Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Lubstów
Zdjęcie Grzegorz Gąsior 2006
Miniatura LubstówMiniatura Lubstów

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaPaulina Maciejewska

Lubstów

Województwo:wielkopolskie
Powiat:koniński
Gmina:Sompolno
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy, nr rej.: 698 z 29.07.1969
Park:nr rej.: 440/182 z 20.04.1990

Historia

Pałac z 2. poł. XIX w.
Pierwszym znanym właścicielem wsi był Stanisław z Wielkiego Lubstowa, a następnie jego synowie, bracia niedzielni (niedział - forma podziału spadku) Bartłomiej, Jan i Wojciech. W 1508 r. ojciec już nie żył, a bracia płacili 300 zł. posagu za swą siostrę Jadwigę Maciejowi Wysockiemu. Płacili z dużymi oporami, gdyż jeszcze przez kilka lat znajdujemy zapiski, w których Wysocki dopomina się o pieniądze. Bartłomiej był podkomorzym brzeskim i inowrocławskim, Jan chorążym inowrocławskim, zaś Wojciech został kanonikiem włocławskim. Ostatecznie ok. 1551 r. dziedzicem z tejże trójki został Wojciech Lubstowski. W tamtym czasie pieczętował się już herbem Leszczyc. Miał on syna Jana, późniejszego podczaszego brzeskiego, który odziedziczył wieś. Od samego początku istnienia wieś dzieliła się na Lubstowo Wielkie i Małe. Równolegle do wspomnianych braci, w Małym Lubstowie dziedzicami byli Maciej, następnie Bartłomiej Lubstowski, a na pocz. XVII w. Jakub. Jan Lubstowski ożenił się z Anną Pstrokońską, z którą miał syna Adama. Ten w 1619 r. procesował się z Marcinem i Adamem Zagórskimi, dziedzicami Piotrkowic. Miał syna Mikołaja, przyszłego starostę kruszwickiego, który ożenił się z Zofią Kołudzką, córką Władysława na Palczynie. Ci swemu synowi również dali imię Adam, on też z czasem odziedziczył po ojcu funkcję starosty kruszwickiego. Ożenił się z wdową po Władysławie hrabii Latalskim z Łabiszyna - Izabellą de Mielencin (z Mielęcina). Miała ona już kilkoro swoich dzieci: Jana Stanisława, Mikołaja, Jerzego Hieronima, Rafała Konstantego i Jadwigę Eleonorę. Ci dzierżyli obie wsie Dembnice. Z kolei Adam, dzięki ożenkowi przejął również majątek Palczyn w ówczesnym pow. bydgoskim. W opisie pomijamy Konstantyna, kasztelana bydgoskiego i jego syna Rafała, gdyż nie wiadomo jaki mieli oni udział w lubstowskim majątku. Na pewno w pocz. XVIII w. dzierżyli Piotrkowice pod Inowrocławiem. Po śmierci Adama Lubstowskiego majątek odziedziczyły dzieci Rafała i Eleonory Latalskiej: Aleksander, Karol i Joanna Lubstowscy. W latach 20. XVIII w. mieli oni sporo spraw sądowych, a na skutek niesnasek rodzinnych ok. 1725 r. Karol zamordowal Aleksandra, za co dwa lata później został skazany na "gardło" przez Trybunał Piotrkowski. Lubstowscy pozbyli się majątku na rzecz Jana Chryzostoma Zboży-Radojewskiego, po którym Lubstów odziedziczył Rafał Stefan Zboży-Radojewski, podczaszy brzesko-kujawski, sędzia grodzki kruszwicki. Nie pozostawił potomków, a cały majątek wraz z licznymi wsiami w okolicach Inowrocławia odziedziczyli bratankowie: Kajetan, Antoni i Jan (podczaszy ownucki) Karscy. Ci nie trzymali Lubstowa długo i niebawem (ok. 1774 r.) sprzedali wieś Wojciechowi Głębockiemu z Głebokiego h. Doliwa, stolnikowi kruszwickiemu, po którym odziedziczyła żona Magdalena z Sokołowskich h. Pomian i jej syn Feliks. Ostatnia wzmianka o Feliksie, który posiadał również Police, pochodzi z 1791 r. Nie ożenił się i nie zostawił potomstwa, więc majątek dostała najstarsza siostra (z czterech) - Eufrozyna. Ta około 1770 r. wyszła za Andrzeja Słubickiego h. Prus (II), z którym miała synów Jana Stefana i Norberta oraz córkę Franciszkę. Lubstów dostał się młodszemu Norbertowi. Niestety nie wiadomo jak nazywała się jego żona, z którą miał jedynego syna - Albina (ur. ok. 1810 r.). Ten około 1850 r. ożenił się z Zofią Tokarską h. Lewart. Oprócz Lubstowa w skład ich dóbr wchodziły folwarki Babiak i Ozorzyn. Słubiccy poświęcili się gospodarce i unowocześnianiu majątku, a w latach 50. rozpoczęli budowę "gustownego" pałacu, przy pomocy architekta Stanisława Hebanowskiego. Budowę zakończono w 1859 r., a wokół na bazie naturalnego terenu założony został piękny park krajobrazowy. Za czasów Słubickich powstała większość zabudowań gospodarczych, a także kaplica grobowa. Kolejnym dziedzicem, pod koniec XIX w. prawdopodobnie był Kazimierz Węsierski h. Belina, zmarły w Lubstowie w 1905 r. Z braku naturalnych potomków pałac otrzymała chrześniaczka Słubickich, Maria Niemojewska h. Szeliga.
W 1827 r. wieś miała 30 domów i 410 mieszkańców, a w 1885 r. 20 domów i 309 m-ców. Folwark posiadał dodatkowo 12 domów i 135 m-ców. We wsi znajdował się kościół, browar, gorzelnia i dom schronienia dla 5 starców i kalek. Na majątek składały się folwarki: Błonawy, Police i Zofia; wsie Błonawy i Police oraz kolonie: Dąbrowa, Wierzelin, Pogorzele, Smolniki Polskie, Smolniki Niemieckie, Leśnictwo, Ignacowo, Półwiosek Lubstowski i Pogoń. Areał folwarku wynosił 2606 mórg, na co składało się 693 m. ziem uprawnych, 51 m. łąk, 42 m. pastwisk, 168 m. wód, 1284 m. lasów, 47 m. zarosli i 71 m. nieużytków. Łącznie z Błonawami, Policami i Zofią areał liczył 4372 morgi. Folwarki miały 31 budynków murowanych i 36 drewnianych. Ciekawostką jest, że były ubezpieczone, na kwotę 28,82 tys. srebrnych rubli. Do majątku należały ponadto: cegielnia, wiatrak, jezioro i pokłady torfu. We wsi mieszkało też 55 osadników, do których należało 309 mórg gruntów. W pozostałych, w.wym. wioskach i koloniach mieszkało ponad 120 osadników. Lubstów był siedzibą parafii w pow. kolskim, liczącej 1650 dusz. W okresie międzywojennym ogromne dobra liczyły 4658 ha, plus 340 ha w Policach i 380 ha w Sycowie.
Organizacją pracy w parku i ogrodzie zajmował się botanik Stanisław Strugalski, któremu podlegało 35 pracowników. Rośliny do majątku zamawiano w zakładach C. Ulrich, powstałych w Warszawie w 1805 r. Prócz tego pracowała tu liczna służba: pokojówka, lokaje, kamerdynerzy, garderobiana (Stanisława Gardyńska), krawcowa, kucharze, szofer i mechanik. W pałacu oprócz dziedziczki od 1923 r. mieszkała hrabina Zofia Tyszkiewicz (krewna z Ukrainy), Zygmunt Chełmski (cioteczny brat) i mauczycielka francuskiego - panna Luiza. Hrabina ukończyła Oxford, znała 7 języków i była animatorką życia kulturalnego we wsi. W pałacu organizowała naukę śpiewu, prowadziła chór, malowała i rysowała. Chór śpiewał piosenki ludowe, oberki, kujawiaki, pieśni żołnierskie i odnosił wiele sukcesów. W pałacu gościli znani ludzie z tamtego okresu, m.in. malarze. We wrześniu 1939 r. wszyscy mieszkańcy pałacu zostali wyrzuceni przez Niemców. Stał się on siedzibą Hitlerjugend, a administratorem majątku został Niemiec nazwiskiem Rucen, który zamieszkał tu z rodziną. Po wojnie całość tych dóbr zabrał Skarb Państwa Polskiego. Początkowo w pałacu zamieszkali ludzie pozbawieni domów w czasie wojny. W okresie 1947-1953 pełnił on funkcję Państwowego Domu Dziecka, następnie Ośrodka Wypoczynkowego UAM w Poznaniu (do 1980 r.). Gościem w Ośrodku był m.in. minister Adam Rapacki, a także chór "Poznańskie Słowiki" kierowany przez Stefana Stuligrosza. Później pałac został przejęty przez ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy Wytwórni Urządzeń Komunalnych "WUKO" z Łodzi. W 1992 r. pałac został wyremontowany i ulokowano tu szkołę oraz przedszkole. Drugi, generalny remont przeprowadzony został w 2003 r. Po likwidacji placówek pałac został sprzedany osobie prywatnej.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich...
Teki Dworzaczka (Regesty)
Wielka Genealogia Minakowskiego
Uchwała nr XXIX/239/09 Rady Miejskiej w Sompolnie z dn. 29 wrzesnia 2009 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Sompolno na lata 2009-2012.
Strona internetowa "Turisa" - projekt finansowany ze środków pochodzących z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013, w ramach działania 421 "Wdrażanie projektów współpracy".
Wszystkie prawa do niniejszego opracowania zastrzeżone dla portalu Polskie Zabytki.

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Budynek składa się z kilku przenikających się, piętrowych brył. Przed fasadą portyk filarowy w podwójnym małym porządku, zwieńczony trójkątnym tympanonem, zdobionym wicią roślinną. Piętro budynku zdobi arkadowa galeria. Na ogród wychodzi ćwierćkolista galeria z prowadzącymi nań schodami. Od strony jeziora wznosi się trójkondygnacyjna wieża, przy której znajduje się taras widokowy. We wnętrzach zachowały się dekoracje sufitów o geometrycznych, kasetonowych podziałach, w które wkomponowane zostały arabeskowe motywy dekoracyjne. Na ścianach zachowały się rzeźbione w drewnie fryzy i girlandy o motywach roślinnych.

Park

Park krajobrazowy z poł. XIX w. o pow. 11,3 ha, dłuższym bokiem dochodzący do brzegu jez. lubstowskiego. Pałac znajduje się we wschodniej częsci parku. Zasadnicza część parku opada łagodnym zboczem w kierunku na zachód od pałacu. Dalej roztacza się rozległy drzewostan ograniczony aleją grabową, biegnącą z południa na północ. Masyw starodrzewia zamyka od zachodu szpaler ok. 300-letnich dębów szypułkowych. Park przecięty jest w osi północ-południe przez głęboki jar ze strumieniem. Nad tym jarem przerzucony jest mostek. W parku nie zachował się jego pierwotny układ komunikacyjny, ponadto należy on do dwóch róznych właścicieli. W starodrzewiu dominują dęby, graby, olchy, świerki i topole. Na szczególną uwagę zasługuje grupa dębów szypułkowych o obwodach w pierśnicy 625-345 cm. Do podmurowanego brzegu jeziora prowadziły z pałacu schody terenowe.

Inne

W skład zespołu oprócz samego pałacu i parku wchodzą: spichrz i paszarnia;
Rządcówka z k. XIX w.;
Pozostałe budynki ujęte w ewidencji: stajnia, obora, budynek gospodarczy, gorzelnia, 2 domy oficjalisty, 3 czworaki oraz dom rybaka.
Kościół z 1534 r., prezbiterium z 1753 r.; dzwonnica z 1758 r.;
Plebania z 1. poł. XIX w.;
Grobowiec rodziny Słubickich;
Mur.-kam. ogrodzenie z bramą z 2. poł. XVIII w. zespole kościoła parafialnego św. Jadwigi;
Cmentarz z poł. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.