Sarbinowo

Stan obecny

Własność J.S.T albo ANR

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1310 r., kiedy to wchodziła ona w skład nowo utworzonego powiatu ponieckiego. W latach 1386-1390 o Sarbinowo i pobliskie Oczkowice toczyły się sprawy sądowe. W 1397 r. z Sarbinowa pisał się niejaki Janusz. Być może to ten sam Janusz, który występuje w 1409 r. jako Janusz Abdank de Sowiny. Wzmianka z tegoż roku dotyczy procesu jaki wytoczył Januszowi Mikołaj Górka, kanclerz poznański, o granice Sarbinowa, Sowin i Przyborowa. W XVI w. wieś nadal należała do Górków. W 1564 r. z 6 łanów płaciła po 12 gr. fertonów biskupom poznańskim. Ok. 15 lat później miała łącznie 15 i pół łanu osiadłego. W 1593 r. Andrzej, Piotr, Stanisław i Jan Czarnkowscy przeprowadzali podział majątku po wuju – Stanisławie hrabim z Górki. Sarbinowo przypadło Andrzejowi Czarnkowskiemu, kasztelanowi nakielskiemu. W 1597 r. puścił całe miasto Miejska Górka z dworem oraz wsie: „M. Górka, Sobiałkowo, Niemarzyn, Symanowo, Sarbinowo, Moszkowo i Rostęmpniewo z folwarkiem” – Janowi Rozdrażewskiemu, za kwotę 50 tys. złp. W 1609 r. sprzedał Sarbinowo i Roszkowo Gabrielowi Bojanowskiemu h. Junosza, zaś ten tego samego roku – Janowi z Jastrzębnik Lipskiemu. Lipski zmarł zaledwie rok później, a dobra odziedziczyła wdowa, Anna Rossnowska z Niepartu. Ich synem był Stanisław Lipski, podsędek ziemski sieradzki, ożeniony z Małgorzatą Zapolską. W 1612 r. Lipski sprzedał S. i Roszkowo Andrzejowi z Przymy Przyjemskiemu, kasztelanowi gnieźnieńskiemu ...etc., za kwotę 25 tys. złp. Po zacnym kasztelanie odziedziczył syn - Adam Olbracht Przyjemski, który w 1620 r. dał (a właściwie zamienił za Osiecznę i in.) S. wraz z innymi dobrami swemu bratu Stanisławowi. Jeszcze w tym samym roku Adam odkupił wieś, a w 1623 r. dał ją w zamian za Sierakowo Stanisławowi i Jaroszowi Konarzewskim, synom Mikołaja. Jeszcze w 1644 r. swoje części Sierakowa z Przyjemskim wymieniał za Sarbinowo Hieronim Konarzewski. Jego córką była Teresa, zamężna Tańska, po której odziedziczył Adam z Łęgu Tański. Kolejnym właścicielem S. został Adam Kośmider-Gruszczyński z Gruszczyc h. Poraj, kasztelan nakielski ...etc., zmarły w 1712 r. w Czarkowie. Miał on kolejno aż trzy żony: Magdalenę Leszczyńską (1650-1706), Zofię Przyjemską (1680-1732) i Katarzynę Konarzewską. Z ta ostatnią miał córkę Zofię Konstancję, która w 1713 r. w Borku zaślubiła Ludwika Stanisława Gorzeńskiego, łowczego wschowskiego, dziedzica Szelejewa. Tym sposobem wniosła Gorzeńskiemu Sarbinowo w wianie. W 1715 r. urodził się ich syn – Michał Jakub, w 1718 r. córka Marianna Antonina i w 1719 r. Katarzyna Urszula. Następnie urodziło się jeszcze trzech synów: w 1721 r. Ludwik Józef, rok później Krzysztof Adam Ignacy i w 1725 r. Zygmunt Marcin Józef. Dziedzic Ludwik Gorzeński zmarł w 1729 r. a dobrami samotnie zajmowała się wdowa. Ignacy „aliquot annis delirans sine intervallo, ante horam mortis speciali dono Dei Miserentis signa debit veri doloris” (krótko mówiąc – stary kawaler) zmarł na dworze w Kokoszkach, w 1751 r. Z zapisek wynika, że matka nie wyszła ponownie za mąż. W prowadzeniu majątku pomagał jej posesor, Ignacy Zaremba z Kalinowy Suchorzewski. Kolejnym dziedzicem S. był Józef Gorzeński, syn Zofii, a później Marian Gorzeński, pasierb Bogusława Koszutskiego h. Leszczyc, wnuk Stanisława Gorzeńskiego i tejże Zofii. Prawdopodobnie to Józef G. dokupił w poł. XVIII w. Przyborowo, dzięki czemu zostało ono przyłączone do majętności Sarbinowo. Wnuczką Gruszczyńskiej, a córką Eleonory Gorzeńskiej była Marianna Anna Sokolnicka (z ojca Kazimierza S.), którą ok. 1762 r. wydano za Ignacego Suchorzewskiego h. Zaremba. Mariannę wychowywała babka, która zapisała jej też cały majątek widząc, że obecny dziedzic Marian Gorzeński (syn Józefa) był poważnie chory. Sokolniccy dogadali się z Koszutskim od którego przejęli Sarbinowo i Kokoszki. Przeciwko temu testamentowi Gorzeński protestował w 1767 r., jednak czy coś wskórał – nie wiemy. Ostatecznie Suchorzewskiemu przypadła ¼ dóbr, którą to część sprzedał w 1791 r. swemu synowi Wincentemu. Dwa lata później Wincenty Suchorzewski sprzedał Kokoszki Janowi Pruskiemu h. Leliwa – dziedzicowi Pudliszek i Kuczyny, za kwotę 75 tys. złp. Jego żoną była Ludwika ze Sczanieckich, która miała brata Antoniego (1773-1857). Jak i kiedy Pruski dogadał się co do sprzedazy S. z przyszłym szwagrem nie wiemy, natomiast wypada zauważyć, że z Ludwiką ożenił się on dopiero w 1797 r. W międzyczasie posesorami Sarbinowa byli Antoni i Kunegunda Bojanowscy h. Junosza. Antoni Sczaniecki jako dziedzic P. i Sarbinowa wymieniony zostaje dopiero w 1800 r. Z jego inicjatywy w Sarbinowie wybudowany został obecny pałac. Dwa lata później ożenił się on w Chwałkowie (majątku żony) z Anną Wierusz-Kowalską z Kowali h. Wieruszowa, z którą mieli siedmioro dzieci: Leokadię, Melanię, Kordulę, Klemensa, Antoninę, Erazma i Jana Nepomucena. Kolejnym dziedzicem P. i Sarbinowa został Jan Nepomucen Sczaniecki, ożeniony z Antoniną Parczewską h. Nałęcz. Nie mieli oni potomstwa, dlatego dobra sprzedano dalekiemu krewniakowi – Edwardowi Józefowi Ignacemu Rożnowskiemu ze Skoków h. Nowina (1814-1896). Ten w 1843 r. w Poznaniu zaślubił Wiktorię Klementynę hr. Ponińską z Wrześni h. Łodzia (1825-1862). Ciż mieli czworo dzieci: Stanisława Floriana (1844-1914), Teresę Łucję Annę (1845-1866), Włodzimierza Stanisława Ewarysta (1847-1850) i Jadwigę Anastazję (1853-1942). Wiktoria Rożnowska zmarła w wieku 36 lat, 5 marca 1862 r. na suchoty. Niedługo później Rożnowski sprzedał majątek Romanowi Adamowi Augustowi ks. Czartoryskiemu na Klewaniu i Żukowie h. Pogoń Litewska, synowi Adama Konstantego i Wandy ks. Radziwiłł (dziedziców Rokossowa). Książę ożeniony był z Florentyną Marią hr. Dzieduszycką z Dzieduszyc h. Sas. Nie mieli potomstwa. W tej sytuacji na nastepcę wyznaczono Romana Władysława Józefa (1905-1974), syna Zygmunta (1853-1920) i Zofii Lubomirskiej. Zygmunt Czartoryski był przyrodnim bratem Romana Cz. - synem Adama i jego drugiej żony – Elżbiety Działyńskiej h. Ogończyk.
W 1885 r. na Sarbinowo składała się wieś oraz dominium w pow. krobskim. We wsi znajdowało się 19 domów i 145 m-ców, w tym 19 ewangelików i 126 katolików, zaś dominium z folwarkiem Włostki miało 8 domów i 201 m-ców, w tym 7 ewangelików i 194 katolików. Dobra liczyły 914 ha, w tym 410 ha ziem uprawnych z doch. 10,18 mk; 26 ha łąk (doch. j.w.) oraz 355 ha lasów z doch. gruntowym 3,52 marki z hektara. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła oldenburskiego. Po śmierci hrabiego Zygmunta w 1920 r. pełnoprawnym dziedzicem S. i P. został Roman ks. Czartoryski. Ożenił się on niecałe trzy m-ce przed wybuchem 2. wojny światowej, w Kwilczu, a wybranką została Jadwiga hr. Kwilecka z Kwilcza h. Śreniawa. W okresie międzywojennym Sarbinowo stanowiło wieś i majątek w pow. gostyńskim. Wieś liczyła 318 m-ców, zaś na 916-hektarowe dobra składało się 368,2 ha ziem uprawnych, 177 ha łąk i pastwisk, 355 ha lasów i 15,8 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 2061 talarów. Hrabia nie doczekał potomstwa, gdyż w dalszych planach przeszkodził wybuch wojny. Po 1945 r. dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie byłego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
6796 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4267_Kroben_1940.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór klasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi W-E, fasadą zwrócony na płd., piętrowy, na wysokich piwnicach, nakryty dachem czterospadowym. W 9-osiowej fasadzie pseudoportyk małego porządku wykonany z przyściennych półkolumn, zwieńczony trójkątnym frontonem. Fasadę szpeci wybudowany za frontonem betonowy przyczółek / pionowa ściana (wzmocnienie?). Na elewacji ogrodowej umieszczony centralnie toskański pseudoportyk z pilastrów. Układ wnętrz dwutraktowy, z reprezentacyjnym piętrem, w niektórych pomieszczeniach zachowane posadzki oraz klasycystyczny kominek.

Park

Park krajobrazowy z pocz. XIX w. o pow. 4,8086 ha. zajmujący dz. ewid. nr ...174/3. Z parku w części płd. wyłączono niewielką działkę nr ...174/2 o pow. 0,2912 ha. Zapewne niegdyś teren ten wchodził w skład obszaru parku. (Geoportal, 5.02.2018 r.)

Inne

Zabudowania gospodarcze z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011