką nazwę Schidlow, zaś Sz. I (opisywany dwór) Schidlowo. W 1930 r. właścicielami folwarków byli: Karol Tyczka ze 176 ha oraz Eugeniusz Jonas z majątkiem o pow. 644 ha. Ten drugi był także właścicielem gorzelni. Wieś liczyła 230 m-ców; był tu sklep spożywczy, kuźnia Wehana oraz wiatrak należący do S. Wałędowskiego. Po 2. wojnie światowej dobra zostały znacjonalizowane zaś dwory przeznaczono na mieszkania. Opisywany budynek przeznaczono na szkołę. W 1977 r. został on wyremontowany, na skutek czego utracił cechy stylowe. W 2009 r. szkoła w Szydłowie została zlikwidowana i od tego czasu budynek pozostaje opuszczony.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Wielka Genealogia Minakowskiego, Marek Minakowski „Wielcy.pl”;
Geoportal;
Mapster:
5549 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3473_Tschemsal_1911.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi N-S, fasadą zwrócony na wschód. Niegdyś na osi wejścia znajdował się okrągły staw lub fontanna. Budynek piętrowy, pozbawiony cech stylowych.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 2,8 ha, na co składają się dz. ewid.: największa, nr ...34/3 o pow. 2,1742 ha, wydzielony plac pośrodku na dz. nr ...35 o pow. 0,2663 ha oraz dz. ze stojącym na niej budynkiem, o numerze ...34/2 i pow. 0,3722 ha (Geoportal, 31.12.2017 r.). Wśród starodrzewu dominują dęby szypułkowe, kasztanowce, lipy drobnolistne i jesiony wyniosłe. Główna aleja parku biegła na osi dworu w kierunku zachodnim, a od niej na północ i południe odchodziły boczne alejki. Obecnie park jest czysty i zadbany. Dawna kompozycja przestrzenna jest nieczytelna.

Inne

Zabudowania gospodarcze
Gorzelnia

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011