Pietronki

Stan obecny

Pietronki 3. Centrum Szkoleniowe Pałac Pietronki.

Historia

Pałac z poł. XIX w. / pocz. XX w.
Wieś istniała co najmniej od XV w. a jej nazwę znajdujemy w kilku różnych postaciach: Pietrunke, Pietronke, Pietrmanki, Piotrmanki a nawet Biedronka (na mapie Chrzanowskiego). Najpopularniejszą nazwą do końca XVIII w. były Piotrmanki. W 1470 r. Teodoryk z P. sprzedał 6 łanów ziemi ornej rodzonemu bratu Janowi Radwanowskiemu, za 20 grzywien. Jan ożeniony był z Elżbietą, a w 1480 r. wraz z Teodorykiem zapisywali 5 zł. czynszu rocznie księdzu Wojciechowi, plebanowi w Potulicach, celem erygowania ołtarza. W 1518 r. Jan R. dał całą wieś P. oraz łąkę na bagnie w Strzelcach swemu synowi Jakubowi. Po tymże Jakubie część wsi odziedziczył kolejny Jan, który w 1553 r. zapisywał 600 zł. posagu i tyleż wiana narzeczonej swojego syna Stanisława - Katarzynie Wiatrowskiej. Po kilku latach dokupił drugą część od Andrzeja i Jakuba Radwanowskich. Pod koniec XVI w. dziedzicem P. był kolejny Jan, który zapisywał 1800 złp. posagu i t. wiana żonie Jadwidze Włościejewskiej. Mieli oni córkę Barbarę, na której zakończyły się "rządy" Radwanowskich. W 1. poł. XVII w. wyszła ona za Zygmunta Pawłowskiego, który tym sposobem dostał dobra w wianie. Pawłowski długo dziedzicem nie był, wkrótce rezygnował dobra Andrzejowi Garczyńskiemu. O ostatnich męskich potomkach R.: Janie i Wojciechu, wzmianka z 1655 r. mówiła "...jak wieść głosi, zmarłych". Prawdopodobnie stali się ofiarami Szwedów, wkraczających właśnie na tereny Rzeczpospolitej. Ci zaginieni bracia mieli siostrę Teresę, która wraz z Garczyńskim sprzedała wieś Jakubowi Chrząstowskiemu, za kwotę 15 tys. złp. Chrząstowski sprzedał dobra Krzysztofowi Pudewelsowi, po którym odziedziczył Paweł Zygmunt Pudewels. Ten w 1711 r. sprzedał Pietronki Marcinowi Bębnowskiemu h. Odrowąż (2). Marcin ożenił się z Siedlecką, z którą miał 5 córek. Były to: Anna Marianna, Dorota Apolonia 1-o v. (ślub w 1748 r.) żona Józefa Głażejewskiego, 2-o v. żona Jakuba Wolszlegera (ślub w 1752 r.), Jadwiga Teresa, która w 1748 r. wyszła za Krzysztofa Makowieckiego a następnie w 1743 r. za Szymona Miączyńskiego, skarbnika płockiego; Katarzyna, żona 1-o voto N. Kosickiego, 2-o voto w latach 1747-84 Antoniego Popławskiego; Teresa, żona Jana Lewandowskiego i Marianna, o której rękę została zawarta w 1724 r. przez rodziców, umowa małżeńska z Tomaszem Barcikowskim. Jej drugim mężem był w 1735 r. Mikołaj Gumiński. Synowie Marcina Bębnowskiego to: Jan Tomasz, ur. w Ciszewie, ochrzczony w 1701 r., Kazimierz Wojciech, ur. w Pietronkach w 1714 r., zmarły w 1736 r. oraz Wojciech Odrowąż. Marcin zmarł w 1734 r., a dobra odziedziczył syn Wojciech, który w 1746 r. sprzedał Pietronki i młyn zwany "Żabim" Bartłomiejowi Drzewieckiemu, za kwotę 40720 złp. Wojciech żył jeszcze w 1769 r., kiedy to kwitował spadkobierców Drzewieckiego z 6 tys. złp. Synem Bartłomieja był zapewne Franciszek Drzewiecki, ożeniony z Urszulą Niewieścińską. W dniu 4 listopada 1777 r. chrzczony był ich syn Marcelin Karol Ignacy. W 1778 r. Urszula mając zaledwie 25 lat zmarła przy połogu. Po tym zdarzeniu Drzewiecki sprzedał Pietronki i kupił młyn Kramsko. W 1818 r. tamże urodził się syn dziedzica i jego drugiej żony Anastazji - Hilary Mieczysław. Nabywcą Pietronek od Franciszka Drzewieckiego był Kazimierz Chmielewski, który na pocz. XIX w. sprzedał majątek Augustowi Wilhelmowi von Leipziger (1764-1829).
August był pisarzem wojskowych, królewskim kapitanem w pułku Wolfframsdorff oraz adiutantem generalnym feldmarszałka von Möllendorf. Był członkiem loży masońskiej Evergeten, gdzie otrzymał imię "Charondas". Liga głosiła francuskie idee wolności, równości i braterstwa, i generalnie była skierowana przeciw rządom króla Prus Fryderyka Wilhelma II. Leipziger został skazany na 4 lata więzienia, którą to karę odbył w latach 1797-1801 w więzieniu Graudenz. Później został zrehabilitowany i pełnił urząd prezydenta w Poznaniu i Bydgoszczy. Po raz pierwszy ożenił się z Marie Auguste von Wolfframsdorff, córką genarała-porucznika Adama Heinricha von Wolfframsdorff. Miał z nią dwie córki: Henriette Léopoldine Idalie i Auguste Mathilde Franziska, która wyszła za Wilhelma Johanna Egmonta Grandville. Drugą żoną Augusta była Wilhelmine Friederike Sophie von Steinwehr, z którą miał syna Hermanna Heinricha Friedricha (1814-1886). Ten uczęszczał do gimnazjum w Bydgoszczy, a następnie ukończył szkołę wojenną w Gdańsku. W 1839 r. ożenił się z księżną Eveline Rittberg, z którą miał dziewięcioro dzieci. Mniej więcej wówczas z jego inicjatywy przebudowano pałac, nadając mu formę widoczną na litografii Dunckera. August był aktywnym działaczem politycznym. W 1848 r. został wybrany do Narodowego Zgromadzenia Pruskiego, w kilku okresach od 1848 do 1876 r. był posłem na sejm pruski, a od 1867 r. członkiem Reichstagu Związku Północno-Niemieckiego dla okręgu Bydgoszcz. Był też członkiem Narodowej Partii Liberalnej. W 1882 r. sprzedał Pietronki Ernestowi Felschowi, od którego z kolei odkupił je Alfons Strach. W 1885 r. Na P. składała się wieś oraz dominum o rozległości 1270,03 ha, w tym 995,31 ha ziem uprawnych, 34,01 ha łąk, 10,21 ha pastwisk, 200,25 ha lasów i 30,18 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 6896 marek. Wieś posiadała 3 domy z 15 m-cami ewangelikami, a dominium 16 domów z 251 m-cami, w tym 154 ewangelików i 97 katolików. Majątek specjalizował się w hodowli i tuczu bydła, posiadał też własną gorzelnię. W 1901 r. posiadłość nabył hrabia Bernard Ignacy Bniński, syn Stanisława i Sobierajskiej, urodzony w Biezdrowie 20 czerwca 1870 r., zmarły w Poznaniu 24 lutego 1920 r. W tym samy roku kupił on majętność Opalin. W dniu 27 stycznia 1903 r. zaślubił u wizytek w Warszawie Helenę Wodzińską, córkę Tadeusza i Eurfozyny hr. Tyszkiewicz (ur. 6 maja 1883 r.). Za rządów Bnińskich pałac został po raz kolejny przebudowany. Tętniło tu zycie kulturalne, a gośćmi Bnińskich byli m.in. malarz Julian Fałat i rzeźbiarz Sylwester Mańczak. Dziedzic był wielkim miłośnikiem sztuki, a jego kolekcja zgromadzona w pałacu należała do najciekawszych w Wielkopolsce. W 1926 r. pod zarządem Heleny Bnińskiej majątek liczył 1008,37 ha, na co składało się 524,62 ha ziem uprawnych, 46,25 ha łąk i pastwisk, 250 ha lasów i 187,5 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 1830 talarów. Majątek posiadał własną gorzelnię. Helena Bnińska zapewne jeszcze w latach 20. sprzedała majątek rodzinie Strzyżowskich. Po wybuchu 2. wojny światowej właściciele zostali wyeksmitowani z pałacu, a dobrami zarządzali Niemcy. Po wojnie całość dawniejszych dóbr zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. W pałacu początkowo utworzono przedszkole, jednak właściciele nie dbali o budynek, doprowadzając go do częsciowej ruiny. W latach 70/80. XX w. został on wyremontowany. Kolejnymi właścicielami były różne firmy, m.in. G.R.S.P. w Brzeźnie. Po przemianach 1989/90 właścicielem obiektu została AWRSP (obecna ANR), która wydzierżawia pałac.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Alexander Duncker "Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie nebst den Königlichen Familien-, Haus-Fideicommiss- und Schatull-Gütern in naturgetreuen, künstlerisch ausgeführten, farbigen Darstellungen nebst begleitendem Text", 1860;
Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/August_Wilhelm_von_Leipziger
Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1833.10.29 Nr 253
Plan Odnowy Wsi Pietronki na lata 2016-2022;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P37-S24-A_CHODZIEZ_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac renesansowo-klasycystyczny. Budynek podpiwniczony, piętrowy, z mezzaninem, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi NW-SE, fasadą skierowany na NE. Budowlę tworzą 3 zasadnicze części, w tym środkowa najwyższa. Lewa (południowa) część jest w fasadzie mocno cofnięta w stos. do reszty elewacji. Zarówno ta część, jak i reszta fasady akcentowane są 4-kolumnowymi portykami dźwigającymi balkony z tralkową balustradą. Identyczna balustrada obiega cały budynek na wysokości dachu. W elewacji ogrodowej dwa półokrągłe, jednokondygnacyjne ryzality, z których lewy poprzedza wspomnianą wyższą część. Dalej, po jego lewej stronie wyjście poprzedzone szerokimi schodami. Na obu ryzalitach również znajdują się balkony.

Park

Park z XVIII / XIX / XX w. o pow. 8,5 ha, znajdujący się w całości na działkach o numerach: ...19/5 o pow. 7,6868 ha oraz 300103_2.0006.17 o pow. 0,8169 ha. (Geoportal, 14.03.2017 r.)

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011