Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Margońska Wieś
zdjęcie Marek Kujawa 2009
Miniatura Margońska WieśMiniatura Margońska WieśMiniatura Margońska WieśMiniatura Margońska WieśMiniatura Margońska WieśMiniatura Margońska WieśMiniatura Margońska WieśMiniatura Margońska Wieś

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Margońska Wieś
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Tadeusz Hieronim ( tedesse ) RzepkaMarek Kujawa

Margońska Wieś

Margoninsdorf

Województwo:wielkopolskie
Powiat:chodzieski
Gmina:Margonin
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy z 2 poł. XVIII w.
Obiekt:pałac, nr rej.: A-1454 z 8.06.1973
Park:nr rej.: A-970 z 6.03.1970

Stan obecny

Do niedawna pałac był własnością Nadleśnictwa Podanin i Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile. Prawdopodobnie został sprzedany. Aktualny stan własności - nieznany!
W pałacu znajdowała się Sala Pamięci Józefa Wybickiego oraz Sala Tradycji b. Szkół Leśnych. Na chwilę obecną stan tychże jest nieznany.

Historia

Pałac z poł. XVIII w. / poł. XIX w.
Pierwszą wzmiankę o wsi znajdujemy w 1398 r., gdy jej właścicielem był Teodoryk (Dietrzych) z Margonina. Pieczętował się on herbem Grzymała, przedstawiającym "mur czerwony w polu złotym, o trzech blankowanych basztach, w bramie rycerz zbrojny z mieczem w prawej i tarczą w lewej ręce. W klejnocie nad hełmem w koronie na pięciu piórach pawich - trzy wieże." W wersji wielkopolskiej godło przedstawiało drewniane obwarowanie bez bramy, zapewne w wersji margonińskiej (Grzymała 1 i 2) również. Teodoryk miał żonę Katarzynę oraz synów Zygmunta i Adama; zmarł w 1413 r.. Zygmunt w 1. poł. XV w. był stolnikiem kaliskim, zmarł przed 1453 r. Jego żoną była Helena Trzebawska, wdowa po Kasprze Czarnkowskim h. Junosza. Procesowała się ona z Katarzyną z Czarnkowa, a ok. 1466 r. sprzedała części dóbr margońskich bratu męża - Adamowi z Budziszewa (zm. 1464), pisarzowi ziemskiemu poznańskiemu. Adam kupił od wdowy części po bracie. Część trzymał też z racji opieki nad przyszłą dziedziczką - córką Zygmunta - Heleną, zamężną później za Michała Gołanieckiego. W 1466 r. w zapiskach pojawili się Budziszewscy (synowie Adama) do których należała część dóbr. Przed tym rokiem Adam z Budziszewa nabył je od Heleny, wdowy po Zygmuncie Margońskim. Zaledwie rok później syn Adama - Stanisław sprzedał te części za 1000 zł. węgierskich Domaratowi z Margonina. W skład majętności wchodziły też co najmniej trzy młyny, w samej M.W. oraz tzw. Wilkowski i Nadolny. Innym Margońskim (h. Grzymała 1) był Bogusław, dziedzic M.W. od 1428 r., który w 1437 r. przyczynił się do stworzenia fundacji dla proboszczów margońskich, pochodzącej z czynszu za wieś Łoskuń. Miał syna Domarata, który w 1444 r. oprawił na cz. dóbr 300 grzywien posagu żonie Barbarze. Z kolei Domarat miał syna Mikołaja i córkę Małgorzatę, zamężną za Michała Łukowskiego. Tenże Mikołaj w 1477 r. kupił części Margonina od Piotra Budziszewskiego, a inne części od wnuczki Zygmunta M. - Heleny. Zmarł przed 1493 r. Ożenił się z Katarzyną Śmiegielską, która po jego śmierci wyszła za Hieronima Kretkowskiego, starostę rogozińskiego. W 1507 r. sprzedała ona swoją część Gowarczowa Rozdrażewskim. Synem Mikołaja i Katarzyny był Mikołaj (ur. 1476, zm. 1523/4). Ożeniony był z Barbarą Danaborską, a nast. z Zofią Kleczewską, której oprawił 3000 złp. posagu. W 1526 r. ta "z miłości do męża" dała mu taką samą sumę w gotówce i 1000 złp. w klejnotach. Z małżeństwa tego pochodził syn Tomasz. Początkowo pozostawał pod opieką stryjów - Potulickich z Chodzieży. Posiadał również klucz Kleczewski i Łoskuń, które sprzedał w 1. poł. XVI w. Margonin z przyległościami odziedziczyli po nim Budziszewscy. W 1551 r. dziedzic został zamordowany przez Jana Oleskiego. Nie pozostawił potomstwa. Oprócz wspomnianych Budziszewskich po Tomaszu odziedziczyli Grzymułtowscy oraz panny Słupskie.
Od wszystkich tych spadkobierców dobra wykupili Czarnkowscy h. Nałęcz, a dziedzicem w 1558 r. był Jan Czarnkowski, który wyderkował dobra Mikołajowi Putkamerowi, staroście szczecińskiemu, które ten niebawem puscił dalej wyderkafem Wojciechowi Sędziwojowi Czarnkowskiemu. (Przedrostek "Sędziwoj" nie występował w zapiskach wcześniej). W 1567 r. Czarnkowscy sprzedali dobra Jakubowi Rokossowskiemu, za 50 tys. złp., zaś ten w 1574 r. zapisywał na nich 7 tys. posagu i tyleż wiana żonie Reginie Kościeleckiej, córce Janusza. Prawdopodobnie też Rokossowski wybudował pierwszy dwór w Margońskiej Wsi, który stał tu aż do 1. poł. XVIII w. W 1591 r. sprzedał on Margonin ze wszystkimi przyległościami księdzu Janowi Rozdrażewskiemu, późniejszemu biskupowi i sufraganowi włocławskiemu. Po nim odziedziczyły bratanice Helena i Dorota, które sprzedały wszystko Hieronimowi Rozdrażewskiemu. Po zacnym biskupie odziedziczył bratanek Wojciech, a następnie syn tegoż - Hiacynt. Zapewne siostrą Hiacynta była Dorota, która wyszła za Jana Cucharskiego. W rękach potomków rodziny R. margońskie dobra pozostawały do ok. połowy XVII w., następnie dziedzicem tych dóbr został Gembicki. W 1665 r. procesowali się z nim synowie Doroty: Hiacynt i Franciszek Cucharscy. Okres II wojny północnej (wojen szwedzkich) nie pozostawił zbyt wiele zapisek o Margoninie i Margońskiej Wsi. Dopiero w 1698 r. jako dziedziczka wymieniona zostaje Barbara Gembicka, wdowa po Stefanie, kasztelanie płockim. Ich synem był Jan Paweł Gembicki, ożeniony z Teresą Bykowską a następnie z Barbarą Ponińską. Dziedzicem M. i M.Wsi był on do swojej śmierci w 1712 r. Następnie wdowa wydzierżawiła wieś Śnicińskim, a od ok. 1716 r. Lipskim. W 1732 r. dziedzicem dóbr margońskich został Baltazar na Mordach Ciecierski h. Rawicz (1710-1744), stolnik drobnicki. Tenutariuszami byli wówczas Michał Korytowski ożeniony z Teofilą Tuchołka. Dziedzic ożenił się z siostrą dziedzica Gołańczy (Andrzeja Malechowskiego - przyp.) - Anną Malechowską (1719-1791). Ta w 1748 r. zapisała bratu 20 tys. złp. Oprócz M. i M.W. była ona posesorką dóbr Zbyszewice, Żoń, Dziewoklucz i Sypniewo. Baltazar i Anna byli inicjatorami budowy barokowego dworu we wsi, na miejscu starej budowli Jakuba Rokossowskiego, która spłonęła w wielkim pożarze w 1739 r. Ciecierscy mieli jedyną córkę Mariannę (1741-1773), która 27 października 1755 r. zaślubiła Franciszka Andrzeja Skórzewskiego h. Drogosław (1709-1773). Skórzewscy dla swego syna Fryderyka kupili niebawem folwark Piłatowo, gdzie ten wybudował w 1800 r. swój pałac, zmieniając nazwę miejscowości (za pozwoleniem króla Prus) na Lubostroń. Jednocześnie generał odkupił od licznych spadkobierców (m.in. Ciecierskich) dobra w okolicach Łabiszyna, tworząc z nich drugi (po Czerniejewie) klucz majątkowy Skórzewskich. W Margoninie rodziły się córki Franciszka i Anny: Dorota, Anna Antonina Dorota Venefida i Aleksandra Nepomucena Eufrazja. Dorota zmarła w 1773 r. mając zaledwie 2 lata i pochowana została w M.W. Dziedzic zmarł 11 września tego samego roku, a jego żona Marianna (32 lata) 18 listopada. Na krótko przed śmiercią dziedziczki, w dniu 7 października 1773 r., w pałacowej kaplicy związek małzeński zawarli: Józef Wybicki, pułkownik królewski, twórca hymnu narodowego polskiego i Kunegunda Drwęska h. Langner, siostrzenica gen. Skórzewskiego. Ślubu udzielił kanonik honorowy warszawski ks. Stanisław Rayski. Świadkami byli dawni towarzysze Wybickiego: Józef Breza i Konstantyn Ulatowski. Dziedzic, Franciszek Skórzewski pochowany został w dwóch kawałkach, zwłoki spoczęły w kościele w Margoninie, a serce w Żoniu. Po roku, 18 maja 1774 r. serce generała przewieziono do Margońskiej Wsi. Marianna Skórzewska z d. Ciecierska pochowana została w kościele dominikanów w Berlinie.
Dnia 8 lutego 1774 r. w Margońskiej Wsi Aleksandra Skórzewska zaślubiła Augustyna Gorzeńskiego, stolnikowicza poznańskiego. 4 lata później, dnia 8 września 1778 r. jej siostra Anna wyszła za Stefana Garczyńskiego. Jednak oficjalnie dobra odziedziczył Fryderyk Skórzewski, a następnie jego syn Heliodor. W 1837 r. Skórzewscy sprzedali margonińskie dobra Ludwigowi Lessingowi, bankierowi z Berlina. W 1842 r. od Lessinga nabył je graf Arnold von Schwichow. Rodzina ta pochodziła z Czech, a w czasie wojen husyckich wyemigrowała na Pomorze, gdzie była w posiadaniu różnych dóbr, otrzymywanych od króla za zasługi dla Prus. Były to m.in.: Schwichow, Gersdorf, Damerow i Kurow (nazwy niem.). Synem Arnolda był Karl Ernst August von Schwichow, kapitan wojsk pruskich, który postanowił rozbudować pałac, zapewne wg projektu Friedricha Augusta Stülera. Stara rezydencja Ciecierskich była już w tym czasie mocno zniszczona. Rozbudowy pałacu dokonano w 1843 r. Karl zmarł w 1852 r., pozostawiając majątek żonie imieniem Natalie oraz synowi i 2 córkom. Syn poświęcił się karierze wojskowej w pułku kirasjerów we Freiburgu, a margońskie dobra otrzymała starsza córka zamężna za Ridinga von Zacha ze Sterlitz (Strzelc). W 1885 r. Margońska Wieś stanowiła gminę wiejską oraz dominium o areale 12,6 tys. mórg. W skład dominium wchodziły: Lipiny, Lipińskie Czworaki (Steinau), młyn Folusz (Walkmühle), Nowy Młyn (Neumühle), Rudki (Rutke), dom rybacki nad jeziorem, Weśrednik (z własnym młynem) oraz wieś Borowo (Eichenau). Łącznie na terenie domeny znajdowały się 42 domy z 459 m-cami, w tym 199 katolików i 260 ewangelików; 97 analfabetów. Majątek posiadał gorzelnię parową, młyn oraz cegielnię. We wsi było 20 domów z 237 m-cami, w tym 107 katolików i 130 ewangelików; 58 analfabetów. Pod koniec XIX w. właściciele dokonali kolejnej przebudowy pałacu, m.in. dobudowując część od str. zachodniej. W 1898 r. kolejny właściciel Leo Herman von Schwichow sprzedał majątek pruskiej Komisji Kolonizacyjnej. Ta początkowo dała majętność zakonowi z Hanoweru, zakon zaś przekazał ją w 1905 r. Królewskiej Szkole Leśnej. Szkołę tę zamknieto w 1916 r., jednocześnie wcielając słuchaczy do wojska i wysyłając na fronty I wojny światowej. Po wojnie i wyzwoleniu Polski, w 1921 r. w pałacu powstała Państwowa Szkoła dla Leśniczych, rozbudowana w 1937 r. W czasie wykonanej wówczas przebudowy pałac utracił wiele swoich cech stylowych. W 1930 r. folwark w Margońskiej Wsi należał do Skarbu Państwa i posiadał 3855 ha. Na bazie gorzelni powstała Spółka Gorzelnicza z o.o. Wieś w 1930 r. liczyła 407 m-ców. Po 2. wojnie światowej w budynku pałacu reaktywowano szkołę leśną. Najpierw powstało gimnazjum, nastepnie liceum, a latach 50. Technikum Leśne. Po likwidacji technikum pałac stał się ośrodkiem szkoleniowym. Były tu także pokoje do wynajęcia oraz dobra kuchnia. Pałacowe sale wynajmowano na szkolenia oraz imprezy typu "wesele" i inne. W 1983 r. pałac został wyremontowany. W 1994 r. ośrodkowi nadano imię Witolda Łuczkiewicza - dyrektora szkoły z lat 1929 -1949. To w tamtym okresie w pałacu urządzono Salę Tradycji byłych szkół leśnych w Margoninie oraz Izbę Pamięci Józefa Wybickiego. W 2012 r. Lasy Państwowe postanowiły zlikwidować ośrodek, a pałac sprzedać, za kwotę 4 mln. złotych. Pomimo protestów, m.in. radnych, pałac trafił w ręce prywatne. W 2017 r. pałac został wyodrębniony z terenu Margońskiej Wsi i włączony w obręb administracyjny miasta Margonin. Planowane jest tu utworzenie ośrodka konferencyjno - hotelowego.
Źródła:
Wikipedia.de: https://de.wikipedia.org/wiki/Margonin
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Strona internetowa Margonin Sport:
http://www.margoninsport.pl/turystyka/zabytki/zespol-palacowo-parkowy-w-margoninie;
Tadeusz Gail "Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku ...", L&L. 2007;
Alexander Duncker "Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie nebst den Königlichen Familien-, Haus-Fideicommiss- und Schatull-Gütern in naturgetreuen, künstlerisch ausgeführten, farbigen Darstellungen nebst begleitendem Text", 1860;
Strona "Margonin Info" na Facebooku:
https://www.facebook.com/1440223776248181/photos/pcb.1850752995195255/1850752828528605/?type=3;
Geoportal, Mapster:
http://www.amzpbig.com/maps/3068_Margonin_1911.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neogotycki. Budynek wzniesiony na nieregularnym, wydłużonym planie w dłuższej osi: W SW-E NE, fasadą zwrócony na S SE (płd. wschód z odchyleniem południowym). Budowla jest parterowo-piętrowa i zasadniczo składa się ze starszej części parterowej (pośrodku), nakrytej dwuspadowym dachem oraz dwóch późniejszych przybudówek: wschodniej z trójkondygnacyjną wieżą umieszczoną we wschodnim narożniku oraz zachodniej, zryzalitowanej w stosunku do fasady. Zachodnie skrzydło posiada dwie oktagonalne wieżyczki na flankach i dwuspadowy dach, niegdyś mieściła się w nim kaplica. Podobne wieżyczki znajdują się w elewacji ogrodowej. Następnie dalej na zachód przechodzi w prostą piętrową przybudowkę na rzucie regularnej litery "L"; ta część nakryta jest łagodnym dachem dwuspadowym.
Najstarsza część pałacu, parterowa z użytkowym poddaszem jest 9-osiowa, z trójosiowym ryzalitem pośrodku, zwieńczonym schodkowym szczytem z ukośnymi daszkami na poszczególnych "stopniach". Elewację całego tego szczytu wypełniają ostrołukowe płyciny, a pośrodku znajduje się ostrołukowe, wąskie okno o tym samym kształcie.
Zachodnia przybudówka z wieżyczkami posiada po dwa zamknięte półkoliście okna na obu kondygnacjach, umieszczone w nieznacznym ryzalicie zdobionym na całej swojej powierzchni oryginalnym płycinowym wzorem przypominajacym bizantyjskie kopuły meczetów. Szczyt ujęty wieżami zbudowany jest podobnie jak ten na ryzalicie centralnym, z tym że stopni (uskoków) jest 9, a środkowe 5 z nich posiada półokrągłe wąskie i wysokie okienka. Wysokość ozdobnych płycin i wąskich okienek jest stopniowana, dzięki czemu całość uzyskuje harmonijny wygląd.
Elewacje na całym budynku są boniowane, posiadają detal architektoniczny stylizowany na gotyk. Główna wieża zwieńczona jest krenelażem. Elewacja północna pałacu zbudowana jest analogicznie (symetrycznie) jak fasada, nie licząc części wysuniętej najdalej na zachód, która posiada dodatkowe przybudówki. Z tej strony centralny ryzalit zwieńczony jest zamiast uskokowego trójkątnym szczytem, a wschodnie skrzydło akcentowane jest drugą, mniejszą wieżą.

Park

Park z k. XVIII w., przekomponowany w poł. XIX w. Pierwotny park założył Fryderyk Skórzewski w latach 1778-80. Późniejsze zmiany dokonane zostały przez von Schwichowów. W parku zachowały się elementy pierwotnej kompozycji, m.in. aleja grabowa. Rośnie tu wiele okazów o wymiarach pomnikowych oraz ciekawych odmian, np modrzewii. Park zachowany jest w dawnych granicach; zajmuje w całości (wraz z pałacem) dz. ew. nr...8285/14 o pow. 15,7396 ha.
Ciekawostką są aleje lipowe zasadzone przez gen. Franciszka Skórzewskiego z okazji 10 rocznicy ślubu. Liczą one ok. 600 drzew. Jedna (dwurzędowa) biegnie od Margonina do Margońskiej i dalej aż do Lipin już jako czterorzędowa. Druga aleja biegnie do Kowalewa i krzyżuje się z pierwszą. Obie są pomnikami przyrody.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.