Mierzewo

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi znajdujemy w XVI w., gdy stanowiła tzw. dobra królewskie. Pierwsi właściciele zwali się Mierzewskimi, a pieczętowali zapewne herbem Leszczyc (inna gałąź tej rodziny korzystała z herbu Ostoja). W zapiskach znajdujemy kolejno: Marcina (1507), Piotra, któremu w 1552 r. król potwierdził własność wsi, Eustachego (1562), a następnie braci: Gabriela, Marcjana, Aleksandra, Sebastjana, Ostafiego, Jakuba i Bartosza. W 1564 r. król po raz kolejny potwierdził wieczyste nadanie wsi Mierzewskim. Spośród w. wym. 7 braci Marcjan został surrogatem i podstarościm grodzkim kaliskim. Któryś z braci miał zapewne syna Bartłomieja, dziedzica w 1593 r., który zapisał 1900 złp. posagu i tyleż wiana żonie Dorocie Wybranowskiej. Mierzewscy wyderkowali i sprzedawali części wsi, a także zamieniali się działami, aż do ok. 2. ćwierci XVII w. Później właścicielem M. został Wojciech Dembicki po którym odziedziczył Mikołaj Jan. Ten w 1644 r. dał swoje części Prokopowi Przysieckiemu ożenionemu z Zofią Broniewską. Kolejnymi posiadaczami Mierzewa byli: Stanisław Tomicki ożeniony z Ewą Radolińską (poł. wsi, 1647), Józef Przysiecki, syn Prokopa (1670); Jan Radecki ożeniony z Marianną Jarmułt (1694) i Andrzej Tomicki (1695). Uważny czytelnik domyśli się, że wymienione osoby siedziały na różnych częściach wsi. W 1695 r. w zapiskach wymienione zostały nawet ich nazwy: Tomiczyzna i Mierzewszczyzna. W 1698 r. Stanisław Tomicki sprzedał "Tomiczyznę" Janowi Radeckiemu, synowi Stanisława. Jeszcze w tym samym roku ów Jan wraz z żoną Marianną Jarmułtówną sprzedali swe części Wojciechowi Gembartowi, synowi Aleksandra. Ten ożeniony był z Marianną Giżycką; w 1717 r. zastawili swe dobra kapitule metropolitalnej gnieźnieńskiej, na okres 3 lat, za kwotę 10200 złp. W 1. poł. XVIII w. posesorami wsi byli m.in. Józef Zawadzki i Teresa z Żychlińskich, małżonkowie. Po Wojciechu dziedzicem (połowy wsi - przyp.) został jego syn - Stanisław Gembart. Ożeniony był z n.n. Katarzyną, a w 1736 r. urodził się im w Mierzewie syn Piotr Paweł. W 1738 r. w drodze wiana dobra te otrzymał Franciszek Gostyński, który zaślubił Katarzynę z Wilczyńskich Gembartową. Rok później urodził im się syn Ignacy Ksawery, w 1741 r. córka Wiktoria, w 1744 r. Wojciech i w 1745 r. Karol. Była też córka Marcjanna, która w 1757 r. wyszła za Walentyna Bieńkowskiego h. Ślepowron. Walenty wkrótce umarł, a zacna wdowa zaślubiła Konstantego Iłowieckiego.
Druga część wsi została nabyta przez Mikołaja Zbijewskiego ojca Rocha w r. 1742 od Sebastiana Prusimskiego, i odstąpione przez ojca synowi Rochowi za kwotę 60 tys. złp. W 1772 r. dziedzicami byli ex equo Jakub Bieńkowski i Roch Rola Zbijewski, ożeniony z Hiacyntą Skaławską. Prawa do wsi pod koniec XVIII w. posiadał także Kazimierz Iłowiecki, który scedował je na swego brata Wawrzyńca, sędziego grodzkiego wałeckiego. Ok. 1790 r. właścicielami M. byli Jakub Bieńkowski ożeniony z Józefą z Chełmskich oraz Wincenty i Ewa Zbijewscy. Posesorami wsi na przełomie XVIII i XIX w. byli: Łukasz Koczorowski a następnie Aleksander i Zofia z Zieleńskich Kozłowscy. W 1810 r. Antonina Józefa Kozłowska wyszła za Cypriana Michała Rożnowskiego, dziedzica Arcugowa. W latach 20. XIX w. dziedzicami Mierzewa byli Tadeusz Bieńkowski i Wincenty Zbijewski h. Rola, zaś posesorem Feliks Chełmicki h. Jastrzębiec. Trudno nam powiedzieć, kiedy dokładnie nastąpiło scalenie majątku, w każdym razie na pocz. lat 40. dziedzicem M. był Teodor Tadeusz Kaczkowski (1807-1876), ożeniony dwukrotnie: z Honoratą Rose i Kamilą Ignatowską. Z drugiej żony pochodziło troje dzieci, m.in. Helena (1866-1946) zamężna za Leona Hulewicza h. Nowina, dziedzica Kościanek. To właśnie Kaczkowscy byli inicjatorami budowy nowego dworu w 2. poł. XIX w. Niestety doprowadzili do subhasty, czyli sprzedaży majątku, a nowym nabywcą w 1887 r. został baron Antoni Graeve h. własnego. Tym sposobem uprzedził on Komisję Kolonizacyjną, która zamierzała nabyć Mierzewo. Zaledwie po 4 latach baron sprzedał M. wraz z folwarkiem Królewiec Erazmowi Brzeskiemu (1846-1928), dawnemu dziedzicowi Karczanowa. Ten ożeniony był z Wandą Zielonacką h. Leszczyc (1854-1911), z którą miał dziesięcioro potomstwa. Z tychże Witold w 1910 r. ukończył politechnikę w Charlottenburgu, zdając egzamin na inżyniera. Po 1912 r. Brzescy rozbudowali dwór, a po kolejnych 2 latach dokupili majątek Wódki w pow. witkowskim od Edwarda Cegielskiego. Po Erazmie dobra odziedziczył Adolf (1878-1945) ożeniony z Aleksandrą Kurnatowską h. Łodzia (1894-1074). Adolf i Aleksandra mieli dwóch synów: Erazma ożenionego z Danutą Blicharską i Zygmunta (1926-1986) ożenionego z Haliną Cieślińską h. Junosza. W 1926 r. pod zarządem Adolfa Brzeskiego dobra łącznie z Królewcem liczyły 750 ha, w tym 650 ha ziemi uprawnej, 65 ha łąk i pastwisk, 1 ha lasu, 32 ha nieużytków oraz 2 ha wody. Czysty dochód gruntowy wykazywany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 4650 talarów. Po 2. wojnie światowej na terenie folwarku mieściła się m.in. Spółdzielnia Produkcyjna specjalizująca się w hodowli bydła. Po przemianach 89/90 dwór stał się własnoscią prywatną. Został odrestaurowany przez nowego własciciela, który odbudował także zrujnowaną wieżę.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Geoportal;
Mapster:
11764196 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/, plik mapy:
P39-S25-E_MARZENIN_1934.jpg
1755890 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/, plik mapy:
P39-S25-F_MIELZYN_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N/NE-S/SW, fasadą zwrócony na zachód (W/NW). Piętrowy, nakryty dachem płaskim o łagodnych spadach, z użytkowym poddaszem, trójkątnymi wystawkami w obu elewacjach i okrągłą wieżą w południowej ścianie szczytowej. Od północy niewielka parterowa przybudówka. W 9-osiowej fasadzie znaczny 3-osiowy ryzalit zwieńczony trójkatnym frontonem, poprzedzony portykiem w małym porządku, dźwigającym balkon. Wejście poprzedzone tarasem na który prowadzą wysokie schody ujęte murkami.

Park

Park krajobrazowy z 2. poł. XIX w. znajdujący się w swoich dawnych granicach i zajmujący działkę ewid. nr 300308_2.0015.152/1 o pow. 5,814 ha. Park otoczony jest murem. Główna brama znajduje się przy skrzyżowaniu dróg Niechanowo - Grzybowo - Jarząbkowo. W parku znajduje się ciekawy układ wodny: dwa stawy połączone szerokim kanałem.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011