Gulczewko

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Gulczewko to wieś leżąca 9,7 km na południe od Żydowa i 5,5 km na północ od Wrześni. Na przełomie XV i XVI w. wieś ta została wydzielona z ziem Gulczewa, które dzieliło się na kilka części, m. innymi G. Czuprachtowe, należące do dziedziców przezywanych "Czuprachtami", Dominikowe należące do Dominika ("Dominik" to ksywa, a nie imię) i Paszkowe - do Paszka (j.p., nie Pawła). Ponadto na pocz. XVI w. zaistniał podział na Gulczewo Wielkie i Małe, czyli właśnie Gulczewko. Tereny G. Małego pokrywały się zapewne z Gulczewem Czuprachtowym, bo z czasem to Gulczewko zaczęto nazywać Czuprachtowym. Niestety obecnie nie potrafimy dokładnie nakreślić granic tamtych wsi, głównie z powodu braku tak starych map.
Po miejscowych dziedzicach - Gulczewskich - właścicielami wsi zostali Gołuńscy (2. poł. XVI w.), Grabowscy (XVII w.) i Pruscy (2. poł. XVII w.). W 1670 r. Marcin Pruski, ożeniony z Anną Łukowską sprzedał Gulczewko (wyderkafem) Piotrowi Łąckiemu, piszącemu się z Chraplewa, herbu Korzbok. Pruscy nie odkupili dóbr w terminie, tak więc pozostała już ona w rękach Łąckich. Pod koniec XVII w. dziedzicami G. byli Stefan i Wojciech Łąccy. Stefan ożenił się z Jadwigą Kołaczkowską, z którą miał syna Aleksandra. Po śmierci pierwszej żony ożenił się z Ewą Miaskowską h. Bończa; zmarł przed 1723 r. Po śmierci dziedzica Miaskowska wstąpiła do zakonu klarysek poznańskich.
Wojciech Łącki ożeniony był z Ewą Breza i miał z nią trzech synów: Konstantego, Jakuba i Józefa. W latach 30. i 40. XVIII w. zastawiali oni wieś albo sprzedawali ją wyderkafem. Z tychże braci dziedzicem został w latach 40. Jakub Łącki, kapitan wojsk królewskich, ożeniony z Ludwiką de Bessen, wdową po Karolu Rozdrażewskim. W 1747 r. (albo w 1748) sprzedali oni Gulczewko Ignacemu Wierusz-Walknowskiemu, ożenionemu z Elżbietą Łaszczyńską.
Walknowscy w 2. poł. XVIII w. wybudowali w Gulczewku nowy dwór. "Gubernatorem" tegoż dworu był Ignacy Więckowski, który w 1766 r. zaślubił w Marzeninie służącą z dworu - Franciszkę. Miał on później inną żonę - Agnieszkę, a w Gulczewku siedział jeszcze w latach 80...
Dziedzic Walknowski zmarł ok. 1776 r., po czym wdowa wyszła za Konstantyna Bronikowskiego. Początkowo zarządzała dobrami przy pomocy tenutariusza - Floriana Kiedrzyńskiego. Gdy pełnoletniość osiągnął jej syn - Józef Walknowski - to on został prawowitym dziedzicem dóbr. Opiekował się swoim młodszym bratem - Ignacym, a w 1784 r. sprzedał Gulczewko - Maciejowi Skrzypińskiemu, komornikowi granicznemu wschowskiemu. Trudno powiedzieć jak długo we wsi siedział Skrzypiński, być może był tu jeszcze na pocz. XIX w. Niestety w 1805 r. wzmiankowany jest jedynie posesor dóbr - Walentyn Chodoręski.
W latach 20. XIX w. wieś należała do Jana Kamińskiego. W 2. poł. tegoż stulecia Józef Wolski sprzedawał własny folwark 210 mórg z nowymi budynkami, ale ogłoszenie to prawdopodobnie nie dotyczyło głównego majątku, który przecież był znacznie większy. Potwierdza to księga adresowa z 1872 r. gdzie figuruje Gulczewko z obszarem 887 mórg. Właścicielem tych dóbr leżących w pow. gnieźnieńskim był niejaki Guichard. Rodzina ta pochodziła z Chadurie we Francji, a w XIX w. osiadła m. innymi w Berlinie. Na areał składało się wówczas 842 mórg ziemi uprawnej i 45 mórg łąk i pastwisk. Czysty dochód gruntowy wynosił 948 talarów.
W 1885 r. G. dzieliło się na wieś oraz folwark w pow. gnieźnieńskim. Było tu 6 domów ze 115 m-cami, w tym 2 ewangelików, reszta katolicy; 37 analfabetów, zaś do folwarku należało 886 mórg gruntów. Dobra te wkrótce zostały sprzedane rządowi pruskiemu, a na pocz. XX w. ich dzierżawcą został Niemiec o nazwisku Vierling.
W 1913 r. domena królewska Gulczewko leżała w pow. witkowskim, należała do Fiskusa (rządu pruskiego) i miała 271 ha gruntów, w tym 256 ha ziemi uprawnej, 5 ha łąk i 1 ha lasu. Czysty dochód gruntowy wynosił 3179 marek. W gospodarstwo hodowano 41 koni, 117 szt. bydła dorosłego, 61 cielaków i 104 szt. trzody chlewnej. Dzierżawcą dóbr był Walter Vierling. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. niemieccy właściciele opuścili wieś. Stała się ona własnością skarbu państwa, który wydzierżawił majątek Janinie Chrzanowskiej. W 1926 r. na ogólny obszar 221 ha składało się 213,5 ha ziemi uprawnej, 6 ha łąk i pastwisk, 1 ha nieużytków i 0,5 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 929 talarów. Niestety, wsi nie uwzględniły księgi adresowe z lat 1926-30. W latach 1943-45 nosiła nazwę Guldenhof. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. W budynku dworu prawdopodobnie mieściły się mieszkania, a po upadku "komuny" stał się on własnością prywatną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811855 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3671_(2001)_Wreschen_1888_APP_Sygn._M.top.25-480.jpg
11780470 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3671_Wreschen_IX.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dł. osi zbliżonej do SW-NE, fasadą skierowany na SE, parterowy, nakryty mansardowym dachem z mieszkalnym poddaszem. Wejście główne umieszczone w piętrowym ryzalicie, zwieńczonym trójkątnym frontonem. W dachu dookoła całego budynku znajdują się liczne lukarny.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego jest całkowicie przekształcony, głównie na skutek wyburzenia większości zabudowy gospodarczej.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. 0,66 ha. Przed 1945 r. park miał 1,5 ha i rozciągał się dalej na północ obejmując stawy (obecnie prawie wyschnięte). Wschodnia część parku, leżąca pomiędzy stawami a zabudowaniami podwórza, stanowiła sad owocowy. Cały zespół dworski wraz z parkiem jest fragmentem dużej dz. rolnej nr ...69/1.