Koło - Gozdów

Stan obecny

Po 2WŚ ruina częściowo zabezpieczona.
Przetrwały ruiny wieży głównej, kurtyny Płd-Zach i Płn-Wsch.

Od ok 2 lat prowadzone są prace zabezpieczeniowe i konserwacyjne pozostałości obiektu przy wsparciu z funduszy MkiDN.

Historia

Ruiny zamku wznoszą się na zachód od miasta, na niewielkim wzniesieniu w dolinie Warty na lewym, południowym brzegu rzeki. Zamek został zbudowany przez Kazimierza Wielkiego. Fakt ten został odnotowany w kronikach Jana Długosza. Założenie było przedmiotem badań Ł. Pawlickiej- Nowak. Zamek był samodzielnym punktem oporu, nie powiązanym funkcją militarną z sąsiadującym miastem lokowanym przez Kazimierza Wielkiego w roku 1362. Zbudowany z cegły i posadowiony na fundamentach z kamieni eratycznych. Założenie posadowione był na planie prostokąta o powierzchni blisko 2000 m kwadratowych. Główna wieża, w dolnej partii kwadratowa, w górnej cylindryczna umieszczona była w południowym narożu założenia i była lekko wysunięta poza lico muru obwodowego. W kurtynie wschodniej w pobliżu wieży głównej umieszczono wjazd na dziedzinie. Był on zabudowany drewnianymi budynkami. Mury obwodowe wzmocnione były skarpami.
Zamek swój największy rozkwit przeżywał w XV wieku, kiedy to odwiedzany był przez króli i stanowił zwyczajowe miejsce zjazdów szlachty wielkopolskiej. W XVI wieku zamek zmienił swoją funkcję i stał się siedzibą starostów. Na II połowę XVI wieku przypada upadek znaczenia zamku spowodowany między innym zniszczeniami doznanymi w wyniku najazdu szwedzkiego. Zamek już nigdy nie powrócił do swego stanu z przed potopu. Na lata 1696-1763 przypada okres kiedy był własnością zakonu bernardynów. Ci zaś zaczęli rozbiórkę murów zamku. Pod koniec XVIII wieku po warowni została już tylko ruina. XIX wieczne rozbiórki oraz działalność pobliskiej rzeki spowodowały, że do naszych czasów część północno wschodnia zamku nie dotrwała. Po zakończeniu II Wojny Światowej ruinę zabezpieczono lecz jej stan w dalszym ciągu jest zagrożony i pogarsza się.
W trakcie badań prowadzonych od 1976 roku odkryto zaskakujące pozostałości. Poza zachodnią kurtyną odsłonięto pozostałości po wieży lub domu wieżowym budowanej z piaskowca i posadowionej na planie prostokąta o bokach 17/25 m. Była to budowla najprawdopodobniej starsza od reszty założenia i mogła wiązać się z fundacją Władysława Łokietka. Możliwe, że to do niej został w latach późniejszych dostawiony zamek kazimierzowski. W trakcie badań odkryto również pozostałości wieży bramnej oraz furty wschodniej. Nie natrafiono jednak na ślady po domu głównym.

Inne

Obiekt wpisany do Rejestru Zabytków :

- ruiny zamku kolskiego, XIV, nr rej.: 30/380 z 17.01.1953