Otorowo

Stan obecny

Ośrodek Rekolekcyjny Domowego Kościoła Archidiecezji Poznańskiej,
ul. Ledóchowskiej 1, 64-551 Otorowo

Historia

Pałac z poł. XVIII / pocz. XX w.
Otorowo to wieś leżąca 40 km na zachód (z lekkim odchyleniem na płn.) od centrum miasta Poznania. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1284 r., kiedy to była własnością Tomisława z Szamotuł. W tamtym też czasie we wsi wybudowano kościół p.w. Wszystkich Świętych. W XV w. właściciele wsi zaczęli posługiwać się nazwiskiem Otorowskich; pierwszymi z nich byli Mirosław zwany "Jaszkulka" (Jastholka) i jego brat Jan. W poł. XV w. współwłaścicielami wsi zostali Buszewscy z pobliskiego Wielkiego Buszewa. W 1480 r. dziedzicami części O. byli bracia: Andrzej i Jakub Buszewscy, a także trzeci z nich - ksiądz Piotr. Ten został później altarystą we Lwówku oraz dziekanem w Witomyślu. W 1495 r. Jakub B. zapisywał bratu na 7 łanach w Otorowie, jedną grzywnę czynszu rocznie. Z kolei Otorowscy posiadali także części w Krzestkowicach (ob. jest to wieś Krzeszkowice). W 1508 r. Wincenty Otorowski zapisywał na swojej części Otorowa I Krzestkowic po 70 grzywien posagu i wiana żonie Annie, córce Piotra Krzestkowskiego. Na pocz. XVI w. Otorowscy albo Buszewscy wybudowali we wsi pierwszy dwór. Już wtedy przy dworze założono pierwszy ogród i park. W 1530 r. bracia Buszewscy dzielili dwór po zmarłej Annie O. (siostrze Wojciecha zwanego "wilkiem") ze Stanisławem Otorowskim. Wieś zasadniczo podzielona była na cztery części i taki stan trwał do lat 20. XVII w. Znajdowały się one głównie w rękach Otorowskich i Buszewskich, ale pod koniec XVI w. pojawiło się tu sporo osób nie powiązanych z tymi rodzinami, np. Franciszek Gorajski i jego brat Joachim, Stanisław "Groch" Urbanowski z Urbanowa, który w 1597 r. sprzedał swoją część Janowi Sczanieckiemu, Maciej Chomęcki sive Konarzewski i jego syn Piotr i w końcu Aleksander Brodzki, który odkupił wszystkie części od w.w. i Andrzeja Otorowskiego. Żoną Brodzkiego była Anna z Pawłowic, zaś synami Stefan, Bartłomiej i Maciej, którzy w 1626 r. sprzedali wieś Aleksandrowi Ponińskiemu h. Łodzia. Po Aleksandrze dobra odziedziczył Adrian Poniński, a następnie jego dzieci: Andrzej, Michał, Bogumiła i Eleonora. Za ich "panowania", w 1640 r. ustanowiono parafię w Otorowie, a księgi parafialne zaczęto prowadzić w 1695 r.
W 1686 r. Andrzej i Michał Ponińscy sprzedali wieś Aleksandrowi Skrzetuskiemu, synowi Wojciecha i Teresy Schlichting. Po kolejnych 13 latach Skrzetuski sprzedał wieś Ludwikowi Granowskiemu, staroście żytomierskiemu, zaś ten Stanisławowi Malczewskiemu. W 1717 r. Malczewski sprzedał Otorowo, Szymanowo oraz Kusnionki, Janowi Bronikowskiemu. W poł. XVIII w. właścicielami wsi byli bracia Bronikowscy - Józef i Piotr. W 1754 r. zastawili dobra dziedzicowi Rudek - Janowi Mańkowskiemu h. Zaremba. Dwa lata później jedynym dziedzicem został Józef B. który odkupił połowę wsi od brata. Spośród licznych dzieci Józefa dziedzicami byli Jan i Piotr Bronikowscy, a następnie synowie Piotra: Karol i Mikołaj, którzy w 1784 r. sprzedali wieś swojemu kuzynowi - Józefowi Moszczeńskiemu h. Nałecz, kasztelanowi lędzkiemu, ożenionemu z Franciszką Miaskowską h. Bończa.
Moszczeński krótko po kupnie wsi wybudował tu nową siedzibę (dwór), a także odnowił i odmalował miejscowy kosciół. Tu też został pochowany 26 lutego 1798 r. (zmarł 9 lutego na paraliż). Dobra przejął Stanisław Moszczeński, syn Michała, ożeniony z Wincencją Moszczeńską, a w 1802 r. we wsi urodził się ich syn Eustachy Michał Kleofas. Niestety dziecko umarło mając zaledwie 9 m-cy. Później urodziła się jeszcze córka Anna (1806), zamężna za Tadeusza Węsierskiego h. Belina. Dziedzic Otorowa, Dębiny, Buszewka, Napachania i in., Stanisław hr. Moszczeński, zmarł 11 lutego 1837 r. w Poznaniu. 13-go ciało przeniesiono do dworu w Otorowie, a 15-go pochowano obok kościoła. Rok później ciało dziedzica umieszczono w nowo wybudowanej kaplicy k. kościoła.
Około 1840 r. we dworze dóbr Otorowo, Michalina Moszczeńska (siostra Stanisława) wyszła za Floriana Opoczyńskiego, dziedzica dóbr Siekierzany w guberni podolskiej. Tu też urodziła się ich córka - Marianna Stanisława (1842-...), a następnie syn Bolesław Aleksander (1855-1924). Kolejna siostra byłego dziedzica - Eufrozyna - wyszła za Ignacego Skarbek-Kruszewskiego z Kruszewa h. Radwan. Ten był później kawalerem maltańskim, wodzem wojsk belgijskich, kawalerem różnych orderów polskich i belgijskich. W 1853 r. we dworze dóbr urodził się syn Ignacego i Eufrozyny - Józef Wincenty Antoni Ignacy. Ceremonia chrztu dziecka odbyła się w 1857 r. w Belgii, rok po śmierci dziedziczki - Wincencji. Tąż pochowano w kaplicy obok męża.
Kolejną siostrą ś.p. dziedzica (Stanisława) była Katarzyna, zamężna za Augusta Brudzewskiego von Brause h. Newin, z którym mieli ośmioro dzieci, w tym Aleksandra Florentego Ignacego. Ten był polskim patriotą i żołnierzem, kawalerem krzyża wojskowego w 1831 r., a zarazem kolejnym dziedzicem Otorowa. Zapewne to właśnie jego dotyczy informacja, że w 1848 r., po wkroczeniu do Pniew pruskich dragonów, dziedzic Otorowa wraz z kilku innymi stał się ofiarą represji niemieckich i był biczowany na rynku w Pniewach. Aleksander Brudzewski zmarł 14 lutego 1858 r. w Poznaniu, nie pozostawiając potomstwa.
W 1888 r. Otorowo dzieliło się na część wiejską oraz dominium wchodzące w skład klucza ostrowskiego, należącego do księcia Ernesta Sachsen-Altenburg, o łącznej powierzchni 2873,4 ha. Na ten ogromny obszar składało się 1493,78 ha ziemi uprawnej, 475,31 ha łąk i pastwisk, 804,27 ha lasów, 48 ha nieużytków i 52,34 ha wody. Czysty dochód gruntowy całego klucza wynosił 23558 marek. W jego skład wchodziły ponadto: Buszewko, Dębina, Kuźle, Szymanowo i Wincentowo. Część wiejska Otorowa miała 22 domy i 259 m-ców, w tym 195 katolików, 55 protestantów i 9 żydów. Na terenie domeny znajdowało się 35 domów i mieszkało 375 osób. Majątek posiadał nowoczesne zabudowania gospodarcze, w tym gorzelnię parową, ponadto owczarnię zarodową rasy Marynos i hodowlę koni. Znany w okolicy był otorowski urząd pocztowy, który tylko w 1876 r. przyjął i wysłał ok. 20 tys. listów i prawie 1400 paczek, plus kilkadziesiąt paczek wartościowych.
Pałac w Otorowie został gruntownie odnowiony w 1912 r., a w 1922 r., po opuszczeniu przez niemieckich właścicieli, stał się własnością zakonu Urszulanek Szarych. W 1930 r. wieś była siedzibą gminy w pow. szamotulskim i liczyła 1270 m-ców. Był tu bank ludowy, kółko rolnicze, gorzelnia i mleczarnia które po likwidacji majątku przekształciły się w spółki oraz liczne sklepy i punkty usługowe. W latach 1939-43 wieś nosiła nazwę Ottoswalde, a 1943-45 - Otterwald. Po 2. wojnie światowej tereny dawnego folwarku stały się typową wsią rolniczą. W 1957 r. dwór w Otorowie oddano Urszulankom, które w obiekcie utworzyły Dom Dziecka.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski..., 1930;
Strona internetowa - Parafia p.w. Wszystkich Świętych w Otorowie, link: http://otorowo.archpoznan.pl/siostry-urszulanki/
Geoportal;
Mapster:
5530 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
3464_Ottorowo_1940.jpg
11813452 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
3464_Ottorowo_IX.1944_APP_Sygn._M.top.25-114.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac barokowy. Budynek wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, fasadą skierowany na zachód z lekkim odchyleniem na płn., parterowy i podpiwniczony, nakryty łamanym dachem polskim, krytym dachówką. W fasadzie dwa nieznaczne ryzality po bokach zwieńczone falistymi szczytami, zaś pośrodku wystawka dachowa wysunięta przed elewację, osłaniająca wejście, zwieńczona pseudobarokowym szczytem z oculusem i ozdobiona motywami roślinnymi. Na szczycie data (remontu?) - 1978. W drugiej elewacji analogicznie umieszczone (oryginalne) daty - 1738-1912. Ponadto w obu kondygnacjach dachu znajdują się różnego rodzaju facjatki i okna doświetlające poddasze typu "bawole oko". Na elewacjach oryginalne zdobienia, boniowane narożniki, zwieńczenia okien i ciekawie wykonane maszkarony na narożnikach.
Od strony południowej dostawiona klasycystyczna, nierównomierna przybudówka z 1938 r. Na osi fasady znajduje się duży okrągły podjazd z klombem pośrodku i gazonami, zaś cały dziedziniec zamykają po bokach oficyny, wybudowane prostopadle do pałacu (północna na rzucie litery "L").

Park

Park o pow. 4,53 ha, niegdyś znacznie większy. Spore połacie parku wykarczowano od str. płn.-wschodniej i od południa.

Inne

Dwie oficyny z XVIII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011