
2020, zdjęcie Jacek Koszalik
Gulczewko
Gultschewko
Województwo:wielkopolskie
Powiat:wrzesiński
Gmina:Września
Rodzaj obiektu:Dwór
Powiat:wrzesiński
Gmina:Września
Rodzaj obiektu:Dwór
Stan obecny
Własność prywatna.Historia
Dwór z pocz. XX w.Gulczewko to wieś leżąca 9,7 km na południe od Żydowa i 5,5 km na północ od Wrześni. Na przełomie XV i XVI w. wieś ta została wydzielona z ziem Gulczewa, które dzieliło się na kilka części, m. innymi G. Czuprachtowe, należące do dziedziców przezywanych "Czuprachtami", Dominikowe należące do Dominika ("Dominik" to ksywa, a nie imię) i Paszkowe - do Paszka (j.p., nie Pawła). Ponadto na pocz. XVI w. zaistniał podział na Gulczewo Wielkie i Małe, czyli właśnie Gulczewko. Tereny G. Małego pokrywały się zapewne z Gulczewem Czuprachtowym, bo z czasem to Gulczewko zaczęto nazywać Czuprachtowym. Niestety obecnie nie potrafimy dokładnie nakreślić granic tamtych wsi, głównie z powodu braku tak starych map.
Po miejscowych dziedzicach - Gulczewskich - właścicielami wsi zostali Gołuńscy (2. poł. XVI w.), Grabowscy (XVII w.) i Pruscy (2. poł. XVII w.). W 1670 r. Marcin Pruski, ożeniony z Anną Łukowską sprzedał Gulczewko (wyderkafem) Piotrowi Łąckiemu, piszącemu się z Chraplewa, herbu Korzbok. Pruscy nie odkupili dóbr w terminie, tak więc pozostała już ona w rękach Łąckich. Pod koniec XVII w. dziedzicami G. byli Stefan i Wojciech Łąccy. Stefan ożenił się z Jadwigą Kołaczkowską, z którą miał syna Aleksandra. Po śmierci pierwszej żony ożenił się z Ewą Miaskowską h. Bończa; zmarł przed 1723 r. Po śmierci dziedzica Miaskowska wstąpiła do zakonu klarysek poznańskich.
Wojciech Łącki ożeniony był z Ewą Breza i miał z nią trzech synów: Konstantego, Jakuba i Józefa. W latach 30. i 40. XVIII w. zastawiali oni wieś albo sprzedawali ją wyderkafem. Z tychże braci dziedzicem został w latach 40. Jakub Łącki, kapitan wojsk królewskich, ożeniony z Ludwiką de Bessen, wdową po Karolu Rozdrażewskim. W 1747 r. (albo w 1748) sprzedali oni Gulczewko Ignacemu Wierusz-Walknowskiemu, ożenionemu z Elżbietą Łaszczyńską.
Walknowscy w 2. poł. XVIII w. wybudowali w Gulczewku nowy dwór. "Gubernatorem" tegoż dworu był Ignacy Więckowski, który w 1766 r. zaślubił w Marzeninie służącą z dworu - Franciszkę. Miał on później inną żonę - Agnieszkę, a w Gulczewku siedział jeszcze w latach 80...
Dziedzic Walknowski zmarł ok. 1776 r., po czym wdowa wyszła za Konstantyna Bronikowskiego. Początkowo zarządzała dobrami przy pomocy tenutariusza - Floriana Kiedrzyńskiego. Gdy pełnoletniość osiągnął jej syn - Józef Walknowski - to on został prawowitym dziedzicem dóbr. Opiekował się swoim młodszym bratem - Ignacym, a w 1784 r. sprzedał Gulczewko - Maciejowi Skrzypińskiemu, komornikowi granicznemu wschowskiemu. Trudno powiedzieć jak długo we wsi siedział Skrzypiński, być może był tu jeszcze na pocz. XIX w. Niestety w 1805 r. wzmiankowany jest jedynie posesor dóbr - Walentyn Chodoręski.
W latach 20. XIX w. wieś należała do Jana Kamińskiego. W 2. poł. tegoż stulecia Józef Wolski sprzedawał własny folwark 210 mórg z nowymi budynkami, ale ogłoszenie to prawdopodobnie nie dotyczyło głównego majątku, który przecież był znacznie większy. Potwierdza to księga adresowa z 1872 r. gdzie figuruje Gulczewko z obszarem 887 mórg. Właścicielem tych dóbr leżących w pow. gnieźnieńskim był niejaki Guichard. Rodzina ta pochodziła z Chadurie we Francji, a w XIX w. osiadła m. innymi w Berlinie. Na areał składało się wówczas 842 mórg ziemi uprawnej i 45 mórg łąk i pastwisk. Czysty dochód gruntowy wynosił 948 talarów.
W 1885 r. G. dzieliło się na wieś oraz folwark w pow. gnieźnieńskim. Było tu 6 domów ze 115 m-cami, w tym 2 ewangelików, reszta katolicy; 37 analfabetów, zaś do folwarku należało 886 mórg gruntów. Dobra te wkrótce zostały sprzedane rządowi pruskiemu, a na pocz. XX w. ich dzierżawcą został Niemiec o nazwisku Vierling.
W 1913 r. domena królewska Gulczewko leżała w pow. witkowskim, należała do Fiskusa (rządu pruskiego) i miała 271 ha gruntów, w tym 256 ha ziemi uprawnej, 5 ha łąk i 1 ha lasu. Czysty dochód gruntowy wynosił 3179 marek. W gospodarstwo hodowano 41 koni, 117 szt. bydła dorosłego, 61 cielaków i 104 szt. trzody chlewnej. Dzierżawcą dóbr był Walter Vierling. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. niemieccy właściciele opuścili wieś. Stała się ona własnością skarbu państwa, który wydzierżawił majątek Janinie Chrzanowskiej. W 1926 r. na ogólny obszar 221 ha składało się 213,5 ha ziemi uprawnej, 6 ha łąk i pastwisk, 1 ha nieużytków i 0,5 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 929 talarów. Niestety, wsi nie uwzględniły księgi adresowe z lat 1926-30. W latach 1943-45 nosiła nazwę Guldenhof. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. W budynku dworu prawdopodobnie mieściły się mieszkania, a po upadku "komuny" stał się on własnością prywatną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811855 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3671_(2001)_Wreschen_1888_APP_Sygn._M.top.25-480.jpg
11780470 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3671_Wreschen_IX.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!
Opis
Dwór późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dł. osi zbliżonej do SW-NE, fasadą skierowany na SE, parterowy, nakryty mansardowym dachem z mieszkalnym poddaszem. Wejście główne umieszczone w piętrowym ryzalicie, zwieńczonym trójkątnym frontonem. W dachu dookoła całego budynku znajdują się liczne lukarny.Układ przestrzenny zespołu dworskiego jest całkowicie przekształcony, głównie na skutek wyburzenia większości zabudowy gospodarczej.
Komentarze
Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.