Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Klony

Neigendorf

Województwo:wielkopolskie
Powiat:poznański
Gmina:Kostrzyn
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 712/Wlkp/A z 10.09.1987 i z 3.10.2008

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z XIX w.
Klony to wieś leżąca 13 km na północ od Środy Wlkp i 12 km na wschód od Poznania. Pierwsze wzmianki o K., a raczej "Klunach", pojawiają się na pocz. XV w., kiedy to w 1401 r. Siechna z Klunów przegrała proces z Wisławą z Kamionek o połowę jeziora i część młyna. W postaci "Kluny" nazwa utrzymywała się do k. XVII w., zaś "Klony" po raz pierwszy w zapiskach pojawiają się w poł. XVI w. W XVIII i XIX w. zapisana jest także w postaci Kłony. Wieś leżała wówczas w pow. pyzdrskim.
W 2. poł. t. stulecia właściciele zaczęli posługiwać się nazwiskiem Klunowskich. W 1466 r. Wincent Klunowski toczył spór z Janem, synem Mścicha (Mścisława) z Chwałkowa. Ów Jan został później altarystą w Poznaniu, a wieś odziedziczyli po nim bratankowie: Zachariasz i Maciej. W 1493 r. siostra onego Zachariasza - Dorota - wyszła za Jana Górskiego, zaś ten pozywał szwagra o brak "oprawy" dla siostry. Jan w 2. poł. XV w. wybudował we wsi pierwotny dwór, który wraz z budynkami i 3 łanami ziemi wyderkował Zachariaszowi w 1496 r. Był już wtedy plebanem w Nowymmieście, a w 1500 r. - plebanem we Wschowie. Na pocz. XVI w. dziedzice wybudowali także bity trakt do Kostrzyna. Zachariasz zmarł wcześniej od brata; miał jedyną córkę Katarzynę. Maciej miał synów Jana, Macieja i Marcina. Z kolei Jan miał synów: Macieja, Piotra, Łukasza, Krzysztofa i Zachariasza, którzy trzymali wieś na przeł. XVI i XVII w. W okresie tym zmienili nazwisko z "Klunowskich" na Klonowskich. Byli to zarazem ostatni z tego rodu w K. Mało prawdopodobne aby ród zanikł z powodu braku potomków, sądzimy raczej że Klonowscy sprzedali wieś, zaś kolejnym właścicielem został Chryzostom Koszutski h. Leszczyc, syn Hektora.
W okresie 2. wojny szwedzkiej ("potopu") Koszutski zniknął z zapisek i już się nie pojawił, natomiast w 1676 r. dziedzicem połowy wsi był Andrzej Zebrzydowski, ożeniony z Anną z Grydny, po których odziedziczył najstarszy z pięciorga dzieci - Jan Stefan. Pozostałemu rodzeństwu Jan w 1700 r. zapisał po 3 tys. złp.
Druga część Klonów znajdowała się w rękach Lipskicj, którzy dla zarobku dzierżawili ją, a w 1689 r. sprzedali Janowi Gostkowskiemu. Trzy lata później ten sprzedał dobra Woyciechowskim.
Na pocz. XVIII w. Jan Zebrzydowski dokonał scalenia wsi, zaś Wojciechowscy zostali na ok. 50 lat jej posesorami. W 1717 r. Klony kupił Zygmunt Bronikowski, który już 4 lata później sprzedał wieś Zygmuntowi Brudzewskiemu, synowi Kaspra Samuela i Rothemburkówny. Sprzedał, a może tylko puścił w posesję, bo w późniejszych zapiskach jako właściciele pojawiają się Jan i Aleksander Bronikowscy. W 1746 r. sprzedają oni wieś Ewie Bronikowskiej (rozwiedzionej ze Swinarskim). Później wyszła ona za Krzysztofa Horna "dysydenta". Jakieś części we wsi miały też siostry: Górska i Zabłocka, ale ostatecznie dziedziczką ok. 1764 r. była Ewa Aleksandra Bronikowska. W tymże roku sprzedała ona Klony i Sokolniki, Józefowi Gliszczyńskiemu, posłowi na sejm elekcyjny, cześnikowi gnieźnieńskiemu. W 1776 r. Gliszczyński sprzedał K. i S. Stanisławowi Smoleńskiemu, wojskiemu bydgoskiemu, ożenionemu z Julianną Karską h. Jastrzębiec. W latach 80. Smoleński został podczaszym gnieźnieńskim. Po jego śmierci Julianna wyszła za Adama Bielskiego z Wieruszowa; zmarła 9 lutego 1797 r. Bielski w 1792 r. sprzedał Klony, Ługowiny i Sokolniki - Leonowi Tyburcemu Bielickiemu h. Kuszaba, za kwotę 154 tys. złp. Bielicki był wojskowym, od 1788 r. deputatem z woj. brzesko-kujawskiego na Trybunał Koronny, dziedzicem licznych dóbr w pow. poznańskim i ziemi sochaczewskiej. Jego pierwszą żoną była Katarzyna Mańkowska h. Zaremba, wdowa po pułkowniku Małachowskim. W 1791 r. został zwolniony z wojska i rok później kupił Klony. Wtedy też ożenił się powtórnie, z Wiktorią Malczewską h. Abdank, starościną spławską. W powstaniu kościuszkowskim 1794 został mianowany generałem majorem ziemi sochaczewskiej. Z Malczewską mieli trzy córki: Konstancję zam. za Szymanowskiego, Wincencję za Ksawerego Lewińskiego oraz Joannę Nepomucenę, zam. za Józefa Moszczeńskiego.
Od pocz. XIX w. do ok. 1856 r. Klony znikają z zapisek, prawdopodobnie przeszły wówczas w ręce niemieckie. Posesorem dóbr w latach 50. był Wawrzyniec Garczyński (dziedzic Węgorzewa), ożeniony z Nepomuceną Droszewicką. W 1866 r. posesję tę przejął Władysław Kaniewski z żoną Stanisławą Cioromską. W latach 60. XIX w. właścicielami wsi zostali Błociszewscy h. Ostoja.
Sylwester Włodzimierz Błociszewski, syn Stanisława i Wyganowskiej (ur. w Smogorzewie dn. 10 sierpnia 1840 r.) był powstańcem styczniowym. W 1869 r. zaślubił Ewę Niemojowską, córkę Kaspra i Marii Sokolnickiej. Zmarł dnia 22 sierpnia 1875 r. a dobra Kłony miał odziedziczyć jego małoletni syn Władysław (ur. 19 października 1869 r.). Nie doszło do tego, albowiem w sierpniu 1876 r. sąd w Środzie wystawił dobra rycerskie Kłony o wielkości ok. 410 ha, należące do Ewy Niemojewskiej na licytację, tzw. subhastę. Dziedziczka zmarła w Bronowicach Wielkich koło Krakowa, dnia 27 marca 1908 r. (mając lat 60) i pochowana została w Bronowicach. Oprócz syna Władysława, Błociszewscy mieli córeczkę Ewę, zmarłą zaraz po chrzcie, dnia 30 stycznia 1872 r. Nabywcą majątku został Władysław Bardzki piszący się z Bardu, h. Szaszor. W październiku 1888 r., 1600-morgowe Klony w pow. średzkim nabył od Bardzkiego sędzia Lewandowski, za kwotę 300 tys. marek.
W 1885 r. Klony stanowiły gminę wiejską oraz dominium w pow. średzkim. W skład domeny wchodził także folwark Lugowiny, miało ono łącznie 3180 mórg obszaru i 18 domów z 214 m-cami, w tym 188 katolików oraz 26 ewangelików; 105 analfabetów. Dobra posiadały własną cegielnię. Pod koniec XIX w. właścicielem K. był Stanisław Lewandowski, a posesorem Tadeusz Kiedrowski z żoną Anielą Lewandowską. Niestety nie wiemy, kiedy wieś wyszła z rąk Lewandowskich. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. należała już do Tadeusza Glabisza. W 1926 r. na 419 - hektarowe gospodarstwo składało się 399 ha ziemi uprawnej, 5 ha łąk i pastwisk, 13 ha lasu oraz 2 ha nieużytków. Do oszacowania podatku gruntowego wykazywano kwotę 1414 talarów tzw. "czystego dochodu". W 1930 r. wieś liczyła 201 m-ców. Był tu także kuźnia T. Pawłowskiego. Glabisz był właścicielem K. do września 1939 r. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Neigendorf. Z braku map z okresu 1939-43 możemy przypuszczać, że nazwa ta występowała od 1939 r., ponieważ w tej postaci widnieje także na mapach z XIX w. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811851 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3669_(1999)_Kostschin_1889_APP_Sygn._M.top.25-1544.jpg
11813486 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3669_Kostschin_IX.1944_APP_Sygn._M.top.25-1067.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dł. osi W-E, fasadą zwrócony na południe, parterowy, nakryty dachem dwuspadowym, mieszczącym użytkowe poddasze. W obu dłuższych elewacjach nieznaczne ryzality, zwieńczone trójkątnymi frontonami.

Park

Park z 3. ćw. XIX w. otaczał dwór od południa. Północną część parku (przy samym dworze) stanowiła część ozdobna, zaś od 2 małych stawów na południe - sady owocowe. Na zach. od parku znajdowało się podwórze gospodarcze. Pomimo, że obecnie cały teren, który zajmują drzewostany, stawy i zabudowania, park ozdobny stanowił jedynie prostokąt, którego górną granica był dwór, o pow. 1,15 ha, a wraz z sadem dookoła - 2,6 ha, nie licząc dużego stawu w części południowej założenia. Ten staw praktycznie leżał poza parkiem, podobnie jak tereny na zach. od dworu - po drugiej strony drogi biegnącej w kier. północnym / płn.-wschodnim od podwórza. Teren ten stanowił naturalny drzewostan i również znajdował się tam staw (po wojnie znacznie powiększony). Cały opisywany obszar, łącznie z podwórzem gospodarczym, ma ok. 14 ha powierzchni.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Karol Barsolis Turysta Kulturowy 4 lata i 5 miesięcy temu
Klony - zespół dworski z folwarkiem . Obecnie w prywatnych rekach - hodowla jeleni i lam i stadnina koni